آغا زنبوت ۽ وحي جو نزول:
حضور اڪرمﷺ جن اهڙي انسانيت سوز ماحول کان متنفر ٿي تن تنها رهڻ کي ترجيح ڏيڻ لڳا هئا. اِهو اُهو وقت هو جڏهن سندن عمر مبارڪ 39 سالن جون بهارون ماڻي چاليهين سال جي بهار ۾ پير پاتو هو.
اهڙي وقت سندن طبيعت سڳوري ماڻهن جي ميل جول کان پري رهي اڪيلائي ڏي لاڙو ڪيو. ميل ملاقات فقط پنهنجن خاص دلي دوستن تائين محدود ڪري ڇڏيائون. پر ٻن ٽن مهينن جي گذرڻ تي اهي محدود ملاقاتون به ذري گهٽ بند ٿي ويون ۽ سندن توجهه رب العالمين ڏي ڏينهون ڏينهن وڌڻ لڳو.
جنهن ڪري گهر جي محدود ماحول ۾ ڏينهن گذارڻ بعد هر رات سچن خوابن جو هڪ لڳا تار سلسلو شروع ٿي ويو، جيڪو ڇهن مهينن تائين جاري رهيو. سچن خوابن جي تعبير هو بهو خوابن ۾ ڏٺل ماجرا مطابق هوندي هئي. جنهن لاءِ حديثن ۾ هن طرح مثال ڏنل آهي ته، جيئن پرهه ڦٽڻ کانپوءِ سج نڪرڻ ۽ ڏينهن ٿيڻ ۾ ڪوبه شڪ نه هوندو آهي، تيئن حضور سائين جن جي انهن خوابن جي تعبير سچي ٿيڻ ۾ ڪوبه شڪ نه هوندو هو، ائين جو ائين تعبير ٿيندا هئا.
هتي هن ڳالهه جي نشاندهي ڪرڻ ضروري سمجهون ٿا ته، نبين جي خوابن ۽ ٻين ماڻهن جي خوابن ۾ فرق آهي، سو هي ته، نبين جا خواب خدا تعاليٰ جي طرفان خوشخبري، هدايت ۽ نصيحت جو ذريعو، مستقبل ۾ پيش ايندڙ واقعن کان آگاهي، ڪنهن اهم واقعي جو اطلاع، ماضي جي ڪن واقعن جي ياد دهاني، مئن يا جيئرن جي حالات جي خبر تي مبني هوندا آهن. جيڪڏهن امت جي ڪنهن ماڻهو جا اهي خواب شريعت جي حڪمن خلاف هوندا ته، ان کي شيطاني خواب سمجهبو. خوابن جي سچي ٿيڻ لاءِ خواب ڏسندڙ جي اندر ڪيترن شرطن جو لڀڻ لازمي آهي جن مان ڪي هي آهن. جهڙوڪ: جسماني صحت، چڱڀلائي جو هجڻ، خواب ڏسڻ وارو وقت رات جي آخري حصي ۾ هجڻ، خواب ڏسندڙ جي ڀر پاسي ڪنهن به گوڙ شور جو نه هجڻ، يعني صحت، وقت ۽ ماحول جو پرسڪون ۽ سلامتي وارو هجڻ. علاوه ازين کائڻ پيئڻ، ضروريات زندگي ۾حلال روزي ۽ پاڪ شين جو استعمال، گفتگو ۾ سچائي، هر قسم جي حرام ۽ پليت شين کان پرهيز، براين ۽ شيطاني ڪمن کي ويجهو نه وڃڻ وغيره. جيڪڏهن ڪنهن ماڻهو ۾ اهڙا شرط نه لڀندا ته انهن خوابن کي “سچو خواب” سڏي نه ٿو سگهجي. شرعي نقطه نظر سان خواب قابل اعتماد يا قابل عمل ناهي. سچي خواب ذريعي فقط نيڪي جي راه جي تعيين و تائيد، ۽ انهي ڏس ۾ خوشخبري حاصل ٿي سگهي ٿي.
