افلاطون بابت عربي ۽ عجمي اديبن جون تصنيفون:
الڪندي افلاطون جي انگن جي نظريي ۽ سندس ڪتاب ‘جمهوريا’ تي هڪ ڪتابڙو لکيو. هن سندس عقل بابت خيالن تي به ڪتابڙو لکيوآهي.
‘فارابي’ ‘اغراض’ ۽ ‘جوامي’ تي ڪتابڙا لکيا آهن. فارابي ارسطو ۽ افلاطون جي فلسفي تي به ڪتاب لکيو هو. ابوبڪر الرازي (Timeaus) ۽ افلاطون جي مابعدالطبيعات تي ڪتاب لکيا آهن.
ابن رشد جمهوريه تي هڪ شرح لکي ۽ علي بن رضوان افلاطون ۽ ارسطو جي، روح جي لافاني هجڻ واري نظريي تي هڪ ڪتاب لکيو آهي. جن عالمن پنهنجي ڪتابن ۾ افلاطون جي ڪتابن ۽ نظرين جا حوالا پيش ڪيا آهن، انهن ۾ ابن علي عصيبا، ابن ڪفتي، النادم ۽ ترڪ سوانح نگار اجي خليفي، افلاطون کي يوناني فلسفي ۾ شيخ يا امام جي حيثيت ڏني آهي.
اسلامي فلسفي ۾ اشراقي فڪري ڌارا کي افلاطوني نظريي سان واسطو رکندڙ چيووڃي ٿو. مسلمان عالم افلاطون کي نوافلاطوني نقطه نظر سان ڏسندا آهن. مسلمان عالم ۽ فلسفي سندس گهڻي تعظيم ۽ احترام ڪندا آهن پر سندس نظرين تي ڪو به عمل نه ڪندو آهي. سندس نيڪيءَ جي نظريي کي صوفين الله تعاليٰ جي جمال واري نظريي سان ملائي ڇڏيو آهي.
اخوان الصفا جي مصنفن انگن جو نظريو افلاطون کان حاصل ڪيو هنن 4 جي انگ مان مراد ورتي (1) الله تعاليٰ جي ذات نمبر 1 (2) عقل نمبر 2 (3) روح نمبر 3 (4) مادو نمبر 4 آهي.
عقل جي دنيا جي نظريي مان مراد قرآن مجيد واري امر ۽ حواسن واري دنيا جي تصور جو نظريو ورتي ويئي آهي.
افلاطون جا نظريا ۽ مسلمان عالمن جا عيان ثابته عقل ۾ ايندڙ ڳالهين کي معقول ۽ Example کي مثال چيو ويو آهي. هيءَ ترتيب افلاطون جي نظرين سان ٺهڪي اچي ٿي.
ڪي مسلمان عالم وري نظرين کي خالص عقل شمار ڪن ٿا ۽ هن ڪائنات کي سندس پرتو يا عڪس سمجهن ٿا.
مسعودي افلاطون جي روح جي نظريي جي پنهنجي ڪتابن ۾ ذڪر ڪيو آهي، جيڪو جسم ۾ تحرڪ پيدا ڪري ٿو. افلاطون جي محبت، انگن، بدن ۽ روح جي لاڳاپن، عقلي دنيا ۽ ڪائنات متعلق سندس نظرين بابت اسين نوافلاطوني تعليمات ذڪر ڪري آيا آهيون.
مسلمان عالمن تي افلاطون جو اڻ سڌو اثر موجود آهي. صوفي افلاطون وٽان فيلسوفن کان وڌيڪ روشني حاصل ڪن ٿا، ان سلسلي ۾ افلاطون بابت سندس همعصر ايراني عالمن کي خبر هوندي.