ڪالا نانگ سان مهاڏو ۽ اسان جي حڪمت عملي
برف جي ڊيپوءَ جي دوران هڪ واقعو ياد آيو آهي ته هڪ دفعي برف سان گڏ پاڪولا ڪمپنيءَ جي بوتلن جي ايجنسي به ملي. ان ۾ ادا غلام حسين ۽ زوار برڪت علي (جيڪو گورنمينٽ بس جو ڪنڊيڪٽر هئو) سان ڀائيواري ۾ ورتي. مون مٿي ذڪر ڪيو ته هندو واپارين جو جهيڙو اڃا مس جهڪو ٿيو هجي ته هڪ دفعو ڪراچيءَ مان ٻن گاڏين تي ڇهن کان اٺ بلوچ اچي سيوهڻ ۾ لٿا. ان وقت چون ٿا ته ڪراچيءَ جي لياريءَ جي علائقي ۾ هڪ وڏو بدمعاش پيدا ٿيو پوءِ ان جو نالو ”ڪالا نانگ“ جي نالي سان مشهور ٿيو، اهو به انهن ۾ هجي.
ڇاڪاڻ ته اسان جي دشمني ته رهندي هئي. ان ڪري اسين به هميشه هوشيار ۽ احتياط سان هلندا هئاسين. مان برف ۽ بوتلن جي ايجنسيءَ تي ويٺو هجان ته مڪراني همراهه پڇندا ڏس پتو وٺي اچي پهتا. پڇيائون غلام حسين ابڙو ڪاٿي آهي؟ اسين ڪراچيءَ مان آيا آهيون، هن سان ملڻو آهي. هنن جو پڇڻ جو انداز تمام خطرناڪ هجي مون هنن کي چيو ته توهان هتي ويهو مان وٺي ٿو اچانس مون وڃي ادا غلام حسين کي ٻڌايو هِن چيو منهنجا واقف ڪونه آهن باقي لڳي ٿو ته شايد ڀاڙيتا غنڊا هجن پر هنن کان پڇبو ڪونه. تون هنن کي چئه ته ڀاءُ غلام حسين ٿورو شهر کان ٻاهر ويل آهي. اوهان ڀلي شام اچو ملاقات ٿي ويندي اهو وقت صبح جو يارهين وڳي جي لڳ ڀڳ هجي. ان وقت اسان جو برف جو ڊيپو مارڪيٽ ڀرسان مجيد بليدي جي هوٽل واري گهٽيءَ ۾ پرائمري اسڪول واري پاسي هوندو هئو. ادا غلام حسين ڳوٺ بختيارپور-جيڪو آراضيءَ جي لڳ آهي ۽ ڇهن ڪلو ميٽرن جي فاصلي تي آهي، ڏانهن ماڻهو موڪليو ۽ اتان اسان پنهنجا عزيز ابڙا قبيلي جا ڏهه همراهه بندوقن سان گهرايا سين ٻه ٽي همراهه سيوهڻ مان، پنج ڇهه همراهه ڳوٺ ٻلهڻ مان گهرائي ورتا پوءِ صلاح اها ٿي ته چار همراهه دادو سيوهڻ پل تي بيهندا ان وقت ٽرئفڪ نه هئڻ جي برابر هوندي هئي. هي
70-1969ع جو واقعو آهي ۽ ڇهه همراهه سيوهڻ حيدرآباد ڇنڊڻ واهه واري پل تي بيهاريا ويا. ۽ باقي ڇهه ماڻهو ساڻ ڪري هنن جي اچڻ کان اڳ ۾ اچي ويهي رهيا. مڪراني قبيلي جو تمام گهڻو حلقو سيوهڻ ۾ پراڻو رهائش پذير آهي. ان چرپر جي هنن کي خبر پئي هنن بجاءِ برف جي ڊيپو اچڻ جي واپس وڃڻ جو فيصلو ڪيو پر سيوهڻ حيدرآباد پل تي هٿياربندن جو ناڪو لڳل هو.
