سيدنا ابوذر غفاريرضه
عربستان جي ريگستاني، جابلو ٽڪرين ۽ سنگلاخ پھاڙن ۾ ڪي علائقا ايترا ته گرم، بنجر ۽ ڊيڄاريندڙ آهن. جو اُتي ريگستاني ٿوهر به مري ويندا آهن. نجد جي اهڙي ئي هڪ علائقي ۾ هڪ بي حد جفاڪش قبيلو غفار آباد هو. انهن ماڻهن جو جيئڻ ۽ مرڻ اتان لنگهندڙ قافلي وارن کان ڀتو، چنگي يا ٽيڪس وٺڻ تي هو، جيڪو لهرائيندو هو. هي ان کي ڦُري لٽي وٺندا هئا.
ڦر لٽ جا ته هو وڏا ماهر هئا.
تنهن کانسواءِ سندن خوفناڪ بنجر گرم علائقي ۾ ڀَلا ساڻن وڙهڻ جي همت ڪير ڪري ها. قافلا ڀرپاسي جي مٿانهن سنگلاخ نوڪدار پٿرن سان ڀريل پهاڙن تي چڙهڻ جي ڀيٽ ۾ قبيلي وٽان لنگهڻ تي مجبور هوندا هئا.
ابو ذر غفاري به انهن مان هو،
پر ٿوهر جهڙن ڇُڀندڙ ڪنڊيدار ماڻهن ۾ رهي به هن جي اندر خوشنما، خوش رنگ مهڪندڙ گلاب ٽڙيل هو.
سندس دل چوندي هئي ته ڦر لٽ سُٺي ڳالهه نه آهي.
پر مجبور هو، ڪري ڪجهه به نه ٿي سگهيو، چپ چاپ سوچيندو رهندو هو.
سندس قبيلو ته احترام وارن چئن مهينن ۾ به ڦرلٽ کان نه مُڙندو هو. پر سندس دل پنهنجي قبيلي سان گڏ نه هئي.
جڏهن آقاﷺ جي حق جو پيغام عربستان جي واريءَ جي هر ذرڙي تائين پهتو ۽ خوشبو بنجي چؤڏس پکڙيو ته ان جي خوشبو ابوذر تائين به پهتي، هن پنهنجي هڪ هم خيال ڀاءُ کي رسول الله جي حق جي پيغام جي حقيقت ڄاڻڻ جي لاءِ موڪليو، جيڪو پيغام ڪائنات جي هر روح جي سلامتي جو محافظ هو.
هو ويو، ۽ واپس آيو
ڪجهه ٻڌايائين، ڪجهه ٻڌائي نه سگهيو
ابوذر جي تسلي نه ٿي
پاڻ ئي روانو ٿي ويو.
اُنهن ڏينهن قريشن جا رئيس، پاڻ سڳورن جي چاهيندڙن تي سخت ڪاوڙيِل هئا، اهي اسلام جي پيغام جا شروعاتي ڏينهن هئا. هونئن به ابوذر جو واسطو جنهن قبيلي سان هو، اُن جي نالي سان پنهنجو تعارف ڪيئن ڪرائي ها.
حرم پاڪ ۾ زيارتيءَ جي حيثيت سان آيو ۽ ٽِڪيو رهيو.
ڪيترائي ڏينهن گذري ويا.
سوچيو هئائين ته آقا ﷺ نظر اچي ويندو.
پر آقا ﷺ ته ڪڏهن به عام ماڻهن جي شڪل شبيھه ۾ اٿي ويٺي، ڪپڙي لٽي کان الڳ ته نه رهيا هئا.
سڄي زندگي آقا ﷺ پنهنجي سڃاڻپ لاءِ ڪا مخصوص شڪل صورت نه بنائي، سو ڪيئن سُڃاڻجي ها.
حرم پاڪ ۾ آب زم زم پي، اوسيئڙي ۾ ئي رهيو.
هڪ ٻه ڏينهن سيدنا عليرضه کيس حرم جي هڪ ڪنڊ ۾ ويٺل ڏسندو رهيو، ٽي ڏينهن نيٺ پُڇيائينس توکي ڪنهن جي ڳولا آهي؟
هن مختصر ورندي ڏني
جي
سيدنا علي مسافر سمجهي سندس مزماني ڪئي،
ٻي ڏينهن وري سيدنا عليءَ جو اُتان لنگهڻ ٿيو، ٻيهر پڇيائينس جنهن جي ڳولا ۾ آيو آهين اهو مليو.
نه – ابوذر گهٽ ڳالهايو هو.
ڪجهه ڏينهن تائين روزانو سيدنا عليرضه مرڪي مسافر کان پُڇندو رهيو، ابو ذر جي هٻڪ به هاڻ ٿورو گهٽي هئي. هڪ ڏينهن ڀرسان ويهڻ جو اشارو ڪيائينس ۽ سرٻاٽ ڪندي چيائينس:
گهڻو پري کان وڏو شوق کڻي آيو آهيان- هڪ عظيم هستيءَ سان ملڻ جو شوق هتي وٺي آيو اٿم.
ڪنهن جو؟
اهو جنهن رسالت جي دعويٰ ڪئي آهي.
سيدنا عليرضه مرڪيو.
چيائينس: مون سان هَل ته توکي ساڻس ملرايان. سندس ننڍو سؤٽ آهيان، ساڻس گڏ ئي سندس گهر ۾ رهندو آهيان.
کيس پاڻ سان وٺي آيو.
آقا ﷺ سان ملاقاتي ٿيو
خاردار، ٿوهر جي اندر لڪل گلاب مهڪي اٿيو
لاالھ الا الله محمد رسول الله پڙهيائين
قرآن ٻُڌائين
سٺن ڪمن ڪرڻ ۽ نيڪيءَ جي تلقين ٻُڌائين
بُرائي کان بچڻ جي توبه ڪيائين
پُڇيائين، آقا ﷺ جيڪي بڇڙايون ڪيون اٿم، ڌاڙا ڦرون...
