مڪي شريف جون قابل زيارت جايون:
مڪي شريف ۾ بيت الله شريف کانسواءِ ٻيون به ڪيتريون ئي برڪت واريون قابل زيارت جايون آهن. جن مان ڪي اصحابن سڳورن جا گهر آهن ته ڪي مسجدون آهن. هيٺ اسان انهن جي نشاندهي ڪريون ٿا ته جيئن پڙهندڙن مان ڪو اتي وڃي پهچي ته کيس زيارت جو درجو حاصل ٿئي.
(1) بي بي خديجت الڪبريٰ رضي الله عنها جو گهر جنهن ۾ حضور اڪرمﷺ جن هجرت کان اڳ واري زماني تائين رهائش پذير هئا. انهي ئي گهر ۾ سندن اولاد جيڪو بي بي خديجه رضه مان ٿيو سو ڄائو نپنو ۽ وڏو ٿيو. ياد رهي ته حضور سائين جن کي بي بي خديجه مان چار نياڻيون بي بي زينب رضي الله عنها (وفات 8 هه) بي بي رقيه رضي الله عنها (وفات 2 هه) بي بي ام ڪلثوم رضي الله عنها (وفات 9 هه) بي بي فاطمه الزهرا رضي الله عنها (وفات 11 هه) ۽ ٻه پٽ حضرت قاسم رضه ۽ حضرت عبد الله رضه ٿيا هئا. اهي چارئي نياڻيون جوان ٿي پوءِ وفات ڪري ويون البت سندن اهي ٻه پٽ ۽ٽيون پٽ حضرت ابراهيم رضه جيڪو بي بي ماريه مان هو، سي ٽيئي ننڍپڻ ۾ فوت ٿي ويا. ڪن عالمن لکيو آهي ته، مڪي شريف ۾ مسجد الحرام کانپوءِ بي بي خديجه جو اهو گهر ٻين سڀني جاين کان افضل (فضيلت ۽ شان ۾ وڌيڪ) آهي. انهي گهر جي جاءِ مروه کان ساڄي پاسي مٿي بازار جي انهي گهٽي ۾ آهي جتي سونارن جا دڪان آهن. (نوٽ: اسان کي انهي گهر جي زيارت جو موقعو نه مليو هو. خبر ناهي موجوده جاءِ/ گهر جي ڇا حالت آهي والله اعلم بحقيقت الحال.)
(2) ٻي جاءِ، حضور اڪرم ﷺ جي پيدائش واري جاءِ جيڪا مولد النبي ﷺ جي نالي سان مشهور آهي. اها شعب ابي طالب محله قشاشيه ۾ آهي، جتي اڄڪلهه هڪ لائبريري قائم ٿيل آهي. حرم جي نئين توسيع کانپوءِ اها جاءِ هاڻي روڊ جي لڳ ڏسڻ ۾ اچي ٿي. اسان انهي لائبريري تائين وياسون پر اها لائبريري عام ماڻهو لاءِ بند آهي. ڪيترا حاجي سڳورا انهي لائبريري جي ديوارن کي چمي، بند پيل درين جي لوهي سيخن کي چنبڙي روئي رهيا هئا. مون انهن کي ائين ڪرڻ کان منع ڪئي ته نه مڙيا پر ٿوري دير بعد جڏهن چيو مان ته شرطه (پوليس وارا) پيا اچن ته پوءِ هٿ ڪڍي ڀڄڻ لڳا. مون سوچيو ته اهڙن بي سمجهن ۽ نادانن کي نصيحت سان نه پر دڙڪي يا ڏنڊي سان ئي مڃائي سگهجي ٿو. اهو ئي سبب آهي جو اسلامي احڪامات رائج ڪرڻ لاءِ شرعي نظام حڪومت جي ضرورت پوي ٿي ورنه ته، عوام الناس شرعي احڪامن کي پنهنجي سماجي زندگي ۾ قبول ڪرڻ لاءِ تيار نه ٿو ٿئي. مسلمان هوندي به اسان جو سماج، غير شرعي رسمن ۽ رواجن ۾ گهيريل آهي جنهن ڪري نه رڳو اسان جي اخلاقي حالت بد تر آهي پر سياسي، اقتصادي، معاشي ۽ مذهبي حالت به قابل افسوس آهي. مذڪوره لائبريري جي ڇت تي هڪ ننڍڙو قبو نشان طور ٺاهيو ويو آهي بس انهي نشان هيٺ حضور سائين جن جي پيدائش واري جاءِ آهي. جنهن مان اندازو ٿيو ته، بي بي آمنه جو اهو ئي گهر هو جتي حضور سائين جن ڄاوا هئا.
(3) ٽي جاءِ “دارارقم” آهي جيڪا هڪ اصحابي حضرت ارقم جو گهر هئي. اها صفا پهاڙي واري پاسي ٺهيل حرم شريف جي پهرئين دروازي جي سامهون آهي. انهي دروازي جي محراب تي “دارارقم” لکيل آهي. نبوت جي ابتدائي پنجن ڇهن سالن تائين اها جاءِ اسلام جي دعوت ۽ توحيد جي مرڪز طور استعمال ٿيندي رهي. جيڪي سڀني کان پهرين مسلمان ٿيا هئا سي انهي جاءِ ۾ اچي پاڻ سڳورن سان ملندا هئا. اها ئي اها جاءِ آهي جتي سيدنا امير المومنين حضرت عمر فاروق رضي الله عنه ايمان آڻي مسلمان ٿيو هو. ڪن جو چوڻ آهي ته، اصل جاءِ حرم جي توسيع سبب حرم ۾شامل ڪئي وئي آهي.
