الحرم لائبريري جو ديدار:
مذڪوره معلومات جمع ڪرڻ کانپوءِ مون کي دل ۾ خيال آيو ته، حرم شريف جي فقط انتظامي ادارن جو تعارف ڪرائڻ، ۽ خود بيت الله جي تعمير جي تاريخ ۽ بيت الله سان گڏ ٻين شعائر الله (خدا جون نشانيون ۽ احڪام) جن جي حج جي مناسڪ/ احڪام ۾ بنيادي حيثيت آهي، تن جي تاريخ نه لکڻ بي انصافي ٿيندي. پر جيئن ته، مون وٽ ان وقت حرم بابت ڪوبه تاريخي مواد موجود نه هو، انهي ڪري مڪه شريف ۾ رهندڙ دوستن يارن کان پڇا ڪيم ته، جناب حاجي ابراهيم لاشاري صاحب مون کي ٻڌايو ته، شارع منصور تي هڪ وڏي لائبريري آهي جنهن ۾ هر قسم جو مواد ملي سگهندو. اها لائبريري مڪتبه الحرم جي نالي سان پهرين حرم شريف جي ويجهو پاڻ ڪريمن جي پيدائش واري جاءِ (مولد النبي) جي لڳ هئي پر حرم شريف جي توسيع سبب اتان کڻي مڪه شريف جي مشهور وڏي روڊ شارع منصور تي قائم ڪئي وئي آهي. مٿئين ڏس مطابق آئون ۽ سائين حافظ محمد خان سومرو ۽ محترم حاجي ابراهيم لاشاري ٽيڪسي ذريعي “الحرم لائبريري” تائين پهتاسين. لائبريري جو ديدار ڪيوسين ۽ موجوده ملازمن کي پنهنجي مقصد کان آگاهه ڪيوسين ته، لائبريري جي ملازمن مثبت موٽ ڏني ۽ اسان سندن شڪريه ادا ڪيو. جيئن ته آئون لائبريري جي گس جو واقف ٿي ويو هئس انهي ڪري هر ڀيري دوستن کي گڏ وٺي هلڻ بجاءِ، اڪيلو لڳاتار ڪجهه ڏينهن ايندو رهيس ۽ پنهنجي گهربل مواد کي سهيڙڻ لڳس. جيڪي ڪجهه ميسر ٿي سگهيو سو هتي پيش ڪجي ٿو.
جن ڪتابن مان هيٺيون مواد ورتو ويو آهي، تن جا نالا حواله طور هن ريت آهن.
(1) تفسير در منثور (2) الجامع الصحيح امام بخاري (3) تفسير ابن ڪثير (4) الروض الانف علامه سهيلي (5) السيرت النبويت في ضوءِ المصادر الاصليه، ڊاڪٽر مهدي رزق الله جامعه ملڪ سعود طبع اول 1992ع (6) سبل الهدي و الرشاد علامه شامي. (7) الحرمين الشريفين طبع 1991ع (8) الحرم المڪي طبع 1995ع مڪه. (9) اخبار مڪه، الازرقي. (10) تاريخ مڪه. (11) المساجد في الاسلام تاليف شيخ طه الولي (الحرم لائبريري ڪتاب نمبر:58572). (12) تاريخ عمارت المسجد الحرام طبع ثالث 1980ع جده. (لائبريري ڪتاب نمبر: 18058) (13) البدايه والنهايه ابن ڪثير. (14) اوجز المسالڪ شرح موطا امام مالڪ.