حرم ۾ آيل جنازو ۽ هڪ جيب ڪترو:
هڪ ڀيري دل ۾ خيال آيو ته، با وجود ڪوشش جي ڪعبت الله شريف جي بلڪل ويجهو ٿي نماز با جماعت پڙهڻ جو موقعو نه مليو اٿم. انهي ڪري اڄ ماڻهن جي انبوهه ۽ رش ڀيڙ جي پرواهه ڪرڻ کانسواءِ ڪيئن به ڪري ڪعبه شريف جي تمام ويجهو ٿي نماز با جماعت پڙهندس. اهو خيال ڪري اپريل جي 7 تاريخ اڳين نماز لاءِ حجر اسود کي بلڪل سامهون واري صف ۾ شامل ٿي ويس. شايد مون کان اڳيان ڇهه _ ست صفون هونديون. گرمي جي ڪري اڳين نماز مهل مطاف (طواف ڪرڻ واري جاءِ جيڪا ڪعبه کي چوڌاري لڳو لڳ آهي) سان متصل مسجد الحرام واري ابتدائي صفن ۾ رش گهٽ هوندي آهي ڇو ته سخت ڪاڙهي سبب گهڻا ماڻهو مسجد الحرام واري اڏيل حصي ۾ بيهندا آهن. شال هر مسلمان کي اهڙي ڀلاري جاءِ تي نماز پڙهڻ جي توفيق ملي. آمين. جنهن وقت اسان ڪعبه جي چوڌاري واري اڱڻ تي ويهي جماعت قائم ٿيڻ جو انتظار ڪري رهيا هئاسون ته، رش وچان ماڻهن جي ڳوڙهه کي ٽوڙيندا ڪي ٿلها ٿانڀر عرب سڳورا عربي ٻولي ۾ “الطريق الطريق” (رستو! رستو!!) جي هڪل ڪندي ويجها ٿي رهيا هئا. مون انهي هڪل ٿيڻ تي اٿي بيهي ڏٺو ته، جنازو کنيو پيا اچن. اهو جنازو ڪاٺ جي ٺهيل کٽ تي رکيل هو. جنهن تي گلن واري سائي چادر پيل هئي. مون سوچيو ته ڏسان ته، جنازو ڪعبه جي ڪهڙي پاسي رکن ٿا. اهي عرب جيڪي انهي جنازي جا عزيز معلوم ٿي رهيا هئا ۽ ڪجهه ٻيا جيڪي نماز لاءِ صفن ۾ ويٺل هئا سي ڪانڌي ٿي اهو جنازو حجر اسود وٽان نيئي مقام ابراهيم ۽ حطيم کان ٿورو اڳيان آڻي رکي ڇڏيائون. جنازي جي کٽ حرم جي احاطه ۾ ڏسندي مون کي پنهنجي والده مرحومه (وفات 1995ع) جي يادگيري آئي ته فوراً سورت فاتحه ۽ قل پڙهي والده مرحومه کي بخش ڪري خدا تعاليٰ کان مرحومه جي مغفرت ۽ بخشش جي دعا گهريم. چند منٽن کانپوءِ نماز باجماعت لاءِ تڪبير (اقامت) شروع ٿي ته صفون ٻڌجي ويون ۽ نماز شروع ٿي. جيئن ئي امام ڪعبه نماز کان فارغ ٿيڻ لاءِ سلام ورايو ته ڪجهه منٽن جي خاموشي بعد ڪعبي شريف جي موذن اعلان ڪيو ته، “الصلواه علي الميت يرحمکم الله” يعني ته، توهان سڀ موجود ماڻهو نماز جنازه پڙهڻ جي نيت ڪريو الله تعاليٰ توهان تي رحم ڪندو. هتي حرم شريف ۾منهنجي اندازي مطابق مطاف واري حد ۾ جنازا رکيا وڃن ٿا ۽ امام مسجد الحرام واري ليڪي تي بيهي نماز پڙهائيندو آهي وڌيڪ خدا بهتر ڄاڻي ٿو. جنازن جي اعلان لاءِ هتي جو دستور آهي ته جيڪڏهن