ادا غلام قادر پهلوان
منهنجي ٻيو نمبر وڏي ڀاءُ غلام قادر ابڙو کي ملهه جو تمام گهڻو شوق هوندو هئو. ليڪن غريب ماڻهو پهلوانيءَ جا شوق ڪيئن ڪري! سو سڄو ڏينهن مزوري ۽ شام جو ڪنهن ميلي تي، جي ملاکڙو آهي ته اتي بيٺو آهي. قد جو وچولو، وزن جو هلڪو! جڏهن ڪنهن پهلوان کي سندرو ڏيندو هئو ته سامهون ڄڻ ته ڪا ڏٻري فقراءَ بيٺي آهي سڀڪو چوندو هئس ته ڇو ٿو پنهنجو سر وڃرائين؟ ليڪن ملهه ٿيندي هئي ته سموري پنڊال ۾ هوڪرا هوندا هئا گهڻي ڀاڱي ڪرندو هئو. جي ٻن ڏينهن ۾ هڪ پهلوان سان چار ملهون هونديون هيون ته ٽي ڪرندو هئو هڪ کٽيندو هئو. ليڪن جيڪا ملهه ماريندو هو ته ڪريل پهلوان کي بي هوش ڪري ڇڏيندو هو. ڇو ته ملههَ، سدائين پاڻ کان وڏن ملهن سان وڙهندو هو. سندس ملهه ۾ استاد ملهه؛ پهلوان صيفل برهماڻي هيو، جيڪو جهانگارا جي ڀرسان برهماڻين جي ڳوٺ جو رهواسي هئو. پهرين جوڙ جو ملهه هئو. جيڪو الهجڙيو سمون، حاجي خشڪ، غلام قادر لغاري شير ميربحر وغيره جي جوڙ جو هئو. ادا غلام قادر پهرين جوڙ ۾ ته ڪونه پهتو ليڪن ٻئي جوڙ جي سڀني ملهن سان پوءِ جيڪي اڳتي هلي پهرين جوڙ ۾ ويا انهن سڀني سان ملهون وڙهيون ۽ ماريون! جنهن ۾ حاجي خشڪ، حاجاڻي (نالو نٿو اچيم) ۽ بکر شيديءَ سان وڙهندو هئو. ادا غلام قادر پهلوان جذباتي پهلوان هوندو هئو. سچي ملهه وڙهندو هو. جي هن جي هيٺان ڪير ڪري پيو ته جلدي اٿي ڪونه سگهندو هو. ان ڪري پاڻ به جي ڪرندو هو ته زمين ۾ اندر ڪجهه انچن تائين دسڙ ۾ هليو ويندو هئو. ليڪن بي هوش ڪونه ٿيندو هئو. سو آخري هڪ ميلي ۾ پيرل شاهاڻيءَ سان وڙهيو. پهرين ڏينهن ٻئي ملهون شاهاڻيءَ کي ماريائين ۽ ٻئي دفعا بي هوش رهيو. ٻئي ڏينهن پهرين ملهه ۾ ٻئي گڏجي ڪريا. ادا، بدن ۾ هلڪو هيو ۽ مد مقابل تمام سگهو پهلوان هو، هن جو هڪ هٿ ۽ ڪرائي پهلوان جي پٺيان دٻجي ويئي ڇو ته هو هميشه ڌڪ ڏيندو ۽ کائيندو هئو ان ۾ جو ٻئي گڏ ڪريا ته ادا جي ٻانهن ڪرائيءَ کان ڀڄي پئي ملهه جو فيصلو به گڏيل رهيو ٻي ملهه ڪونه ٿي جو همراهه جي ڪرائي ۽ هٿ جي چنبي ۾ فريڪچر اچي ويو. ان وقت ۾ ايتريون علاج جون سهولتون به ڪونه هيون- بس ڪنڀرن جا ڏس هئا. اها رات مون کي ياد آهي ته فريڪچر جي ڪري جيڪي هن دانهون ڪيون ته اسين پيا روئندا هئاسين ۽ ٻانهن جي فريڪچر کان پوءِ ملهه جو شوق به ختم ٿيس؛ هو اٽڪل ڏهه سال ملهه وڙهيو هاڻي هن دؤر ۾ کانئس ننڍا ملهه پهرين جوڙ ۾ اچي چڪا آهن. جن ۾ علي نواز ڊکڻ وغيره شامل آهن. آخرڪار هن جي پهلوانيءَ جو دؤر ختم ٿيو ۽ جيئن ملهه وڙهڻ ڇڏيائين ته وري ڪڏهن به ڪنهن ميلي ۾ ملاکڙو ڏسڻ ڪونه ويو مون هڪ دفعو پڇيو مانس ته هيڏو وڏو ملهه رهين هاڻي شوق به ختم ڪري ڇڏيئي؟. چيائين ته ڇا وڃي ڏسان مان ميدان ۾ وڙهي آيو آهيان سڀ پهلوان ملهه ۾ هوندا آهن اهي پيا وڙهندا آهن اسان جهڙا به ملهه کوڙ آهن پر اهي جلدي پنهنجي طبيعت ۽ جوش ۽ سچائي جي ڪري پوئتي ٿي ويندا آهن يا زخمي ٿي بس ڪندا آهن. ڇو ته پهلواني حضرت عليءَ رضه جي وصف آهي. هاڻي ملهه ۾بي ايماني آهي جيترو وقت وڙهياسين ايمانداريءَ سان وڙهياسين. مان ٻئي درجي جو ملهه هئس. منهنجي ملهه کان رٽائر ٿيڻ کان پوءِ اهي سڀ ملهه جيڪي مون سان وڙهندا هئا اهي هڪ هڪ ٿي پهرين جوڙ ۾ هليا ويا جن ۾ حاجي خشڪ، سرور جتوئي، سمن شاهه وغيره شامل آهن. مون انهن کي مٿي وڃڻ ان ڪري ڪونه پئي ڏنو ته هو مون کان جان نه پئي ڇڏائي سگهيا ۽ منهنجو قد بت بکر شيديءَ کان 20 ڪلو هلڪو هئو ان ڪري مان ٻئي جوڙ ۾ رهيس. ان وقت پهرين جوڙ ۾ شير ميربحر، بکر شيدي، انب شيدي، الهه جڙيو سمون، ٻه ڀائر پنجابي هوندا هئا. باقي اسان ٻئي جوڙ ۾ هئاسين. سو هاڻي جي ملاکڙو ڏسڻ ٿو وڃان ته مون کي خبر آهي ته رڳو وقت ٿا پاس ڪن. اٺ دفعا هٿ وجهي وري ڇڏيو ڏين ۽ سڄي ڏينهن ۾ راند جو فيصلو ٽيسٽ ڪرڪيٽ وانگر نٿو نبري ان ڪري ويندس ته پيو پچندس ۽ پڄرندس!
ننڍپڻ جا دوست
ننڍي هوندي جي دوستن جو ذڪر به ضرورڪبو ليڪن پهريان ننڍي عمر ۾ وڏي عمر جا ٻه عمر رسيده شخص-جيڪي ٻئي سيد هئا ۽ ٻئي شڪارپور ضلعي جا هئا هڪ شڪارپور شهر جو سيد عبدالله شاهه ۽ ٻيو شڪارپور ضلعي جي ڳوٺ خانپور جو رهواسي؛ سيد غلام حسين شاهه بخاري. هيءُ سيد هاءِ اسڪول ۾ ٽيچر هو ۽ بدلي ٿي اچي سيوهڻ شهر جي هاءِ اسڪول ۾ مقرر ٿيو، سو اول انهن جو ذڪر ضروري آهي.