تاريخ، فلسفو ۽ سياست

اسلامي فلسفو ۽ تصوف

ڪتاب ”اسلامي فلسفو ۽ تصوف“ اوهان اڳيان پيش آهي. هي ڪتاب فلسفي جي عالمي افڪار جي روشنيءَ ۾ إسلامي فلسفي جي اوسر جو عالماڻو مطالعو ۽ تصوف سميت اسلامي فڪر جو تفصيلي تعارف آهي، جنهن جو ليکڪ محترم ابوبڪر خان مگسي آهي.
عام طرح تصوف جي حوالي سان به ٻه گروهه سامهون آيا. هڪ گروهه خانقاهيت پيدا ڪرڻ جو ذريعو بڻيو ۽ ٻئي گروهه پاران تصوف اسلامي حڪمتن ۽ شريعت جي احڪامن کي عوام دوست بڻائڻ جي هڪ عملي ڪوشس هئي، جنهن جي عالم صوفين سخت ڏکيائين جي باوجود علمبرداري ڪئي. بلڪه هي چوڻ ۾ ڪو به وڌاءُ ڪونهي ته ملوڪيت پسند جڏهن به اسلام جي تعليم کي پنهنجن مفادن جي ور چاڙهڻ جي ڪوشش ڪئي ته ان وقت انهن ڪرڀائتين ڪوششن جي خلاف اسلام جي حق پرست صوفي عالمن جي پاران ئي مزاحمت سامهون آئي.

Title Cover of book Islami Philsipho & Tasouf

اشعري مڪتبه فڪر جو درجو:

اشعري مڪتبه فڪر جو درجو:
اشعري خالص اسلام جا سچا محافظ هئا. هنن شروعات ۾ مشابهتي يا صفانيه فڪر ۾ ترميم ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. هنن جو عقيدو هو ته الله تعاليٰ جون صفتون سندس جوهر ۾ ازل کان موجود آهن ۽ ابد تائين موجود رهنديون. جن ۾ ڪو به تغير، تبدل، تفريق ۽ تفاوت پيدا نه ٿيندو. هو قرآن مجيد ۾ ڪم آيل لفظن مثلاً، منهن، هٿن، پيرن وغيره جي لفظي تاويل ڪندا رهيا پر هو پنهنجي تاويل ۾ آهستي آهستي ترميم ڪندا آيا. ايتري قدر جو آخرڪار عقلي دليل ۽ لفظي تاويل ۾ هڪ نئون درجو پيدا ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا. هنن ٻنهي گروهن جي فڪر ۾ اعتدال پيدا ڪرڻ جو ڀرپور ڪوشش ڪئي ويئي.
ان ڪري هنن هڪ هٿ تي معتزلن جي مخالفت ڪئي ۽ سندن دليلن جو رد پيش ڪيو ۽ ٻئي هٿ تي لفظي تاويل کي به نرم ڪري ڇڏيائون. اشعرين ۽ معتزلن ۾ فقط هڪ ڳالهه ساڳي هئي ته ٻئي ڌريون پنهنجي پنهنجي نظريي جي سچائي ثابت ڪرڻ لاءِ قرآن مجيد جي آيتن جا حوالا ڏينديون هيون.