سيوهڻ جي مارڪيٽ ۽ ڳاڙهي بازار
1971ع جي ڳالهه آهي جڏهن پاڪستان ۾ اڃا شراب ۽ ڳاڙهي بازار تي پابندي ڪونه هئي. منهنجي عمر مشڪل سان 14 کان 15 سال هئي. مارڪيٽ ۾ هڪ بلڊنگ هئي. جيڪا ضلع ڪائونسل ٺاهي جنهن ۾ پوءِ يو بي ايل بئنڪ کلي پوءِ سيوهڻ ضلعي ڪائونسل جو شاپنگ سينٽر ٺهيو. جيڪو بناوت ۾ گول هئو. چئن طرفن کان پڪا دڪان ۽ ان ۾ هوٽلون وغيره ٺهرايون ويون. ان ۾ هڪ وڏو هال يو بي ايل کي ڏنو ويو. پراڻي بلڊنگ خالي ٿي. جيڪا ادا غلام حسين برف جي ڊيپوءَ لاءِ ڪرائي تي ورتي اها بلڊنگ پراڻي مارڪيٽ جي مهڙ ۾ هئي ان کانپوءِ شاهي بازار شروع ٿيندي هئي کاٻي پاسي کان-۽ ان جي ساڄي پاسي ”ڳاڙهي بازار“ هوندي هئي پنجاب جون ڪجهه سهاڳڻيون ان بازار ۾ هونديون هيون. ان جي پويان جمن جتي سرڪار جو روضو ۽ ساڄي پاسي کان اڙل واه جو بچاءُ بند هوندو هو. ننڍي عمر ۾ پهريون دفعو اتي وڃڻ ٿيو. صرف اهو ڏسڻ لئه ته هتي ڇا ٿيندو آهي! ان دور ۾ اتي ڪنهن سهاڳڻيءَ تي هڪ معزز گهراڻي جو نوجوان اچي مفتون ٿيو. اهو نوجوان قاضي خاندان سان واسطو رکندڙ هئو. ان جوان، سهاڳڻيءَ سان شادي ڪئي ۽ ان سهاڳڻيءَ جنم به سيوهڻ جي ئي ڳاڙهيءَ بازار ۾ ورتو هو. ليڪن ڪمال جي ڳالهه اها آهي ته ان سهاڳڻيءَ جڏهن پنهنجي پراڻي زندگي کي خيرآباد ڪري ان نوجوان سان شادي ڪئي ته وري ان سهاڳڻيءَ جي نه ڪنهن کي شڪل نظر آئي نه ان بابت ڪا ڳالهه ڪنهن جي زبان تي آئي. اها جدا ڳالهه آهي ته سماج جي نام نهاد سفيد پوشن ان عمل تي ٽوڪون ۽ ٺٺولون ڪيون ليڪن مڙس ماڻهو جڏهن فيصلو ڪندو آهي ته پوءِ ان تي مضبوط بيٺو هوندو آهي، دوستن جي تنقيد ۽ سماج جي ٽوڪن جو ڪو به اثر نه وٺندو آهي ۽ هڪ انسان هڪ اهڙي مجبور ۽ بي وس عورت جي زندگيءَ کي پل پل وڪڻڻ ۽ نيلام ٿيڻ کان بچائي ورتو. ۽ آءٌ سمجهان ٿو ته معاشري ۾ ٺٺولين کان بالا تر ٿيڻ گهرجي. نام نهاد غيرت جي چڪر مان نڪرڻ گهرجي. ماڻهو پنهنجي سيني ۾ جهاتي پائي ته خبر پوندي ته هو انهن روز روز نيلام ٿيندڙ سهاڳڻين کان وڌيڪ هيٺ ۽ ننڍو نظر ايندو. پاڻ اهڙو ڪم جيڪو به ڪندو ته ڊاڙ هڻي پنهنجي وڏائي بيان ڪندو رهندو. ۽ دوستن ۽ معاشري جي ماڻهن کان ان ڊاڙ جو داد وٺڻ جي ڪوشش ڪري پاڻ کي سرخرو پيو ڪندو. ليڪن حقيقت اها آهي ته جي روز وڪامجندڙ عورت، بي غيرت ۽ رنڊي آهي ته خريدار کي ڪهڙي لسٽ ۾ بيهارجي؟! مان ان قاضي خاندان جي ان دوست جو نالو نه ٿو کڻان. پر پوءِ هو سيوهڻ مان پنهنجا گهر ۽ دڪان کپائي اچي گاڏي کاتي حيدرآباد ۾ رهيو. ان کان پوءِ منهنجو ان سان رابطو ڪونه رهيو. ليڪن ايتري خبر آهي ته اهي زال مڙس پنهنجي اولاد ۽ ٻچن سان خوش آهن ۽ ايئن ان عورت کي عزت جي زندگي ۽ تحفظ فراهم ٿيو.