6 مهينا مسلسل سچا خواب اچڻ کانپوءِ حضور اڪرمﷺ پنهنجو گهر ٻار ڇڏي هڪ اهڙي جاءِ تلاش ڪري ورتي هئي، جتي اڪيلا ويهي قدرت الاهي جي ڪارسازي ۾ غور فڪر ڪرڻ لڳا. اها تنهائي واري جاءِ “غار حرا” هئي. جيئن ته غار حرا جو رخ اولهه طرف آهي جنهن پاسي ڪعبت الله شريف آهي ۽ غار حرا وٽان بيهي اولهه طرف نظر ڪبي ته ڪعبت الله شريف تي سڌي سنئين نظر پوي ٿي ته، انهي ڪري حضور اڪرمﷺ غار حرا ۾ رهڻ دوران توحيد جي پهرئين مرڪز ڪعبت الله شريف کي اکين ۾ سمائي، دل جو ڌيان ڪعبي جي ڌڻي ڏي ڪري ان جي وحدانيت ۽ سندس سهڻين صفتن (اسماءُ الحسنيٰ) جا راز پروڙڻ ۾ محو رهندا هئا. کاڌي پيتي لاءِ سندن زوجه محترمه بي بي خديجه رضي الله عنها، سَتو (جَوَن جو ڏارو گيهه ۾ ڀڃيل، جيڪو پاڻي ملائڻ کانپوءِ سيري وانگر لذيذ ٿي پوي ٿو) تيار ڪري پاڻي جي سانداري (مشڪيزه) ڀري ڏيندي هئي. جڏهن اهو هفتي کن ۾ کٽي ويندو هو ته وري گهر اچي ساڳيو کاڌو تيار ڪرائي کڻي وڃي غار ۾ رهندا هئا. پاڻ سڳورن جو غار حرا ۾ رهڻ، اسان کي اعتڪاف (ڏهي، چاليهي) جهڙي عبادت مثل لڳي ٿو. غار حرا ۾ ذڪر الاهي دوران چند مهينن جا راتيون ۽ ڏينهن گهاريندي جڏهن سندن عمر مبارڪ قمري سال جي حساب سان چاليهه سال پورا ٿي، ايڪيتاليهن سال جي پهرئين ڏينهن جي ابتدا واري سومر جي رات کي پهتي هئي ته، پاڻ معمول مطابق غار ۾ ويٺل هئا. رات جي پوئين پهر ۾ اوچتو هڪ نوراني چهري وارو شخص پڌرو ٿيو جنهن ايندي ئي کين ٽي ڀيرا ڀاڪر پاتو. ڀاڪر پائيندي هر ڀيري مخاطب ٿي چوڻ لڳو ته “اِقرا” (پڙهه!) پاڻ ڪريمن ٽيئي ڀيرا کيس وراڻيو ته، آئون پڙهي نه ٿو سگهان! (ڇو ته پاڻ ڪريمﷺ عام رواجي لکڻ پڙهڻ نه ڄاڻنداهئا) پر آخري ٽئين ڀيري انهي آيل شخص کين ڀاڪر ۾ وٺي زور ڏيندي پنج آيتون پڙهي ٻڌايون، جيڪي قرآن شريف جي ٽيهين سيپاري جي سورت العلق جون شروعاتي آيتون آهن. انهن آيتن ٻڌڻ سان پاڻ سڳورن پنهنجي دل تي عجيب قسم جو ڪيف و سرور گڏيل وزن محسوس ڪيو، ۽ پاڻ اهو راز پروڙڻ لاءِ حيران رهجي ويا ته هي ڪهڙي حقيقت آهي؟ هي ڪهڙو پيغام آهي جيڪو مون کي ڏنو پيو وڃي؟ هي آيل ماڻهو ڪير آهي؟ اهي سوال ذهن ۾ ايندا ويا ته هوڏانهن اهو آيل اڻ سڃاتل همراهه پيغام پهچائي پوئين پير موٽڻ لڳو ۽ پنهنجي اصلي صورت ظاهر ڪري مرڪندو پوئتي هٽندي چئي رهيو هو ته، اي محمدﷺ! مبارڪ هجي تون الله جو سچو رسول چونڊجي چڪو آهين!! توکي خدا جي طرفان آخري ۽ دائمي نبي هجڻ جي اعزاز سان نوازيو ويو آهي!!! ۽ آئون خدا جو موڪليل ملائڪ جبريل آهيان، منهنجو ڪم آهي ئي خدا جو پيغام سندس رسولن تائين پهچائڻ. هاڻي تون نبوت جي ذميداري نڀائڻ لاءِ تيار ٿي وڃ!!!!