(و الله اعلم).
(4) چوٿين جاءِ سيدنا امير المومنين خليفة الرسول حضرت ابوبڪر صديق جو گهر آهي. جيڪو محله مسفله زقاق صواغين (ملمع سازن واري گهٽي) ۾ آهي. انهي گهر ۾ ٻه پٿر هڪ متڪلم ۽ ٻيو متڪا آهي. متڪلم حضور جن کي سلام ڪيو هو ۽ متڪا پٿر تي حضور سائين جن ٽيڪ ڏني هئي.
(5) پنجين جاءِ حضرت امير حمزه جي پيدائش واري جاءِ آهي جيڪا محله مسفله ۾ آهي. هاڻي اتي هڪ مسجد ٺهيل آهي. (نوٽ : آئون انهن ٻنهي جاين جي زيارت نه ڪري سگهيو هئس).
علاوه ازين مڪي شريف ۾ ڪافي مسجدون آهن جن جي زيارت لاءِ وڃڻ گهرجي. هي ڳالهه ياد رهي ته، جڏهن به ڪنهن مسجد جي زيارت لاءِ وڃجي ته ٻه رڪعتون نفل تحية المسجد جي نيت سان پڙهڻ گهرجن. البت جي اهو وقت، مڪروه وقتن مان هجي ته، فقط زيارت ڪري دعا گهرجي. انهي سان گڏ هن ڳالهه جو به خيال ڪرڻ گهرجي ته زيارتن جيڪري حرم شريف جي نماز باجماعت هٿان نه وڃي. ڇو ته حرم شريف ۾ پڙهيل هڪ ئي نماز جو ثواب، هزارين زيارتن کان وڌيڪ آهي. زيارتن لاءِ ٻيو به وقت ملي ويندو پر هي نماز وري هٿ نه ايندي.
ڪي مشهور مسجدون هي آهن:
مسجد الرايه : سن 8 هه ۾ مڪي شريف جي فتح واري ڏينهن پاڻ سڳورن انهي جاءِ تي پنهنجو فتح وارو جهنڊو کوڙيو هو جنهن جي ياد ۾ اها مسجد ٺاهي وئي آهي. اها مسجد مڪي جي قبرستان جنت المعليٰ ڏانهن ويندي واٽ تي اچي ٿي.
مسجد جن ۽ زيارتي:
مسجد جن : جنت المعليٰ جي ڀرسان آهي. انهي جو ٻيو نالو مسجد بيعت ۽ مسجد حرس به آهي. انهي جاءِ تي پاڻ سڳورن جنن کان بيعت ورتي هئي. انهي زماني ۾ کليو ميدان هو. پر هاڻي خوبصورت مسجد ٺاهي وئي آهي. مسجد جن جي زيارت وقت مون سان حافظ محمد خان سومرو به گڏ هو. اسان روڊ واري پاسي کان اچي مسجد ۾ داخل ٿيا هئاسون. اندر اچي ڏٺوسون ته زيارت ڪرڻ وارا هندستاني ۽ پاڪستاني ماڻهو پيئڻ لاءِ مسجد ۾ رکيل واٽرڪولر جي نلڪي مان پاڻي جا ٻڪ ڀري بيٺي پير وضو ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهيا هئا. جڏهن ته، انهي مسجد جو خادم جيڪو جهونو عرب هو سو ماڻهن کي اشاري سان روڪي رهيو هو ۽ وضو ڪرڻ واري جاءِ ڏي وڃڻ لاءِ اشارا ڪري “رح رح” چوڻ لڳو هو. پر ماڻهو انهي جي اشاري ۽دڙڪي مان ڪونه پئي سمجهيا بلڪه اهي وضو جي سعيي ۾ هئا ته، انهي پوڙهي خادم ماڻهن جي ويجهو اچي پنهنجي ٻنهي ڪنن ۾ آڱريون وجهي وڏي زور سان چيو ته، “اعوذ بالله من شرکم” (آئون اوهان جي شر کان خدا جي پناهه ٿو وٺان) اهو آواز ايڏي ته زور سان ڪيو هئائين جو مسجد ته پوري وڄي وئي هئي پر اسان جي ڪنن ۾ به ذري گهٽ تاڙيون پئجڻ واريون هيون. اها ماجرا ڏسي ماڻهن کي چوڻ لڳاسون ته، هي پيئڻ جو پاڻي آهي، هتان هلو پرئين پاسي وضو خانو آهي اتي ويهي آرام سان وضو ڪريو. پوءِ ماڻهو وضو خاني ڏي روانا ٿيا ۽ اسان به وضو ڪري ٻه رڪعتون تحية المسجد پڙهي دعا وغيره کان واندا ٿي واپس ٿياسون.