اسسٽنٽ سب مارشل - لا ائڊمنسٽريٽر سيوهڻ ليفٽيننٽ ڪرنل اعظم سان ملاقات
مونکي آخر ۾ سب مارشل لا ايڊمنسٽريٽر چيو ته جڏهن به ڪو تنهنجو يا ڪنهن شهريءَ جو ڪو مسئلو يا اسان ۾ ڪم هجي ته چوندو ڪجان، اسان وس آهر تنهنجي مدد ڪنداسين، ان کان پوءِ ڪيترن ئي ماڻهن سان ڪيئي مسئلا ٿيا منهنجي مداخلت ڪرڻ سان اهي سزا کان بچي ويا، سپاف ۽ پ پ جا ڪجهه ماڻهو ڀٽي صاحب جي ڦاسي کان پوءِ احتجاج دوران گرفتار ٿيا، سمري ملٽري ڪورٽ ۾ چالان ٿيا جن ۾ ٽي ڇوڪرا مونکي ياد اچن ٿا هر هڪ، قربان ڪانگڙي ، هڪ سولنگي ، هڪ کوسو هئو. شايد فدا حسين کوسو يا ڪو ٻيو هاڻي مونکي ذهن تي ڪونه آهي، انهن جي مائٽن ٻڌايو ته ايس.ڊي.ايم سيوهڻ جيڪو ان وقت هڪ غير سنڌي هئو! ان جي گرفتاري ۽ رپورٽ تي کين ملٽري ڪورٽ ۾ چالان ڪري سزائون ڏنيون وينديون. هُن انهن ڇوڪرن کي ٻڌرائي ملٽري ڪورٽ ۾ چالان ڪرايو آهي، ٻن ڏينهن کانپوءِ ڪيس هلندو ۽ اتي جو اتي سزا ڏيندا. مون چيو ته آئون ڪوشش ڪيان ٿو. ڊي.ايس.پي کي اعتماد ۾ ورتم ته هلون ٿا سب مارشل لا ايڊمنسٽريٽر ڏانهن اوهان ڪجهه منهنجي ڳالهين جي تائيد ڪجو، جي اوهان کان پڇي، جيڪڏهن هي ٻه – چار ڇوڪرا سزا کان بچي وڃن ته بهتر ٿيندو، پوءِ اسان جي ملاقات تي ڪجهه منٿ ۽ ڪجهه يقين ڏيارڻ؛ ته آئنده ڪجهه نه ٿيندو ته هن صاحب منهنجي يقين ڏيارڻ تي سپاف جي ٽنهي ڪارڪنن کي آزاد ڪري ڇڏيو. ان ۾ ڊي.ايس.پي صاحب به مدد ڪئي ۽ سب مارشل لا ايڊمنسٽريٽر کي گواهي ڏيندي چيائين ته انهن ڇوڪرن تي اڳ ۾ ڪوبه ڪيس ڪونه آهي نه ڪڏهن گهربل رهيا آهن.
ايس. ڊي. ايم؛ سيد توقير شاهه کي اها ڏاڍي تڪليف پهتي ته هن جن ڇوڪرن کي گرفتار ڪرائي پوليس ڪيس ٺهرائي مارشل- لا ڪورٽ ۾ چالان ڪرايو ته جيئن هنن کي سمري ملٽري ڪورٽ ڪوڙن ۽ قيد جي سزا ڏيئي سگهي، منهنجي ان ڪوشش سان جڏهن اهي ڇوڪرا ملٽري ڪورٽ آزاد ڪيا ته هن کي ڏاڍي تڪليف پهتي، انڪري هيءُ سدائين ان ڪوشش ۾ هئو ته ڪيئن به ڪري هيءُ يا هن جو ڪو ڀاءُ ڪنهن چڪر ۾ اچي ته هن سان حساب ڪتاب برابر ڪجي.
1977ع ۾ ڀٽي صاحب جي ڦاسيءَ کان اڳ سيوهڻ ۾ ايس.ڊي.ايم سيد توقير احمد کي مقرر ڪيو ويو، اهو ايترو متعصب هئو، جو جيڪڏهن ڪو ٿورو به جلوس ۽ جلسو نڪرندو هئو، ته باقائده انهن تي پوليس کي حڪم ڏيئي پاڻ به پوليس سان گڏ جلوس وارن سان خود پيو وڙهندو هئو، تمام گهڻيون سنڌين کي گاريون ڏيندو هئو، اسان جي هيڻي ۽ هيسايل قوم جا ماڻهو ان دهشت گرد ايس.ڊي.ايم کان جيترو ڊڄندا هئا ايترو ته وهم پرستيءَ جي اتهاس ۾ ڪڏهن ديون ۽ راڪاسن کان به نه ڊنا هوندا. هن وٽ جيڪو به ڦاٿو اهو وڏي ڪنهن عذاب ۾ اڙجي ويو، ڪم جائز هجي، ته به هيءُ سخت ناراض ٿيندو هو. دڪاندارن ۽ واپارين جا شين جا اگهه چيڪ ڪرڻ لاءِ پاڻ سان گڏ اهلڪارن جا اٽالا کڻندو هئو هر روز ڪيترن ئي دڪاندارن کي ٻڌي سڄو سڄو ڏينهن ذليل خوار ڪري بي عزت ڪري رات جو، ڏنڊ وجهي پوءِ کين ڇڏيندو هئو، تيسيتائين اهي معزز دڪاندار ۽ ريڙهن ۽ ڪيبنن وارا اس ۽ اڃ ۾ ويٺا هوندا هئا، نه ويهڻ جي جاءِ نه ڇانو، بس ان انتظار ۾ ويٺا هوندا هئا ته هاڻي قانون لاڳو ڪندڙ محافظ اسان سان ڇا ٿا ڪن، ان ته ايترو خوف ۽ هراس پيدا ڪرايو جو ماڻهو هر روزر اها دعا گهري پنهنجي روز مره جي ڪم سان نڪرندا هئا ته الله خير ڪري ان انسان دشمن توقير شاهه جي شڪل نه ڏسجي! سرڪاري جيپ ۾ چڙهي پوليس سان سڄي شهر ۾ نوس نوس ڪندو وتندو هو، جيڪو ور چڙهيس ان کي گاريون ڏيندو هو،۽ سنڌين کي ته انسان سمجهڻ لاءِ به تيار ڪونه هئو، ڄڻ هي حاڪم هجي باقي سڀ غلام هجن، اهو ورتاءُ هوندو هئس، بس سيد هجڻ جي ڪري هيءُ هميشه هڪ سيد جي اوطاق تي ويندو رهندو هئو جو هي سيد پرست هئو، خبر نه آهي ان سنڌي سيد سان هن جي نفرت ڇو ڪونه هئي؟ اهو سيد خاندان سبزواري آهي، جن وٽ ويندو هئو پر ڪم جي معاملي ۾ انهن کي به ٺڙڪائي ڇڏيندو هئو، ۽ رياستي ڊسيپلين جو بهانو ٺاهي وٺندو هو. بس انهن وٽ صرف ويندو هئو وقت پاس ڪرڻ لاءِ! سچو انهن سان به ڪونه هئو، پر ايترو ضرور ٿيو ته انهن سيدن جي تعلق جي ڪري ماڻهن ۾ سبزواري سيدن لاءِ هميشه سواليه نشان ذهن ۾ اڀرندا رهيا.