آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

وڃن سور سنڌا ڪيو

محمد خان ابڙي جو شمار ستر جي ڏهاڪي واري ان قوم پرست شاگرد قيادت ۾ ٿئي ٿو، جن جهر جهنگ وڃي، سنڌ جي آجپي، خوشي ۽ خوشحاليءَ جي تسبيح سوري، قومي جاڳرتا ۽ شعور ڦهلائڻ توڙي حب الوطنيءَ جي جذبي کي هڪ تحريڪ ۽ سوچ جو روپ ڏيڻ ۾ غير معمولي ڪردار ادا ڪيو. ”وڃن سور سنڌا ڪيو“ ۾ سنڌ جي شاگرد سياست توڙي قومپرست سياست جي تاريخ جو ترورابه آهن ته 70 جي ڏهاڪي ۾ سنڌ جي تعليمي ادارن اندر سائين جي ايم سيد جي فڪر، فلسفي ۽ سنڌ جي قومي حقن واري جدوجهد جي جواني واري دور جون يادون ۽ تاريخ به آهي، جڏهن سنڌ اندر قومي سوچ هڪ سگهاري قوت طور اڀري سامهون آئي هئي ۽ ون يونٽ خلاف هلايل ڪامياب جدوجهد سنڌ جي ماڻهن جي ذهنن ۾ پنهنجي وطن، ٻولي، درياهه، نوڪرين ۽ حق حڪمرانيءَ جي احساس کي سگهارو ڪيو هو، تڏهن سنڌ اندر جساف نه رڳو يونين جون چونڊون کٽيندي هئي پر تعليمي ادارن جي مالڪي ۽ شاگردن جي حقن ۽ سندن تعليمي گهرجن جو پوراءُ به ڪندي هئي، اهي سڀ تاريخي حوالا هن ڪٿا ۾ اختصار سان موجود آهن

