تاريخ، فلسفو ۽ سياست

اسلامي فلسفو ۽ تصوف

ڪتاب ”اسلامي فلسفو ۽ تصوف“ اوهان اڳيان پيش آهي. هي ڪتاب فلسفي جي عالمي افڪار جي روشنيءَ ۾ إسلامي فلسفي جي اوسر جو عالماڻو مطالعو ۽ تصوف سميت اسلامي فڪر جو تفصيلي تعارف آهي، جنهن جو ليکڪ محترم ابوبڪر خان مگسي آهي.
عام طرح تصوف جي حوالي سان به ٻه گروهه سامهون آيا. هڪ گروهه خانقاهيت پيدا ڪرڻ جو ذريعو بڻيو ۽ ٻئي گروهه پاران تصوف اسلامي حڪمتن ۽ شريعت جي احڪامن کي عوام دوست بڻائڻ جي هڪ عملي ڪوشس هئي، جنهن جي عالم صوفين سخت ڏکيائين جي باوجود علمبرداري ڪئي. بلڪه هي چوڻ ۾ ڪو به وڌاءُ ڪونهي ته ملوڪيت پسند جڏهن به اسلام جي تعليم کي پنهنجن مفادن جي ور چاڙهڻ جي ڪوشش ڪئي ته ان وقت انهن ڪرڀائتين ڪوششن جي خلاف اسلام جي حق پرست صوفي عالمن جي پاران ئي مزاحمت سامهون آئي.

Title Cover of book Islami Philsipho & Tasouf

ماني جانظريا ۽ قرآن مجيد:

ماني جانظريا ۽ قرآن مجيد:
قرآن مجيد ۾ اهڙا به خال ظاهر ڪيل آهن، جيڪي ماني جي نظرين سان ٺهڪي اچن ٿا. مثلاً:
1- ٻن وڏن جو مثال-هڪڙو الله تعاليٰ جي وجود بابت ۽ ٻيو موت ۽ ظلمات سان تعلق رکن ٿا، جيڪي ساري خلا (Space) کي ڀريو بيٺا آهن.
2- اهو ته يهودين حضرت عيسيٰ کي صليب تي نه چاڙهيو هو پر ٻئي ماڻهوءَ کي مسيح سمجهي صليب تي چاڙهيو ويو هو.
3- قرآن مجيد ۽ ماني جي خيال موجب انساني درجا سندن روحاني منزلن موجب ٺهيل آهن، يا ٻين لفظن ۾ مادي ميلان يا لاڙا ٽن قسمن جا آهن.
اسلام، يهوديت ۽ عيسائيت موجب آدم ۽ حوا کي برغلائيندڙ شيطان هو، جنهن جو نتيجو آدم جي نزول (تڙجي نڪرڻ) ۽ گناهه جي صورت ۾ ظاهر ٿيو، ماني جو خيال هن ڳالهه ۾ کانئن مختلف آهي. سندس خيال موجب مسيح جو موت جو راز ۽ انسان جي مادي وجود جون تڪليفون سندس علم جي ميوي چکڻ جو نتيجو آهن. بهشت واري ڪڻڪ اصل ۾ علم يا ڄاڻ هئي. ماني جي خيال موجب بنيادي انسان ۽ حياتيءَ جي ماءُ ٻئي الله تعاليٰ جي وقت ۽ قدرت جا مظهر آهن. اهي ٻئي امر ازلي نه آهن ان ڪري ابدي به نه ٿي سگهندا. هو بارديسنيس (بارديصان) جي نظام کان به انڪار ڪري ٿو. هن بارديسنيس جي ان نظريي جي به مخالفت ڪئي آهي، جنهن مطابق انساني رو بدن ۾ اچڻ بعد ئي پاڪائي حاصل ڪري ٿو. ماني جو چوڻ هو ته انساني روح بدن ۾ اچي هڪ قيدخاني ۾ بند ٿي پوي ٿو، ان ڪري سندس پاڪائي به ختم ٿيو وڃي. ماني جي خيال موجب: مادر، روح جي نجات حاصل ڪرڻ ۾ هڪ رڪاوٽ آهي.
مانيءَ جو تصنيفون ٻن قسمن جون آهن: فلسفياڻيون ۽ نظرياتي، هن مذهب بابت پنهنجي تصورن کي ڏندڪٿائن، آکاڻين ۽ تشبيهن وسيلي ظاهر ڪيو آهي، جن تي ڳوڙهو غور ڪرڻ سان هڪ قسم جو خاص فلسفو ۽ عقل ظاهر ٿيو پوي.