صدر الدين شيرازي:
صدر الدين شيرازي کي ملان صدرو به چوندا هئا. هو 1640ع ۾ فوت ٿي ويو. هن ڪيترائي ڪتاب لکيا آهن جن ۾ مکيه هي آهن: 1- اسفار اربع، چئن جلدن ۾ فلسفي تي مفيد ڪتاب آهي. 2- ڪتاب الهدايه، 3- سهرورديءَ جي ڪتاب حڪمت الاشراق تي شرح.
ملان صدرو هڪ آزاد خيال فيلسوف هو. سندس ڪي پنهنجا ايجاد ڪيل نظريا به آهن. سندس چوڻ موجب شيءِ ۽ وجود هڪ ۽ ساڳي حقيقت جا ٻه پهلو آهن. منفرد شيون توحيد پرست آهن. منفرد شيون آهستي آهستي مڪمل شين جي صورت اختيار ڪن ٿيون، جيڪي وجود اعليٰ مان اهڙيءَ ريت ظاهر ٿيون جهڙيءَ ريت سج مان ترورا. تروري جو سج کان ڌار ٿي وڃڻ انفراديت آهي. وجود جي معنيٰ آهي روشنائي جي موجودگي.
الله تعاليٰ سان مشابهت رکڻ جي وسيلي انسان روح تڪميل حاصل ڪري ٿو. الله تعاليٰ جي ذات اصول اول ۽ سمورين قيمتن جو مرڪز آهي.
ڪائنات جون مخلوق شيون هنن قيمتن جو عڪس آهن. جڏهن اسين سچ، نيڪي ۽ جمال جا مختلف عڪس ڏسون ٿا ته اسان کي ڄاڻڻ گهرجي ته انهن سمورن عڪسن جو مرڪز هڪڙو آهي، جيڪو سدائين چمڪندو رهي ٿو ۽ اسان کي الله تعاليٰ جي ذات يا جمال اعليٰ ڏينهن ڇڪيندو رهي ٿو. ان ڪري ملان صدروءَ جي فلسفي جا مقصد هي آهن ته: 1- فاعل کي سڃاڻڻ ۽ اهو مفعول، جنهن جي وسيلي مقصد کي ڄاڻي سگهجي. 2- خيال يا تصور معروف کان آزاد آهي ۽ روح جي دنيا ۾ رهي ٿو. 3- سچي وجود جو عنصر سمورين شين ۾ موجود آهي پر انهن وانگر شيءِ نه آهي.