صوفي مسلڪ جا فرقا ۽ نظام
ڏهين صدي عيسويءَ ڌاري صوفين پنهنجن مسلڪ کي هڪ نظام هيٺ آڻڻ شروع ڪري ڏنو. هن نظام مان شاخون ۽ فرقا پيدا ٿيا، جن مان هر هڪ جو بنياد وجهندڙ جدا صوفي بزرگ هو، هر بزرگ پنهنجي طريقي واري نظام کي علي ابن ابي طالب جي معرفت نبي ﷺ سان ملائي ٿو. هنن فرقن مان فقط هڪڙو فرقو نقشبندي آهي، جيڪو پنهنجي سلسلي کي ابوبڪر صديق جي معرفت نبي ﷺ سان ملائي ٿو.
صوفي نظام ۾ مرد خواه عورتون شامل ٿي سگهن ٿا. ڪيترين عورت مريدياڻين کي لطيفن جي ختم ڪرڻ بعد خرقو عطا ڪيو ويو آهي. خرقي جي معنيٰ آهي صوفي برادريءَ ۾ شامل ٿيڻ جو سرٽيفڪيٽ، ڪي صوفي نظام تجرد (شادي نه ڪرڻ) کي جائز قرار ڏين ٿا پر صوفي بزرگن جي اڪثريت تجرد کي ناجائز قرار ڏنو آهي. شادي شده مريد کي بيع يا قسم کڻڻ کان پوءِ جماعت ۾ داخل ڪيو ويندو آهي. نئين مريد کان قسم، ٻين مريدن جي سامهون ورتو ويندو آهي. هن قسم کڻڻ وقت مريد اقرار ڪندو آهي ته هو فقط هڪ الله تعاليٰ جي عبادت ڪندو ۽ مرشد جي فرمانبرداري ڪندو. سالڪ لاءِ ضروري آهي ته مرشد جي خانقاه ۾ ڪجهه سال رهي تصوف جا لطيفا پورا ڪري ۽ درس وٺي. اسلامي دنيا ۾ هزارها خانقاهون هونديون هيون، جن جو سلسلو موراڪو کان جاوا سوماترا تائين هوندو هو.
مريد صبح جو سوير اٿي، خانقاه کي ٻهاري پائي، پاڻي ڀري، عبادت ڪري ۽ ٻين مريدن سان گڏجي مرشد جا ٻيا ڪم ڪاريون پورا ڪندو هو. لطيفن ۾ ذڪر-فڪر، سڪوت، مراقبه وغيره شامل آهن. هيٺين بنيادي اصولن تي سمورن صوفي فرقن جو اجتماع آهي، يعني ڪو به اختلاف نه آهي: