مرڪزي چونڊن جو احوال
• سائين راشد مورائي (مورو) چيئرمين
• محمد خان ابڙو (ڪراچي سائوٿ) ميمبر
• منظور علي شاهه (لاڙڪاڻو) ميمبر
هاڻ ان کان پوءِ هڪ ڪمري ۾ اليڪشن ڪميشن جو اجلاس شروع ٿيو. مون راشد مورائي صاحب کان پڇيو ته جي اوچتو سائين جو ڪو اهڙو حڪم اچي جهڙو ڪالهه ٿيو ته اوهان ڇا ڪندؤ؟ جواب مليو ته ڪنهن ۾ همٿ آهي جو سائينءَ کي جواب ڏي؟! مون چيو اگر هيءُ دوست پنهنجي مفادن خاطر سائينءَ کي مجبور پيا ڪن ته اهو ٺيڪ آهي؟ چيائين، نه! ان تي مون چيو ته پوءِ هڪ ڪم ڪيو اوهان مهرباني ڪري هينئر کان بيماريءَ جو بهانو ڪيو ۽ سمورن اختيارن سميت مون کي چيئرمين جي چارج ڏيو. اوهان اهو محسوس ڪرايو ته اوهان جي اوچتو سخت طبيعت خراب ٿي پئي آهي. هاڻي ڪار وهنوار هلائڻ لاءِ ڪاميٽي محمد خان ابڙي کي قائم مقام چيئرمين مقرر ڪيو آهي. پوءِ آءٌ پاڻ ٿو ان فرض کي نڀايان. هو به ان ڳالهه تي متفق ٿيو ۽ ايئن ئي ڪيائين. مون انچارج چيئرمين جي حيثيت ۾ اجلاس کي اڌ ڪلاڪ لاءِ ملتوي ڪيو ۽ سڀني کي هدايت ڪئي ته جنهن کي به ٻيڙي ڌيڙي ڇڪڻي آهي اهو ٻاهريون ڪم لاهي مقرر وقت تي اچي. اڌ ڪلاڪ کانپوءِ ڪاروائي شروع ٿيندي. مان اتان اٿي سائين جي ايم سيد وٽ ويس ته اتي ويٺل ٻي ڌر کي وٺي اچان، نه ته خوامخواه پروپئگنڊا ٿيندي. ته اسان کي اليڪشن ۾ حصو وٺڻ کان روڪيو ويو-ڇو ته جي هي نه پيا اچن ته اليڪشن به ڪونه ٿئي ها! سڀ بنا مقابلي کٽي اچن ها. آءٌ جيئن ئي سائينءَ وٽ پهتس ته وٽس عطاءُ الله انڙ، خادم سومرو، باغي بجاراڻي، الهه بچايو مرڻاس ۽ ٻيا ست-اٺ ڄڻا ويٺا هئا. سائينءَ کي اليڪشن ڪينسل ڪرائڻ لاءِ لڳا پيا هئا. سائين! اوهان فيصلو ڪيو، ڇاجي اليڪشن؟! مان وڃي سائينءَ کي عرض ڪيو ته سائين! 200 کن ماڻهو-جيڪي سڄي سنڌ مان آيا آهن اهي صرف هنن جي انتظار ۾ آهن ته هي اچن ۽ ڪارروائي شروع ٿئي پوءِ جيڪي به مسئلا هوندا انهن کي ڏسي وٺجو. سائينءَ چيو ته آريسر صاحب ڪاٿي آهي؟ مون چيو اجلاس ۾ ويٺو آهي! چيائين کيس موڪل ته هنن جو مسئلو حل ڪري وٺون مون چيو سائين هاڻي وقت گذري ويو آريسر صاحب هاڻ صرف ڪانگريس جو ميمبر آهي باڊي ٽٽي ويئي ۽ اليڪشن ڪميشن ٺهي ويئي آهي آءٌ ان ۾ شامل آهيان هنن کي چئو ته هلن پوءِ جيئن هوندو ڪبو. سائينءَ هنن کي چيو ته اوهان اجلاس ۾ شريڪ ٿيو پوءِ ان تي سوچيون ٿا. هي همراهه نٽائيندا، لنوائيندا بهرحال اٿيا ۽ پاڻ ۾ اها به صلاح ڪيائون ته هلون ٿا جو سائين چيو آهي پوءِ جي معاملو نه ٺهيو ته بائيڪاٽ ڪري اينداسين. مان انهن مسئلن کان واقف هئس منهنجي جيڪا حڪمت عملي ۽ پلان هو، سو ڪنهن کي خبر ڪونه هئي ته هيءُ ڇا ڪندو. پوءِ به هنن هڪ همراهه سائين وٽ ڇڏيو شايد مرڻاس صاحب!
سڀ گڏ ٿياسين مون اجلاس جي ڪاروائي شروع ڪئي اتي راشد مورائي صاحب موجود هجي پر منصوبي تحت ليٽيل هيو جيئن سڀ محسوس ڪن ته هي بيمار ٿي پيو آهي. سڀ کان پهرين مون اجلاس مان 7-6 ميمبر مقرر ڪيا جن ۾ هڪ حبيب الله ڪابورو هڪڙو کوسو هئو شايد نواز کوسو ۽ فقير داد کوسو ۽ 4 کن ماڻهو ٻيا، انهن کي هدايت ڪئي ويئي ته اوهين ڪجهه ماڻهو گيٽ تي بيهو نه اندران ڪو ٻاهر ويندو نه ٻاهران ڪو اندر ايندو. جيڪو ايندو يا ويندو پهرين اسان کي اطلاع ڪندؤ! جي اسين اجازت ڏيون ته ايندو نه ته بس! همراهه پرعزم ٿي دروازي تي بيهي رهيا ۽ ڪاروائي شروع ٿي. اسان جي تنظيم ۾ ڪانگريس صرف يارهن ميمبرن کي چونڊيندي آهي ۽ اهي وري چونڊجڻ کان پوءِ يارهن ڄڻن مان مرڪزي باڊي ٺاهيندا هئا جن ۾ ڇهه عهديدار ۽ پنج سينٽرل ڪاميٽيءَ جا ميمبر هوندا. ان ڪري اسان چيو ته جنهن کي اليڪشن ۾ حصو وٺڻو آهي اهو فارم ڀري ۽ ان ئي اڌ ڪلاڪ ۾ هٿ کڻڻ جو وقت به هيو. ٻنهي ڌرين مان 11 -11 فارم آيا 2 فارم وڌيڪ ڀريا ويا پوءِ مقرر وقت ۾ هٿ کنيو ويو ۽ لسٽ فائينل ٿي. هاڻي اميدوار جيڪو ڳالهائي ته انهن لاءِ مخصوص وقت مقرر هيو. سو تقريبن هر گروپ مان انهن جو اڳواڻ ئي ڳالهائيندو آهي. ايتري ۾ آريسر صاحب چيو مون کي ٻاهر وڃڻو آهي. پڇا ڪئي سين ڇا لاءِ؟ چي، سگريٽ وٺڻا آهن. اسان هن کي ٻاهر وڃڻ جي اجازت ڪونه ڏني ۽ جمن دربدر کي مقرر ڪيو ويو ته جنهن کي سگريٽ يا ڪا ٻي شيءِ گهرجي هن کي پئسا ڏي هي پاڻ وٺي ايندو ۽ ٻيو ڪير به ٻاهر ڪونه ويندو! ايتري ۾ هنن جو جيڪو همراهه پوئتي سائينءَ وٽ ويٺو هجي اهو لڳو پيو هجي پنهنجي ڪم سان. سائين جو ماڻهو آيو گيٽ تي ته سائين جو نياپو آهي چيئرمين صاحب لاءِ (راشد مورائي) پر ان وقت ته انچارج آءٌ هيس گيٽ واري همراهه اچي ٻڌايو ته سائين جو ماڻهو آيو آهي چيئرمين اليڪشن ڪميشن لاءِ نياپو اٿس. مون چيو معذرت ڪري ڇڏيوس ته هينئر ٻاهريون ماڻهو اندر نه اچي سگهندو هيءُ ضابطو سڀني لاءِ آهي. سو چيئرمين ڪونه ملي سگهندو. سائين راشد مون ڏانهن نهاريو مون چيو سائين اوهان فڪر نه ڪريو هي ڪم منهنجي حوالي آهي آئون پاڻ اهو سمورو بار کڻندس. سائين ناراض ٿيندو ان جو خير آهي. اسين قومي قافلي جي اڳواڻ چونڊڻ لاءِ هتي گڏ ٿيا آهيون سڄي سنڌ جا ڪانگريس جا ورڪر هتي گڏ ٿيا آهن مس وڃي ٻن سالن کان پوءِ جمهوري سلسلو آيو آهي جي سليڪشن ڪرڻي آهي ته پوءِ هيترن ماڻهن کي هتي گڏ ڪري ميسيج ڪهڙو ٿا ڏيڻ چاهيون؟ حق ۽ انصاف ۽ اصول تي سودي بازي ڪونه ڪبي! ڳچ ماڻهن جي ناراضگي ختم ڪرڻ لاءِ هن جمهوري اداري جو تقدس پائمال نه ٿيڻ ڏبو. سائين راشد مورائيءَ چيو ته آءٌ ته چاڪ نه آهيان تون ذميوار آهين. ان ڪري چارج به توکي آهي جيئن وڻئي تيئن ڪر! وري ماڻهو آيو ماستر غلام قادر-حبيب الله ڪابوري هن کي دروازي تي چئي ڇڏيو ته چيئرمين، راشد مورائي ناهي جو چارج محمد خان ابڙي وٽ آهي سائين کي چئو ته هن جيڪو اصول ٺاهيو آهي ان تي عمل ڪرائيندؤ هن ضد ڪيو ته نه! سائينءَ جو حڪم آهي مون کي 5 منٽ ملايو، ماڻهو مون وٽ آيو سموري حقيقت ڪيائين. مون جواب موڪليو ته اهو اصول ڪميشن طي ڪيو آهي هاڻي ان تي اسان سميت سڀ عمل ڪرڻ جا پابند آهيون. ايتري ۾ اندر ويٺل مخالف گروپ ۾ به هلچل مچي وئي ۽ هنن چيو ته اسان جو گروپ هن محاذ جي چونڊن جو بائيڪاٽ ٿو ڪري. مون چيو اها اوهان جي مرضي آهي هٿ کڻڻ جو وقت نڪري ويو آهي بائيڪاٽ ڀلي ڪيو ليڪن اوهان جو نالو چونڊن واري لسٽ ۾ رهندو ۽ ماڻهو ووٽ وجهندا. ايتري ۾ عطاءُ الله انڙ ۽ خادم سومرو اٿي بيٺا ته اسين ٻاهر وڃڻ ٿا چاهيون. اسان بائيڪاٽ ڪيو آهي ته اسين هتي ڇو ويهون؟! مون چيو اوهان بائيڪاٽ ڪيو يا نه-هت رڪارڊ ۾ اوهان اليڪشن وڙهو پيا ۽ هر ووٽر پنهنجي ووٽ جو حق استعمال ڪري رهيو آهي ۽ اوهان رڪارڊ مطابق اميدوار آهيو! هنن تمام گهڻو زور ڀريو ته اسان ٻاهر ٿا وڃون اسان هنن کي آخر تائين ڪابه اجازت ڪونه ڏني. مون کي هنن جي ڪُر ڪُر واري اها ڳالهه پسند ڪونه آئي ۽ آءٌ اٿيس ۽ تقرير شروع ڪري هنن کي تنبيهه ڪندي چيو ته- ساٿيو!
”اوهان قومي ڪارڪن هتي گڏيا آهيو ته سنڌ جي قومي تحريڪ جيئي سنڌ محاذ جي قيادت چونڊجي جيڪا سنڌ جي آزادي ۽ آجپي جي لاءِ جدوجهد ڪندي اهو حق عام ڪانگريس کي آهي باقي جي چند ماڻهو چوردروازي مان اچڻ لاءِ رهبر سان ويٺا غلط بياني ڪن ته پوءِ هي تحريڪ پنهنجو دم ٽوڙي ويهندي هر ماڻهو پنهنجي مفادن جي تڪميل جي چڪر ۾ آهي اوهان اهو ٿا چاهيو ته جيئن ڪالهه پورهيت سنگت جي اليڪشن کي سليڪشن ۾ تبديل ڪيو ويو اڄ به ايئن ٿئي سو اڄ هن تحريڪ جي انتظام جي ذميواري مون وٽ آهي اوهان جي ڪابه غلط ڳالهه يا فرمائش پوري ڪونه ٿيندي. رهيو سوال بائيڪاٽ کانپوءِ ٻاهر وڃڻ جو ته ٻاهر وڃڻ جي ڪنهن کي به اجازت ڪونه آهي نه ٻاهريون ماڻهو اندر ايندو جو سائين جي ايم سيد جا ٻه نياپا اچي چڪا آهن آءٌ ان جي ماڻهوءَ سان به هن اصول تحت ڪونه ٿو ملان نه ئي هن کي اندر اچڻ ڏنم! سو اوهان سنڌ جي آزاديءَ جا دعويدار آهيو جي چند ڪلاڪ نٿا ويهي سگهو ته پوءِ تحريڪ کي ڇڏي ڪو ٻيو ڪم ڪريو. مون هتي سابق چيئرمين آريسر صاحب کي به ٻاهر وڃڻ جي اجازت ڪونه ڏني آهي سو هاڻي مهرباني ڪري بار بار اهڙيون ڳالهيون يا حرڪتون نه ڪيون وڃن“...
ان کانپوءِ اهي همراهه هڪ ڪنڊ ۾ ويٺا رهيا اليڪشن جو مرحلو شام 5 بجي مڪمل ٿيو ڳڻپ ٻن ڪلاڪن ۾ مڪمل ٿي جن همراهن بائيڪاٽ جو چيو انهن به موجود هئڻ ڪري ووٽ وڌا-صرف کين 17 ووٽ پيا جن مان 11 اميدوار هجن باقي ووٽ عبدالواحد آريسر جي پينل کي مليا. يارهن ماڻهن جي ڪاميابيءَ جو اعلان ڪيوسين پوءِ انهن ميمبرن پنهنجي ميٽنگ ڪري عهديدار چونڊيا، جيڪي رزلٽ اسان کي مليو، اسان ان مطابق ڪامياب اميدوارن جو اعلان ڪيو ۽ آخر ۾ نئين آيل باڊيءَ جي لاءِ قسم کڻڻ جي تقريب شروع ٿي. قائم مقام چيئرمين جي حيثيت ۾ مون نون عهديدارن کان حلف کڻايو سڀ ميمبر ۽ بائيڪاٽ ڪرڻ وارو گروپ به حلف کڻڻ تائين ويٺو رهيو-نه چاهيندي به!
*
”مون سوچيو جي ماڻهو اصول ۽ همٿ کان ڪم وٺي ته ڪو به مسئلو نه ٿو رهي ماڻهو غلط ڪم ڪن ٿا ان ڪري ڪمزور آهن غلط سپورٽ پنهنجي قيادت کان وٺن ٿا انهيءَ ڪري ڪمزور آهن جي ڪا لالچ ۽ بي ايماني ۽ مفاد پرستي نه آهي ته قائد به ٺاهيل اصولن تي پابند رهي سگهي ٿو شرط اهو آهي ته ماڻهو، ”جي حضوريءَ“ جو عادي نه هجي.“