تاريخ، فلسفو ۽ سياست

اسلامي فلسفو ۽ تصوف

ڪتاب ”اسلامي فلسفو ۽ تصوف“ اوهان اڳيان پيش آهي. هي ڪتاب فلسفي جي عالمي افڪار جي روشنيءَ ۾ إسلامي فلسفي جي اوسر جو عالماڻو مطالعو ۽ تصوف سميت اسلامي فڪر جو تفصيلي تعارف آهي، جنهن جو ليکڪ محترم ابوبڪر خان مگسي آهي.
عام طرح تصوف جي حوالي سان به ٻه گروهه سامهون آيا. هڪ گروهه خانقاهيت پيدا ڪرڻ جو ذريعو بڻيو ۽ ٻئي گروهه پاران تصوف اسلامي حڪمتن ۽ شريعت جي احڪامن کي عوام دوست بڻائڻ جي هڪ عملي ڪوشس هئي، جنهن جي عالم صوفين سخت ڏکيائين جي باوجود علمبرداري ڪئي. بلڪه هي چوڻ ۾ ڪو به وڌاءُ ڪونهي ته ملوڪيت پسند جڏهن به اسلام جي تعليم کي پنهنجن مفادن جي ور چاڙهڻ جي ڪوشش ڪئي ته ان وقت انهن ڪرڀائتين ڪوششن جي خلاف اسلام جي حق پرست صوفي عالمن جي پاران ئي مزاحمت سامهون آئي.

Title Cover of book Islami Philsipho & Tasouf

اسڪندريه وارو مڪتبه فڪر

اسڪندريه وارو مڪتبه فڪر
پلوٽينس کان پوءِ سندس ٻه شاگرد پروفيري ۽ آميلوس پيدا ٿيا جن سندس اصولن ۾ ترميمون ڪيون. پروفيري پنهنجي استاد کي عيسائين جو مخالف فيلسوف ڪر يپيش ڪيو ۽ سندس تصنيفن کي ٺاهي گڏ ڪري ڪتابي صورت ڏني. هو ‘مانيءَ’ جي هن خيال جي مخالف هو ته مادو بدي جو بنياد آهي ۽ روح مادي جي ڄار ۾ ڦاٿل آهي. هن چيو ته بدي نفس جي خواهشات مان پيدا ٿئي ٿي، ان ڪري نفس جي نجات و خواهشات کي ترڪ ڪرڻ سان ئي ملي سگهي ٿي. هو ماني وانگر سادي راهباڻي حياتيءَ ۾ اعتبار رکندڙ هو ۽ شراب، گوشت ۽ جنسي شهوات کي ترڪ ڪرڻ جي حق ۾ هو.
عيسائيت جي مخالفت ڪرڻ مان سندس مقصد، مسيح عه جي تعليمات جي مخالفت ڪرڻ نه هو پر هو ان وقت جي رائج عملي عيسائيت جي برخلاف هو. هن جي عيسائين جي مذهبي ڪتابن ۾ ڪو به اعتبار نه هو، جن بابت سندس عقيدو هو ته ڄاڻايل ڪتابن جا مصنف ۽ مؤلف جاهل ۽ٺڳ هئا.مانيءَ جون ڪيتريون تصنيفون عيسائيت جي عروج جي دؤر (448ع) ۾ تباهه ڪيون ويون.
پروفيريءَ جي جاءِ سندس شاگرد امبليڪوس ورتي، جنهن نوافلاطوني فلسفي کي هڪ مذهبي ۽ ڏندڪٿائي صورت ڏيئي ڇڏي، نوافلاطونيت جو آخري معلم پراڪلوس هو. هو 411ع ۾ ڄائو ۽ 485ع ۾ فوت ٿي ويو. هن جي، نوافلاطونيت کي ڏنل آخري صورت کي عيسائي مذهبي عالمن قبول ڪيو آهي، بعد ۾ مسلمان عالم به هن جي اصولن تي هلندا هئا. ان ڪري نوافلاطونيت مسلمان خواهه عيسائي ٻنهي مذهبن تي پنهنجو اثر ڇڏيو آهي. نوافلاطونيت مان ٻنهي مسلمان صوفين ۽ عالمن گڏجي پنهنجي مرضيءَ مطابق فائدو ورتو آهي.