مسجد نبوي ۾ درس قرآن جا حلقا:
مسجد نبوي ۾ عام طرح وچين نماز کانپوءِ درس قرآن جا حلقا لڳندا آهن جن مان ڪي ته فقط قرآن شريف جي قرئت، تجويد ۽ الفاظن جي درست اُچار لاءِ هوندا آهن، تن ۾ ماڻهن جي شرڪت گهٽ هوندي آهي. البت ڪي حلقا وڏا هجن ٿا. جن ۾ قران شريف جي ڪن آيتن بابت ليڪچر ٿيندو آهي. ليڪچر ڏيندڙ کي مسجد جي انتظاميھ پاران ڪرسي ۽ گلي ۾ لڳائڻ وارو مائيڪ ڏنل هوندو آهي جنهن جو آواز حلقي ۾ شريڪ ماڻهن تائين پهچي ٿو. انهي حلقي ۾ ماڻهو ڪافي تعداد ۾ شريڪ ٿيندا هئا. آئون ڪڏهن ڪڏهن درس قرآن جي اهڙي حلقي ۾ شريڪ ٿيندو هئس. اڄ فرصت هيم ته اهڙي هڪ وڏي حلقي ۾ شريڪ ٿيس. ڏٺم ته مديني يونيورسٽي جا ڪيترائي شاگرد هٿن ۾ قلم ڪاپيون کڻي ليڪچر ڏيندڙ جو بيان اختصار سان لکي رهيا هئا. منهنجي ڀر ۾ به هڪ شاگرد لکي رهيو هو. سچ پچ ته مون کي انهن جا ليڪچر سطحي ٿي لڳا، جن ۾ ڪا خاص علميت ڪا نه هئي. اتي ويهي سوچيم ته، اسان جي سنڌ ۽ هند جا عالم ته علم جا سمنڊ آهن. هي عرب ويچارا قرآن شريف جي فقط ظاهري لفظن جي تشريح تي اڪتفا/ گذارو ڪن ٿا. قرآن شريف جا علم ۽ معرفت ڀريا اسرار، ظاهري توڙي باطني راز رمزون، حقيقي ۽ معنوي گهرائي. ڪلام الاهي جي روشني ۾ موجوده دور جي زندگي ۽ سماجي اقتصادي ۽ معاشي مسئلن جو نبيرو وغيره ته، سنڌ ۽ هند جا عالم ئي ڪن ٿا يا ڪري سگهن ٿا. موجوده عربن ۾ اهڙي قسم جي صلاحيت يا علمي عروج ڏسڻ ۾ گهٽ آيو. البت انهن جو گهڻو زور توحيد ۽ سنت جي حمايت پرچار، شرڪ ۽ بدعت جي مخالفت تي آهي.
اسان جيترا به ليڪچر ۽ جمعن تي خطيبن جا خطبا ۽ وعظ وغيره ٻڌا، تن ۾ فرضي عبادتن جهڙوڪ نماز، روزو، زڪوات ۽ حج کان سواءِ سماجيات ۽ اخلاقيات جي سڌاري بابت ڪا به تقرير ڪا نه ٻڌي. ٿي سگهي ٿو ته اسان کي اهڙن وعظن ۽ ليڪچرن ۾ شريڪ ٿيڻ جي توفيق نه ملي هجي. ٻيو ته شايد انهن عربن جا مسئلا، اسان جي سماجي مسئلن کان مختلف به هجن. والله اعلم.مغرب نماز جي وقت ويجهي اچڻ تي ليڪچر ختم ٿيو ته، اسان اٿڻ جي ڪئي، ڀر ۾ ويٺل شاگرد کان پڇا ڪيم ته ڇا پڙهندو آهين ۽ ڪٿي؟ وراڻيائين ته مديني يونيورسٽي ۾ ڪليت الشريعة (شريعت فيڪلٽي) ۾ داخله اٿم. منهنجي شهريت اردني آهي. وڌيڪ چيو مانس ته، جيڪڏهن مهرباني ڪري سگهو ته، سڀاڻي هن ئي وقت تي منهنجي لاءِ يونيورسٽي بابت ضروري معلومات کڻي اچجو، ته جيئن مون سان گڏ ٻيا به يونيورسٽي جي طريقه تعليم، نصاب، مختلف تعليمي مرحلا، داخله امتحان ۽ هاسٽل وغيره جي شرطن ضابطن جهڙي معلومات کان واقف ٿين. اردني شاگرد هائوڪار ڪئي ۽ اسان هڪ ٻئي کي خدا حافظ چئي وڃي سانجهي نماز جي تياري ڪئي. الحمدلله ڇٽين هيٺ مسجد نبوي ۾ سانجهي کانپوءِ سمهڻي نماز بعد سڀني معمولات کان واندو ٿي جاءِ تي آيس جتي پنهنجي ڏينهن جي روئداد ڊائري ۾ قلمبند ڪري سمهي پيس.
اڄ 9 مئي 1997ع مطابق 3 محرم 1418هه تي جمعي جو ڏينهن شروع ٿيو. سوچيم ته، اڄ سڄو ڏينهن مسجد نبوي ۾ گذاريندس ۽ جيڪڏهن ڪجهه لکيم به ته، اهو خاص مسجد نبوي متعلق هوندو. خدا جو شڪر جو انهي ڀلاري ڏينهن جون اڪثر گهڙيون هن مبارڪ ماڳ تي گذاريم. جتي رحمت جا ريلا، ۽ برڪت جي بارش آسپاس جي ايندڙ ويدڙ تي به جاري ساري آهي.
جڏهن به ڪو مورخ يا مصنف مسجد نبوي بابت لکندو ته، مسجد جي تذڪري کان پهرين لازمي طرح مسجد جي باني حضرت سيد المرسلين ﷺ جو ذڪر خير به اول ۾ آڻي پوءِ مسجد تي لکندو. تنهن ڪري مسجد کان پهرين، پاڻ سڳورن صلي الله عليھ و آلھ وسلم جي هتي اچڻ، رهڻ ۽ مسجد جو بنياد رکڻ ۽ پوءِ مسجد جي شاندار ماضي جو اختصار سان ذڪر ڪريون ٿا.