هڪ جنازو هوندو ته موذن اعلان ڪندو ته، “الصلواه علي الميت ير حمکم الله” پر جيڪڏهن جنازا گهڻا هوندا آهن ته چوندو آهي ته، الصلواه علي الاموات يرحمکم الله. اهڙي طرح مذڪر لاءِ الميت ۽مونث لاءِ الميتة ۽ ٻارن جي صورت ۾ ڇوڪري لاءِ الصبي يا الطفل ۽ ڇوڪريء لاءِ الصبية يا الطفلة چوندو آهي. بهرحال نماز جنازه کان واندا ٿي اسان سنتون پڙهي دعا گهري واندا ٿياسون ته ڏسون ته ڪعبي شريف جي طواف ڪندڙ ماڻهن وچان هڪ همراهه کي ٻه ڄڻا پڪڙيو پيا وڃن. پڪڙيندڙن مان هڪ شخص کي عربن جو عام رواجي اڇو جبو پاتل هو سو ڏوهاري کي گلي مان جهلي گهليندو پئي ويو ته، ٻيو وري ڳاڙهي عربي رومال جي ٻُٽ ٻڌل هو سو انهي ڏوهاري کي ڌڪيندو پئي ويو پوءِ انهي ڏوهاري کي ڌڪي گهلي ڪعبه شريف جي سامهون باب فهد واري پاسي مسجد الحرام جي ورانڊي ۾ پهتا ته ان ڏوهاريء تي ٿڦا ٿڦي شروع ٿي وئي پوءِ خبر ناهي ته ڪيڏانهن وٺي ويس. اسان پنهنجي ڀر وارن ماڻهن کان پڇيو ته ڳالهه ڪهڙي هئي جو انهي همراهه سان اهڙي جُٺ ٿي. تنهن تي ماڻهن ٻڌايو ته، انهي ڏوهاري طواف ڪندڙ ماڻهن مان ڪنهن جو کيسو ڪٽيو هوندو يا خود پوليس کي سادي ويس ۾ ڏسي عام ماڻهو سمجهي ان جو کيسو ڪٽيو هوندائين، تنهن تي اها ڪارروائي ٿي آهي. اهو ڏوهاري ماڻهو آفريقي شيدي معلوم ٿي رهيو هو. مون کي اهو واقعو ڏسي حيرت ٿي ته بيت الله جي سامهون به مسلمان اهڙا ڏوهه ڪري ٿو. اهو آفريقي ته پڪڙجي پيو پر جي نه پڪڙجي ها ۽ ان کي پيسا ڦٻي وڃن ها ته لازماً ڳوٺ وڃي اهو به وڏو حاجي نيڪ نمازي ۽ متقي سڏائي ها. آئون چوندو آهيان ته جيڪي حاجي اهڙي ڏوهاري قسم جا آهن، تن کي ح حجم سان حاجي نه پر، هه هرڻي سان هاجي سڏجي ته بهتر. ڇو ته جيڪو سچي ۽ نيڪ ارادي سان حج ڪري ٿو ۽ پنهنجي پاڻ کي سڌاري ٿو، سو ته برابر ح حجم سان “حاجي” چئبو پر جيڪو حج ڪرڻ ۽ حرم شريف مڪه ۽ مدينه جي زيارت جهڙي عظيم سعادت حاصل ڪرڻ بعد به اهي ڪڌا ڪم نه ٿو ڇڏي ته، اهو اسلام سان ٺٺول ۽ مذاق ڪرڻ وارو آهي ان کي “هاجي” چئجي. ڇو ته هاجي لفظ جي معنيٰ آهي هجو ڪندڙ مذمت ۽ قابل نفرت ڪم ڪندڙ. الله تعاليٰ اسان سڀني کي هه هرڻي واري هاجي ٿيڻ کان پناهه ۾ رکي. آمين. هڪ دوست ٻڌايو ته، هن سال 1997ع دوران ٻه اڍائي هزار لليچن کي حرم بيت الله مان طواف ڪرڻ وقت کيسا ڪٽڻ جي الزام/ ڏوهه ۾پڪڙي گرفتار ڪيو ويو ۽ کين سعودي قانون مطابق سزائون ڏنيون ويون.