Title Cover of book وڃن سور سنڌا ڪيو

بشير اوٺو

1978 ۾ شيرين سومرو ڪيس ٿيو، ان جي احتجاج ۾ سڄي سنڌ ۾ هڙتالون باهيون، ٽوڙ ڦوڙ به ٿي، دادو ضلعي جي فيڊريشن جو صدر آئون هجان، سڄي ضلعي جا نمائندا گڏ ٿيا ۽ چيائون ته احتجاج ڪرڻو آهي! مون چيو ڀلي پرضلعي جي ڪهڙي شهر ۾؟ چيائون دادوءَ ۾ پر اتي بسن کي باهيون ۽ سرڪاري آفيس کي به نقصان ڏينداسين. مون مخالفت ڪئي ته سرڪاري ملڪيت يا پبلڪ ٽرانسپورٽ کي ساڙڻ جي آئون خلاف آهيان، باقي جلسو جلوس ڪيو وڃي، ڪيترن ان لاءِ چيو ته جلسي ۾ به گرفتار ٿينداسين سو ڇو نه ڪو وڏو ڌماڪو ڪجي، مون مخالفت ڪئي ۽ فيصلو ڪونه ٿي سگهيو. ليڪن ٻن ڏينهن کانپوءِ ڪارڪنن پنهنجي پنهنجي شهرن ۾ پئي باهيون ڏنيون ان ۾ ٻين کي في الحال پاسي تي رکندي هتي صرف بشير اوٺي جو ذڪر ٿو ڪريان هن دادوءَ ۾ سرڪاري پوسٽ آفيس ۾ هٿ جو ٺاهيل بوتل ۾ ڪو ڌماڪيدار مادو اڇلايو. اهو ڌماڪيدار مواد به هن پاڻ ٺاهيو هو، شايد! جو ان اثر ڏيکاريو! پوسٽ آفيس ۾ بوتل کي مٿان کان باهه ڏئي اڇلايائون، بوتل زوردار ڌماڪو ڪندي آهي ۽ باهه به ٻرندي آهي سڌو ڪنهن ماڻهوءَ کي لڳي ته نقصان به ڪري وجهندي هن به اها ٻاريل بوتل پوسٽ آفيس ۾ اڇلائي، ڌماڪو ٿيو ۽ باهه صرف پوسٽ آفيس ۾ رکيل ٽيبل جي مٿان وڇايل ڪپڙي کي لڳي. سا ته پوسٽ وارن هڪ منٽ ۾ وسائي ڇڏي، هي ڀڄي ويا هن سان ٻه کان ٽي همراهه ٻيا به گڏ هجن، هڪڙو پڪڙجي پيو سو ان ٻڌايو ته اسان سان گڏ سيوهڻ جو بشير اوٺو هيو. ڊي.ايس.پي سيوهڻ کي حڪم مليو ته هي همراهه گهربل آهي، هن کي گرفتار ڪريو. مارشل-لا جو دؤر هيو هر روز ايجنسين جا فون ۽ دڙڪا، پر نثار بلوچ صرف ماڻهو پيو موڪليندو هيو ۽ رپورٽ ڏيندو هيو ته بشير اوٺو هٿ ڪونه آيو، جيئن هٿ ايندو ته کيس گرفتار ڪيو ويندو. ڪيس به دادوءَ ۾ داخل هيس جو واقعو اتي ٿيو هيو، ڪجهه وقت کانپوءِ دادوءَ جي پوليس آئي گهر تي ڇاپو لڳس هيءُ ته ڀڄي ويو. پوليس کي مٿان حڪم ٿيو ته هن جو ڪو عزيز گرفتار ڪري اچو، بشير اوٺو اڪيلو سر هو، نه کيس ڀاءُ نه ٻيو ڪو ويجهو عزيز سو سندس والد چاچي ڦوٽي اوٺي کي کڻي گرفتار ڪيائون، پوليس هن کي سيوهڻ ٿاڻي تي انٽري ڪرائڻ بنا دادوءَ وٺي وئي، ان وقت پوليس موبائيل جو رواج گهٽ هوندو هئو، ان ڪري هن کي بس ۾ وٺي پئي ويا، ڀڳل روڊ ۽ بس هر ڳوٺ ۾ بيهندي بيهندي دادوءَ تائين پڄڻ ۾ ٻه-ٽي ڪلاڪ وٺندي هئي. مونکي خبر پئي ته بشير جي پئ کي وٺي ويا آهن، ايتري ۾ بشير به ڊوڙندو اچي مون وٽ پهتو، چيائين هاڻي ڇا ڪريان؟ بابا دل جو الاهي ڪمزور آهي ڪٿي موڪلائي نه وڃي! پوڙهو ماڻهو 70 سال عمر ۽ پوليس کيس پٽ جي ڪيل ڏوهه ۾وٺيو پئي ويئي، مان سيوهڻ ٿاڻي تي ويس ۽ بشير اوٺي کي چيم ته تون ڪنهن محفوظ جاءِ تي وڃي ويهه ته مان سوچي وٺان ته ڇا ڪرڻو آهي. ٿاڻي تي مونکي ڊي.ايس.پي صاحب مليو. کيس چيو ته بشير اوٺي جي والد کي پوليس دادوءَ کنيو پئي وڃي. هن ايس.