جيتوڻيڪ اهي سڀ ڳالهيون ڪي واضح ته ڪي اشاري سان ٻڌايون ويون، جيڪي پوءِ اهڙي يقين ۾ بدلجي ويون جنهن ۾ تر جيترو به تفاوت نه هو.
پاڻ ڪريمﷺ جڏهن انهي آيل شخص جي واپس ويندي اصلي صورت ڏٺي ته، اها ايتري ڪشادي ۽ جسيم هئي، جو زمين ۽ آسمان جي وچ وارو سمورو خلا (فضا) انهي سان ڀرجي چڪو هو. ان وقت اهو شخص (جبريل) اولهه کان اوڀر تائين پکڙيل ويڪري ڪرسي تي ويٺل هو. انهي پوري روئداد کانپوءِ پاڻ ڪريمنﷺ تي انساني فطرت سبب خوف، دهشت ۽ ڏڪڻي طاري ٿي وئي، جنهن ڪري پاڻ غار حرا مان سگهو ئي نڪري گهر ڏي روانا ٿي ويا. اتان کان سندن نبوت جو آغاز ٿيوجنهن جو وڌيڪ تفصيل سيرت جي ڪتابن ۾ آهي.
سومر جي رات پرهه ڦٽڻ سان گڏ حضور اڪرمﷺ جي نبوت واري روشني جي پرهه ڦٽي ته، گمراهي جي گهور انڌيري ۾ ڀٽڪندڙ انسانيت کي هڪ اهڙي دائمي روشني ملي جنهن کيس اوجهڙ مان نڪري سڌو رستو وٺي هلڻ ۾ساٿ ڏنو. اها پرهه ڄڻڪ غار حرا منجهان انسانيت جي جياپي جي پرهه ڦٽي هئي، جنهن ذريعي محرومي جي اگهور ننڊ ۾ ستل بد نصيب دنيا جي قسمت جاڳندي، ڪر کڻي قدم وڌائي سڌي راهه تي هلڻ لڳي هئي.
ٻاجهاري ڌڻي پنهنجي اٿاهه ٻاجهه سان عظيم احسان ڪيو جو هن غار حرا ۾ ويٺل عبدالله ۽ آمنه جي لاڏلي کي ڪائنات انساني جي ڇوٽڪاري جو باعث بنايو. صلي الله عليه وسلم.
برو هو ڀنڀور، آرياڻي اجاريو،
لاٿو سڀ لوڪ تان هاڙي ڌڻي هور،
ڇُوريون ڇُرڻ سکيون، پنهون ڪيائون پور،
آيو سو اتور، جنهن ڏکيون ڏِک وهاريون.(شاهه)
غار حرا ۾ انهي پهرين وحي نازل ٿيڻ جي تاريخ، سيرت جي ڪتابن هاٿين واري سال (عام الفيل) جي ربيع الاول مهيني جي نائين تاريخ ۽ عيسوي سن 12 فيبروري 610ع لکيو آهي. ڪن مورخن هاٿين واري سال جي رمضان شريف مهيني جي ايڪيهين تاريخ ۽ عيسوي سن 6 آگسٽ 610ع لکيو آهي.
