تاريخ، فلسفو ۽ سياست

اسلامي فلسفو ۽ تصوف

ڪتاب ”اسلامي فلسفو ۽ تصوف“ اوهان اڳيان پيش آهي. هي ڪتاب فلسفي جي عالمي افڪار جي روشنيءَ ۾ إسلامي فلسفي جي اوسر جو عالماڻو مطالعو ۽ تصوف سميت اسلامي فڪر جو تفصيلي تعارف آهي، جنهن جو ليکڪ محترم ابوبڪر خان مگسي آهي.
عام طرح تصوف جي حوالي سان به ٻه گروهه سامهون آيا. هڪ گروهه خانقاهيت پيدا ڪرڻ جو ذريعو بڻيو ۽ ٻئي گروهه پاران تصوف اسلامي حڪمتن ۽ شريعت جي احڪامن کي عوام دوست بڻائڻ جي هڪ عملي ڪوشس هئي، جنهن جي عالم صوفين سخت ڏکيائين جي باوجود علمبرداري ڪئي. بلڪه هي چوڻ ۾ ڪو به وڌاءُ ڪونهي ته ملوڪيت پسند جڏهن به اسلام جي تعليم کي پنهنجن مفادن جي ور چاڙهڻ جي ڪوشش ڪئي ته ان وقت انهن ڪرڀائتين ڪوششن جي خلاف اسلام جي حق پرست صوفي عالمن جي پاران ئي مزاحمت سامهون آئي.

Title Cover of book Islami Philsipho & Tasouf

ابوبڪر ابن باجه:

ابوبڪر ابن باجه:
ابوبڪر ابن باجه کي يورپي عالم Avempace جي نالي سان سڏين ٿا. هو 1138ع ۾ فوت ٿي ويو. هو اسپيني عرب فيلسوفن مان هڪ عظيم فيلسوف ٿي گذريو آهي.
ارسطوءَ جي طبيعات تي سندس شرح مشهور آهي. ابن باجه پنهنجي دؤر جو چوٽيءَ جو رياضيدان هو. هن پنهنجي جڳ مشهور ڪتاب Herints Guide انساني ۽ حيواني سماج ۾ فرق ڄاڻايو آهي. هو يورپي فيلسوفن ۽ متڪلمين ۾ پنهنجي ‘مختلف جواهر’ يعني (Separate Substanes) واري نظريي جي مؤجد جي حيثيت ۾ وڏي شهرت رکي ٿو. هن نظريي مان هن جي مراد هئي ته حاضر جسمن (Contrete bodies) مان غائب جوهرن (Abstract substanes) جو علم حاصل ڪري سگهجي ٿو. مختلف جوهرن واري سندس نطريي کي يورپي متڪلمين وڏي اشتياق سان قبول ڪيو آهي.
تصوف ۾ فارابي حاصل ۽ وجد جو قائل هو پر ان باجه جو نظريو دنياوي شهوات کي ترڪ ڪرڻ جي بنياد تي ٻڌل هو. ان ڪري چئبو ته مسلمان مفڪرن ۾ اتصال يعني الله تعاليٰ جي ذات سان ميلاپ جا مختلف طريقا رائج هئا، جن ۾ عشق، زهد، تفڪر، فلسفياڻي ڏاهپ ۽ حڪمت، خيرات ۽ ٻيا ڪيترائي نيڪ عمل شامل ڪيل هئا. فارابي عشق واري طريقي ڏانهن مائل هو. هو تفڪر، وجد ۽ حال کي اتصال يا ميلاپ حاصل ڪرڻ جا طريقا ڪري سمجهندو هو، پر ابن باجه ميلاپ يا اتصال لاءِ زهد ۽ سنياس واري طريقي کي وڌيڪ ترجيح ڏيندو هو.