ايڇ.اوکان پڇيو ته انٽري اٿن، ايس.ايڇ.او چيو سائين اسان کي خبر ڪونه آهي. هن مونکان پڇيو گهڻو وقت گذريو آهي مون چيو هڪ ڪلاڪ ٿي ويو هوندو، هن ايس.ايڇ.او کي پنهنجي جيپ ۽ چار پوليس وارا ڏنا ۽ چيائين دادو پوليس کي واپس وٺي اچ، جي نه اچن ته زوريءَ به وٺي اچين. ۽ چئينِ اسان جي حد مان گرفتار ماڻهوءَ جا وارنٽ ڏيکاريو، جي نه ته اسان جي ٿاڻي ۾ انٽري ڪري پوءِ کڻي وڃو ايئن اسان بنا انٽريءَ جي ماڻهو ڪونه کڻڻ ڏينداسين، هي جيپ تي چڙهي بس جي پويان ويا ۽ وڃي ڀان سيدآباد وٽ بس کي روڪيائون ۽ سڀني کي واپس ٿاڻي تي وٺي آيا، چاچو ڦوٽو به هجي مان به ويٺو هجان دادو پوليس پنهنجي ڊي.ايس.پي هيڊڪواٽر دادوءَ سان ڳالهايو ته وارنٽ ڪٿي آهن، بنا وارنٽ جي انٽري ڪيئن ٿيندي؟ ڊي.ايس.پي هيڊڪوارٽر ۾ ايس.پيءَ سان ڳالهايو ايس.پي صاحب جي فون اچي ويئي ايس.پي صاحب ان وقت اعظم پٺاڻ هجي، ان نثار بلوچ کي چيو ته بشير ضرور گهرجي، ان ڪري سندس والد کي گرفتار ڪيو اٿئون، ته جيئن هو پيءُ جي ڪري اچي پيش پوندو واڳ ڌڻين جو حڪم آهي، هن مون سان ڳالهايو ته ڇا بشير تو سان رابطي ۾ آهي، جي رابطي ۾ آهي ته گرفتاري ڏيندو؟ جي ها ته تون ذميواري کڻ، چاچي کي آئون ٿو ڇڏايان،مون چيو ته مونکي هڪ ڪلاڪ ڏيو، مان جانچ ڪيان ته ڪهڙي پاسي آهي. پوءِ ٿو اوهان کي ٻڌايان، هن چيو ٺيڪ آهي اچجان جلدي جو مٿان کان وٺ وٺان لڳي پئي آهي.
مان بشير سان مليس سڄي معلومات ٻڌائي مانس ۽ پڇيو مانس ته جي تون حاضر ٿئين ته چاچي کي هتي ئي ڇڏايون ٿا، جي نه ته کيس في الحال ڪونه ڇڏيندا ۽ نثار بلوچ جي وس جي ڳالهه ڪونه آهي. هن چيو ته مان هلان ٿو گرفتاري ڏيڻ. مون چيو نه – بلڪه تون هينئر نه هل، پر ذهني طور تي تيار رهجان. چيائين ڀلي سزا اچي پر بابا سائين کي وڌيڪ اذيت نه ٿو ڏيئي سگهان، مان نثار بلوچ کي چيو ته بشير سان رابطو ٿيو آهي، ليڪن آهي شهر کان ٻاهر، اڄ رات يا صبح جو اچي ويندو. پر چاچي کي هاڻي ڇڏيو. هن ايس.پيءَ سان ڳالهايو ته سڀاڻي شام تائين بشير اوٺو حاضر ٿيندو، توهان دادوءَ جي پوليس کي واپس گهرايو. منهنجي ذميواري آهي بشير اوهان وٽ پيش ٿيندو، پوءِ چاچي ڦوٽي کي ڇڏيائين، پوليس دادوءَ واپس هلي ويئي، هن مونکي چيو ته هاڻي منهنجي عزت تنهنجي هٿ ۾ آهي، وڌيڪ آئون توکي ڪونه ٿو چوان، ٻئي ڏينهن شام جو بشير اوٺي کي تيار ڪري ڪپڙا ۽ ضروري سامان کڻي، ڊي.ايس.پي صاحب سان وڃي ملياسين، هن چيو ته اڄ رات تون هتي منهنجي بنگلي ۾ گذار، پنهنجن يارن دوستن سان ڀلي ڪچهري ڪر، صبح جو آئون پاڻ توکي وٺي هلندس ته جيئن توکي وڌيڪ پوليس تڪليف نه ڏيئي، ٻئي ڏينهن هن کي پنهنجي ٿاڻي تي رکي، دادو پوليس کان هن جي حوالي ٿيڻ جو ليٽر وٺي سندن حوالي ڪري آيو، ۽ کين پارت به ڪئي ته هن کي اوهان طرفان ڪابه تڪليف نه ٿئي باقي واڳ ڌڻي ڇا ٿا ڪن، سا انهن جي مرضي!