اسان جي همراهن کي، هنن جي گاڏين جا پار پتا معلوم هئا ۽ هڪ اسان جو ڀاءُ انهن سان گڏ ويٺل هئو. روڊ رستا ڪچا هئا ۽ جيئن پري کان گاڏيون آيون ته اسان جي همراهن، هنن کي پري کان ڏسندي ئي چار پنج بندوقن جا هوائي فائر ڪيا. هو ڊڄي ويا ۽ واپس شهر ڏانهن موٽيا ۽ ڀڄي اچي سيوهڻ ۾ مڪرانين جي گهرن ۾ پناهه ورتائون. پوءِ گل محمد مڪراڻي جيڪو پوءِ ڊاڪٽر نذير جو سهرو به ٿيو ۽ حسن مڪراڻي جنهن جو هوٽل هئو ،اهي وچ ۾ پيا ۽ سائين صادق علي شاهه ڏانهن ويا ته هيءُ معاملو آهي ان جو حل ڪڍو. هوڏانهن اسان مڪراڻين ڏي نياپو ڪيو ته اهي اسان جا مهمان آهن، اسان جي حوالي ڪيو. پوءِ هنن ٻڌايو ته اسان غلام حسين کي ڊيڄارڻ لاءِ ڪراچيءَ مان آياسين ليڪن هتي خبر پئي ته ابڙا به مڙس ماڻهو آهن اسين ان ڪري واپس پيا وڃون پر اوهان جا هٿيار بند ٻنهي پاسي ويٺا آهن ان ڪري اسان کان غلطي ٿي آهي اسان کي معافي ڏيو. ايئن اهو معاملو بنا ڪنهن جهيڙي ۽ نقصان جي ختم ٿي ويو.
الهه جڙيو سمون (ملهه)
شايد اها به 70-1969ع جي ڳالهه آهي؛ قلندر لعل شهباز جي ميلي ۾ ملاکڙو به لڳندو هئو ان ۾ سنڌ جا اول درجي جا ملهه شريڪ ٿيندا هئا جنهن ۾ شيرميربحر، الهه جڙيو سمون، انب شيدي، بکر شيدي، غلام قادر لغاري، غلام سرور جتوئي ۽ سمن شاهه جهڙا ناميارا پهلوان به ميدان ۾ لهندا هئا. ان ميلي ۾ ملاکڙي کانپوءِ پهلوان ميلو ۽ ان جي پسگردائي ۾ لڳل دڪان پيا گهمندا هئا. مون مٿي به ذڪر ڪيو ته ڪراچيءَ مان ان وقت مڪراني بلوچ تمام گهڻي تعداد ۾ ايندا هئا. ان وقت ۾ پنجاب جا ماڻهو بلڪل گهٽ يا نه جي برابر ايندا هئا. هاڻي ته پنجاب جو ماڻهو ايترو ٿو اچي جو ميلي جي موقعي تي سيوهڻ جو شهر، ڄڻ پنجاب جو ڪو وڏو شهر لڳندو آهي. هڪ ڀيري ميلي تي هڪ مڪراني بلوچ جو ڪنهن ڳالهه تان الهه جڙئي سمي پهلوان سان ڦڏو ٿي پيو. هيءُ پهلوان اڪيلو ۽ مڪراني پنج-ڇهه ڄڻا هئا، سو هٿين پئجي ويا ۽ سمي تي حملو ڪري کيس مارڪٽ ڪيائون. سمي هوٽل جي چلهه مان ٻرندڙ هڪ بُنڊي کنئي ۽ هڪ همراهه جي مٿي تي وهائي ڪڍي ته همراهه ڍير ٿي پيو ۽ اتي ئي مري ويو ٻيا ڀڄي ويا ۽ پوءِ سمي پاڻ کي پوليس حوالي ڪيو ۽ ڪيترو وقت سيوهڻ سب جيل ۾ هئو ڇاڪاڻ ته فريادي ڌر وارا زيارت لاءِ آيل هئا ۽ ڪراچيءَ جا هئا جهيڙو به اوچتو ٿيو پوءِ وري جهيڙي نه ٿيڻ جي واعدي سان پهرين ضمانت ٿيس! پوءِ ڪيس ختم ٿي ويو پر پهلوان جي هٿان هڪ ماڻهوءَ جو قتل، سو ٿي ويو.