علم النفس:
ابو علي سينا علم النفس جي معاملي ۾ ٿورين ترميمن سان، ارسطوءَ جو هم خيال آهي. هن جو نظريو هو ته جسم عنصرن مان ٺهيل آهي. جسم قدرتي مصنوعي ٿين ٿا. ڪي متحرڪ ۽ ڪي غير متحرڪ ٿين ٿا. ڪن جسمن ۾ (حواسن وارو) عقل آهي ۽ ڪن ۾ حواس نه آهن. تحرڪ طبقي (يا زور سان پيدا ڪيل) آهي، من تن جي تڪميل آهي. جنهن ۾ نڪي امتزاج آهي نڪي منجهس اختلاف آهي پر عنصرن جي امتزاج کان ٻاهر آهي. من يا قلب جا به ڪيترائي قسم آهن، جهڙوڪ نباتاتي قلب، حيواني قلب ۽ انساني قلب.
غذا حاصل ڪرڻ جي طاقت جي لحاط کان سمورا جاندار جسم هڪ جهڙا آهن پر واڌ جو مقدار ۽ قوت پيدا ڪرڻ جي طاقت هڪ جهڙي نه آهي. بدن کي تڪميل تي پهچائڻ جو قدرتي سلسلو آهستي ۽ درجي بدرجي آهي. وڌڻ جي طاقت تڪميل حاصل ڪرڻ جو هڪ وسيلو آهي ۽ قوت پيدا ڪرڻ جي جبليت جي ڪري جنس (نوع) Speces جو وجود قائم آهي. قوت پيدا ڪرڻ جي صلاحيت اولين تخليقي سلسلو آهي. جيتوڻيڪ ظاهري نشونما ۽ واڌ ۾ آخر آهي. حيواني قلب ۾ نباتاتي قلب جون سموريون صلاحيتون موجود آهن. جن ۾ فرق فقط هي آهي ته کين تحرڪ، سماعت (Cognition) ۽ (Motine) مقصد جي صلاحيت ۽ قوت حاصل هوندي آهي.
انساني قلب، حيواني قلب جي ارتقا جي مڪمل حالت آهي. انسان کي به ٻين جانورن وانگر سماعت جي قوت عطا ٿيل آهي جنهن جا ٻه قسم آهن: ظاهري ۽ باطني حواس.
انسان حيوان کان هن ڳالهه ۾ وڌيڪ آهي ته انسان کي عقلي (Rational) قلب عطا ٿيل آهي.
عقل جا هيٺيان قسم آهن:
1- مادي عقل، 2- ممڪن عقل، 3- فعالي عقل، 4- حاصل ڪيل عقل، 5- ادراڪ يا پاڪ روح. هيءَ حالت تمام اڻلڀ حالتن ۾ ملي ٿي ۽ نيڪ ۽ پاڪ روح وارن انسانن جي خاصيت آهي.
هن علم النفس وسيلي ڪيترن ئي مرضن جا علاج ڳولي لڌا.