غار حرا ۾پهرين وحي نازل ٿيڻ سان حضور اڪرمﷺ جي اصل حيثيت ۽ سندن حقيقي مَقام ۽ مرتبو دنيا آڏو پڌرو ٿيو ته، مڪي شريف ۾ٻالڪپڻ کان جواني تائين چاليهه سال زندگي گهاريندڙ محمد بن عبد الله صه جنهن کي اتي جو ننڍو وڏو، سردار توڙي غلام، “صادق ۽ امين” جي عرفي نالي سان وڌيڪ سڃاڻندو هو، تنهن جي صداقت ۽ امانت جو زنده عملي مثال اِجهو انهي اعلان نبوت کانپوءِ دنيا جي منظر تي اچڻ وارو آهي. اڳين نبين جي وفات ڪري وڃڻ بعد طويل عرصو گذرڻ ڪري دنيا سٺن اخلاقن ۽ سهڻن گڻن جهڙوڪ: صبر ۽ شڪر، حيا ۽ حلم، صداقت ۽ سخاوت، امانت ۽ ديانت، شرافت ۽ شجاعت، توحيد ۽ توڪل، تواضع ۽ تحمل، علم ۽ عقل، ادراڪ ۽ شعور، فهم ۽ فراست، يتيمن سان يا وري، غريبن جي غمگساري، مسڪين پروري، خدمت ۽ خير خواهي، درگذر ۽ رواداري، خود اعتمادي ۽ خود داري، عزم و همت ۾ پختگي ۽ نيڪي ۾ ثابت قدمي، بيباڪي ۽ بي ريائي، خوش خلقي ۽خنده پيشاني، دانائي ۽ دور انديشي، اطاعت شعاري ۽ عبادتگذاري، وعده وفائي ۽ گهڻگهرائي، پاڪيزگي ۽ پاڪدامني، سادگي ۽ ساڃاهه جا نالا ته ٻڌا هئا پر انهن صفتن واري ڪا شخصيت اکئين نه ڏٺي هئي. انهي ڪري آقاءِ نامدار ﷺ کي اهي سڀئي صفتون ۽ سهڻا اخلاق عطا ڪري خاتم النبيين ۽ رحمت للعالمين بنائي موڪليو ويو.
سندن صورت مبارڪ ۾ جمال جا مڙئي اوصاف ۽ نقش نگار چٽيا ويا ته سندن پاڪيزه سيرت ۾ ڪل ڪمالات کي شامل ڪري سندن ذات گرامي کي جامع الصفات والڪمالات بنايو ويو. نه صورت ۾ جمال جي کوٽ رهي، نه ڪي سيرت ۾ ڪمال جي ڪمي باقي رهي. ﷺ آقاءِ نامدار انهي غار حرا ۾ پهرين وحي ۽ نبوت ملڻ کانپوءِ جيتوڻيڪ دنيا کي پنهنجو تعارف محمد بن عبد الله جي بجاءِ، محمد رسول الله سان ڪرائي ٿو، پر پوءِ به سندن عبديت واري صفت سندن رسالت واري صفت سان شامل رهي ٿي. پنهنجي حقيقي تعارف ڪرائڻ بعد مخلوق انساني ٻن حصن ۾ ورهائجي وڃي ٿي. هڪڙا سندن رسالت جو اقرار ڪري سندن ساٿ ۾شامل ٿي رضاءِ الاهي جا حقدار بنجي “بهشتي” سڏجن ٿا ته ٻيا انڪار ڪري عداوت ۽ ايذا رساني ۾ انتها ڪري “دوزخ جو ٻارڻ” بنجي وڃن ٿا.
غار حرا جي زيارت کان فارغ ٿي ساهي کڻندي ڪلمه طيبه پڙهي، سورت علق جون ابتدائي پنج آيتون ۽ ڪجهه تسبيحون پڙهي وري هيٺ لهڻ جو سانباهو ڪرڻ لڳس. منهنجو ساٿي جاويد مون کان اڳي زيارت کان واندو ٿي واپس وڃي چڪو هو.