مذهب

مسڻ کان مديني تائين

ڪتاب ”مسڻ کان مديني تائين“ اوهان اڳيان پيش آهي. مڪي ۽ مديني جي تاريخ، تبرڪات ۽ زيارتن جي تفصيل سان حج جي هن سفرنامي جو ليکڪ مولوي محمد يامين شورو آهي.
Title Cover of book مسڻ کان مديني تائين

حدود حرم ۽ مختلف ميقات:

حدود حرم ۽ مختلف ميقات:
ڳالهه هينئن آهي ته، حج ۽ عمره جي ادائگي لاءِ جن جاين تي پهچي حج ۽ عمره جا ارڪان پورا ڪجن ٿا سي سڀئي جايون مڪي شريف ۽ ان جي آسپاس آهن. جيئن ته خدا جي فرمان مطابق دنيا جي چئني طرفن کان مسلمانن کي حج ۽ عمره ادا ڪرڻ لاءِ مڪي شريف ڏي اچڻو پوي ٿو انهي ڪري حج ۽ عمره جي نيت سان ايندڙن لاءِ مڪي شريف جي چوڌاري هڪ حد مقرر ڪئي وئي آهي جنهن جا خصوصي آداب آهن. انهي مقرره حد جي اندرين ايراضي يعني جيڪا حرم مڪه بيت الله جي ويجهي آهي تنهن کي“حرم” ۽ انهي مقرره حد کان ٻاهرين ايراضي کي “حِل” ڪوٺجي ٿو. “حرم.” جو مطلب آهي ته، اها ايراضي ايتريقدر احترام ۽ عزت جي لائق آهي جو، ان جي اندر جن ڪمن کان هميشه يا خاص حالتن ۽ وقتن ۾ روڪيو ويو آهي تن کي حرام سمجهي پرهيز ڪجي. پر جيڪڏهن ڪو ماڻهو اهي منع ڪيل ڪم ڪندو ته ڄڻ احترام ۽ تقدس واري حد اورانگهي ويو ۽ پاڪ جاءِ جي انتهائي بي ادبي جهڙي ڏوهه جو ڏوهاري ٿيو، اهڙي صورت ۾ ان ماڻهو تي شريعت جي قانون مطابق ڏنڊ ۽ جرمانه لڳي ٿو جيڪو هر حال ۾ کيس ڀري ڏيڻو آهي.
“حِل” جو مطلب ته جائز ۽ حلال يعني ته اهو علائقو جتي ڪنهن به غير شرعي ڪم کانسواءِ ٻين هر طرح جي جائز ڪمن جي شريعت طرفان اجازت هجي. جيئن ته مڪو شريف دنيا جي پوري وچ تي آهي انهي ڪري جيڪي به رستا (خشڪي يا سامونڊي) مڪي شريف ڏي اچن ٿا ته انهن رستن تي حرم جي حد جا نشان ڪيا ويا آهن ته جيئن حج ۽ عمره لاءِ ايندڙ ماڻهو انهن نشانن وٽان احرام پائڻ کانسواءِ مڪه شريف ۾ داخل نه ٿين. سهولت خاطر چئني پاسن جي ملڪن مان ايندڙ ماڻهن لاءِ هيٺئين ريت نشان مقرر ٿيل آهن. شريعت ۾ انهن مقرر ڪيل نشانن کي “ميقات” سڏيو ويو آهي پوري دنيا جي ملڪن مان ايندڙ ماڻهن لاءِ مقرر ڪيل ميقات هي آهن.
1. جيڪي ماڻهو مديني جا رهاڪو آهن يا اهي حاجي جيڪي مديني کان ٿيندا حج/ عمره لاءِ مڪي جي طرف اچن ٿا ته انهن لاءِ احرام ٻڌڻ جي جاءِ “ذوالحليفه” آهي جنهن کي اڄڪلهه “ابيار علي” به چون ٿا.
2. جيڪي ماڻهو مراڪش، شام ۽ مصر جا رهاڪو آهن يا انهن ملڪن جي رستن کان مڪي ڏي ايندا ته انهن جي احرام ٻڌڻ جي جاءِ “الجُحفا ” آهي اها جاءِ “رابغ” جي ويجهو روڊ جي ڪناري تي آهي. هاڻي ته ماڻهو “رابغ” کان ئي احرام ٻڌن ٿا.
3. جيڪي يمن جا رهاڪو آهن يا انهي پاسي کان اچن ٿا جهڙوڪ هندستان/ پاڪستان وغيره ته انهن جي احرام ٻڌڻ جي جاءِ “يلم لم” آهي، جنهن جو موجوده نالو “السعاديه” آهي.
4. نجد علائقي جي رهاڪن يا انهي پاسي کان ايندڙ ماڻهن لاءِ “قرن المنازل” نالي جاءِ تي احرام ٻڌڻو آهي جنهن کي هاڻي “السيل” چون ٿا.
5. عراق جي رهاڪن يا انهي ملڪ جي رستي کان ايندڙن لاءِ “ذات عِرق” نالي جاءِ وٽان احرام ٻڌي پوءِ مڪي ۾داخل ٿيڻو آهي.
6. جنهن ماڻهو جي رهائش مڪي ۽ ميقات جي ڪنهن به جاءِ درميان آهي ته، اهو پنهنجي گهران احرام ٻڌي نڪرندو.
7. جيڪو ماڻهو آفاقي آهي سو ميقات کان احرام ٻڌندو، پر جيڪو “حِل” ۾ رهي ٿو سوپنهنجي گهران احرام ٻڌي.
8. حرم جي حد ۾ رهندڙ عمري جو احرام حل کان ٻڌندو.
9. جنهن جي رهائش خود مڪي ۾ آهي ته جيڪڏهن عمره ڪرڻ گهرندو ته، ان کي حل وٽ وڃي احرام ٻڌڻو پوندو، باقي حج جو ارادو اٿس ته، پنهنجي گهران احرام ٻڌي حج لاءِ نڪرندو.
شريعت جي قانون مطابق جيڪو به ماڻهو مڪي شريف ۾داخل ٿيڻ جو ارادو ڪري ته، مٿي ڏسيل حرم واري حد وٽ پهچڻ وقت پنهنجو پسنديده لباس لاهي احرام (جنهن کي آئون جيئري جو ڪفن ڪوٺيندو آهيان) پائي کيس مڪي شهر ۾ رهڻ ۽ ترسڻ کان پهرين خدا جي پاڪ گهرجي سلامي ڏيئي حاضري ڀرڻي آهي، پوءِ کيس شهر ۾رهڻ، ترسڻ، واپار وڻج ڪرڻ جي اجازت آهي.
انهي سلاميء جو نالو قرآني اصطلاح ۾ “عمره” آهي. وري سلسليوار ڳالهه ڏانهن موٽي ٿا هلون ته، اسان “يلم لم” وٽان گذرندي لبيڪ اللهم لبيڪ جو وِرد شروع ڪيو ڪجهه وقت تائين لڳاتار تلبيه (لبيڪ چوڻ) جي تنوار جاري رهي.