مدرسه صولتيه جي زيارت ۽ تعارف:
اسان جو استاد حضرت مولانا عبد الڪريم لغاري دامت برڪاتهم (فاضل ديوبند) سن 1956ع ڌاري جڏهن حج تي ويو هو ته، واپسي وقت پاڻ سان ڪيترا ڪتاب کڻي آيو هو. جن ۾ مڪي شريف جي مدرسه صولتيه بابت به هڪ ننڍڙو تعارفي ڪتابچو هو. سو هن ڀلاري سفر دوران مڪي شريف ۾رهندي ياد اچي ويم. انهي مدرسه جي ديدار جو وڌيڪ شوق هن ڪري به هو ته، مڪي شريف ۾ هندي مسلمانن جو قائم ڪيل، حنفي مسلڪ جو تمام پراڻو ديني درسگاهه آهي. انهي ڪري اڱاري جي فجر نماز بعد ذڪر اذڪار کان واندو ٿي نيرن ڪري، حرم شريف کان لڳ اولهه طرف شارع جبل ڪعبه تي پهچي هڪ ٻن ماڻهن کان مدرسه صولتيه جو ڏس پڇيم، جن چيو ته، مدرسو چند وکون اڳيان آهي. ساڳي روڊ تي هلندي اولهه طرف جو ڏٺم ته، پري کان وڏو بورڊ نظر آيو جنهن تي وڏن اکرن سان لکيل هو ته، “مدرسه صولتيه.” بس روڊ ڪراس ڪري مدرسه جي مين گيٽ کان اندر هليو ويس. اندر وڃي نظر ڦيرائڻ سان خبر پئي ته مدرسه جي عمارت جا ٻه حصا آهن. هڪ قديم عمارت آهي ته ٻي جديد. هڪ ملازم کان پڇيم ته، مون کي مدرسه ڏسڻ جي اجازت ڏيو ته، وراڻيائين ته، هينئر سڀئي استاد ۽شاگرد پڙهڻ ۽ پڙهائڻ ۾مصروف آهن، انهن کي خلل پوندو، جڏهن وقفو ٿيندو ته اجازت پوءِ ملندي. مون سوچيو ته، استادن ۽ شاگردن سان ملي نه ٿو سگهجي يا ڪلاسن ۾ اندر وڃڻ جي اجازت ناهي ته، پوءِ في الحال مدرسه جي دفتر ۾ ڪجهه وقت ويهي انتظار ڪجي. پر جديد عمارت ڏانهن هڪ ڪمري مان ڪيترن ماڻهن کي ايندو ۽ ويندو ڏسي آئون به انهي رخ تي هليو ويس. ڏسان ته اتي هڪ مفتي صاحب ويٺو هو جيڪو هر ايندڙ ماڻهو جو مسئلو (ديني سوال) ٻڌي کيس تسلي بخش جواب ڏيئي رهيو هو. آئون به انهي ڪمري ۾ داخل ٿيس، ڪيترا ماڻهو حلقو ٺاهيو ويٺا هئا. هڪ هڪ ماڻهو نمبر وار ڪونه ڪو مسئلو پڇي رهيو هو، جنهن بابت مفتي صاحب جواب ڏيئي کيس وڃڻ جي اجازت ڏيئي رهيو هو. ماڻهن جا اڪثر سوال حج جي باري ۾ هئا. مون پنهنجو تعارف ڪرايو ته، مفتي صاحب خوش مرحباڪري محبت ۽ خوش اخلاقي سان مون کي پنهنجي مسند جي ويجهو ويهڻ لاءِ چئي ٻاهر بيٺل هڪ ملازم کي سبز چانهه کڻي اچڻ جو اشارو ڏنائين. مون به ٻه ٽي مسئلا پڇيا جن جا تمام سهڻا جواب ڏنائين. اهو مفتي صاحب سندس ٻڌائڻ مطابق نظام الدين دهلي جو هو.
تمام ذهين، حافظو زبردست، گفتگو ۾ سنجيده. کيس عرض ڪيم ته سائين! اسان کي هِن مدرسه صولتيه جي تعارف بابت ڪو مواد ڏيو ته پاڻ هڪ ڪتابڙو عنايت ڪيائين جنهن جو خلاصو هن ريت آهي.