آقا ﷺ سمجهايس
الله توبهه قبول ڪندو آهي.
بس وري ڪا خطا نه ٿئي
جيڪي ٿيون... انهن تي شرمساري هُجي
سيدنا ابوذر غفاري جي ته ڪايا ئي پلٽجي ويئي.
حرم ۾ آيو ته وڏي سڏ حق جو ڪلمون پڙهيائين
ابوجهل جهڙا همراھ اتي موجود هئا، سي مٿس چڙهي ويا. هو گهڻا هئا ۽ ابو ذر غفاري اڪيلو، پوءِ به جيتري سگهه هيس وڙهندڙن سان وڙهيو. ماڻهن کيس دَسي وڌو. آقا ﷺ جو چاچو سيدنا عباس موجود هو. هو ڊوڙي آيو ۽ پنهنجي سگهاري جسم سان ماڻهن کي ڌڪي پري ڪيائين، پوءِ ابوذر کي بچائيندي مٿس ليٽي پيو.
وڏي سڏ مُشرڪن کي چيائين
خبر اٿوَ هي ڪير آهي؟
ڪير آهي؟ ڪيترائي آواز اُڀريا
هي غفاري قبيلي جو رئيس آهي
ابوذر غفاري
هن کي ماريوَ ته اوهانجو ڪوبه قافلو اُن رستي تان لنگهي نه سگهندو
ماڻهو ابو ذر جي ڊپ کان ايئن پويان هٽيا ڄڻ ارڙ نانگ هجي.
ابو ذر ڀُڻ ڀُڻ ڪري عباس کي چيو
کين مونکي مارڻ ڏي.. هاڻ مونکي ڪنهن جو به قافلو لٽڻو ڪونهي.
سيدنا عباس کيس سمجهايو
نه ڦر، پر في الحال ته هنن کان بَچ
سيدنا ابو ذر جي مَن جي مراد هئي ته هو اُتي ئي آقا ﷺ وٽ ٽِڪي پوي. خدمت ڪري، پر آقا ﷺ چيس
”واپس وڃ
۽ پنهنجي قبيلي ۾ حق جو پيغام پهچائي
پوءِ جڏهن آئون هجرت ڪري محفوظ هنڌ تي هليو وڃان ته مون وٽ هليو اچج.“
ابوذر حڪم جي تعميل ڪئي.
سڄي عمر بي حد سادي ۽ فقيراڻي انداز ۾ گذاري
حرم جي ڀت سان ٽيڪ ڏيئي، هڪ ڀيري آقا ﷺ سوره حمزه جي هڪ آيت پڙهي:
”رب ڪعبي جو قسم ته قيامت جي ڏينهن اهي ماڻهو وڏي نقصان ۾ هوندا.“
سيدنا ابو ذر هَڄي ويو.
ڊڄي ويو، سوچيائين: ڪٿي اها ڳالهه منهنجي باري ۾ ته ڪونهي.
آقا ﷺ کي عرض ڪيائين
اهو بدنصيب ڪير آهي
آقا ﷺ فرمايو
”جيڪي گهڻا دولتمند آهن، سواءِ اُنهن جي جيڪي اڳيان پُٺيان، ساڄي کاٻي سڀني پاسن خرچ ڪن ٿا“.
کيس سڄي زندگي اها آيت ۽ آقا ﷺ جو ٻڌايل تفسير ياد رهيو. سندس اثاثو سڄي عمر چار ٻڪريون، هڪ خچر، هڪ اُٺ جي ڏاس واري ڪمبل سان ٺهيل جُهڳي ۽ هڪ پيالي کانسواءِ ڪجهه نه رهيو.
حڪم جي تعميل ۾ گهڻو عرصو پنهنجي قبيلي ۾ رهيو. هوريان هوريان پنهنجن ماڻهن کي سِڌي واٽ تي وٺي آيو، آقاﷺ جي مديني هجرت کانپوءِ جنگ خندق وارن ڏينهن ۾ مديني هليو آيو ۽ سڀني ڏسائن کان ڪٽجي رڳو آقاﷺ سان ئي جُڙيو رهيو.
آقا ﷺ برقعي مٽائڻ کانپوءِ مديني ۾ دل نه لڳيس
شام هليو ويو
اُن وقت مسلمان امير ٿي ويا هئا.
ابوذر غفاري هٿين خالي ئي رهيو
دنيا جي طلب ۽ عيش عشرت کان پري
جيڪو به گڏجڻ ويندو هئس.
پُڇندو هو: ابوذر تنهنجو سامان ڪٿي؟
چوندو هو: مسافر آهيان.
جتي وڃڻو آهي... اُتي آهي.
هڪ ڀيري شام جي گورنر احترام ۾ ٽن هزار اشرافين جي ٿيلهي موڪلي.
ڪاوڙ ۾ صفا ڳاڙهو ٿي ويو
رقم واپس ڪندي چيائين
”گورنر کي ڪو ٻيو اهڙو شخص نه مليو، جنهن جو الله تي گمان گهٽ هجي، ڇا کيس آءٌ ئي سڀني کان ذليل مليس“.
هجرت نبوي جي ويهين سال هڪ ويران هنڌ تي جهان ڇڏيائين، جنهن جي پيشنگوئي آقا ﷺ ڪئي هئي. آقا ﷺ سندس باري ۾ فرمايو هو:
”زمين جي پٺيءَ تي ۽ آسمان جي ڇانوَ ۾ ابوذررضه کان وڌيڪ ڪوبه سچو ڪونهي.“