قبن جي تعميرات بابت:
هن موقعي تي هي ڳالهه سمجهڻ ضروري آهي ته، مٿي ذڪر ڪيل تاريخي حوالن مان ثابت ٿيو ته، پاڻ ڪريمن جي قبر مبارڪ مٿان هڪ ٻئي پٺيان قبن جي اڏاوت وقت جي بادشاهن جو ذاتي فعل هو جنهن جو شريعت سان ڪو به تعلق ڪونهي. جيتوڻيڪ بادشاهن پاڻ ڪريمن صلي الله عليھ و آلھ وسلم جي قبر مبارڪ کي اصلي حالت ۾ رکيو. اها پڪي ته نه ڪرائي پر ان جي چوڌاري ديوار کڻائي ۽ پوءِ ان جي مٿان گنبذ اڏايو. پر ائين ڪرڻ جو حڪم نه ته پاڻ سڳورن ڏنو ۽ نه ڪي پاڻ سڳورن جي لاڏاڻي کانپوءِ اسلام جي سونهري دور خلافت راشده ۾ ڪنهن به خليفي جهڙوڪ حضرت ابوبڪر صديق، حضرت عثمان حضرت عمر فاروق، حضرت عثمان نغني، حضرت علي ڪرم الله وجھ وغيره کانسواءِ اموي توڙي عباسي خليفن بادشاهن قبي اڏائڻ جي شرعي خلاف ورزي جهڙي عظيم گستاخي ڪئي. ڀلا اسلام ۾ اهڙي ڪم جي اجازت به ڪيئن هوندي جو خود پاڻ ڪريمن ﷺ قبن اڏڻ ۽ درگاهن قائم ڪرڻ جي سختي سان منع ڪئي آهي. جنهن لاءِ حديثون موجود آهن. جهڙوڪ: (1) اللهم لاتجعل قبري عيداً ولا تجعل قبري وثنا يعبد. اي الله! منهنجي قبر تي ميڙا ملاکڙا نه لڳائجانءِ ۽ نه ڪوئي منهنجي قبر کي بت بنائجانءِ جو ماڻهو مندرن وانگر پيا پوڄين. (2) اللهم لاتجعل قبري مسجداً. لعن الله اليهود و النصاريٰ اتخذوا قبور انبياء هم مساجداً. اي الله! منهنجي قبر کي مسجد وانگر پوڄا پاٺ ۽ سجدي گاهه نه بنائجان جو ماڻهو منهنجي قبر کي سجدا ڪن. يهودين ۽ عيسائين تي الله تعاليٰ لعنت ڪئي جو انهن پنهنجن نبين جي قبرن کي سجده گاهه بنايو اسان مثال خاطر مٿي ٻه ٽي حديثون ذڪر ڪيون آهن نه ته، قرآن، حديث ۽ فقھ اسلامي ۾ اهڙا بيشمار دليل موجود آهن.
جيڪڏهن سنجيدگي سان ويهي سوچجي ته انهن حڪمن جي روشني ۾ پنهنجي مذهبي حالت جو جائزو وٺجي ته، هي ڳالهه پڌري پٽ معلوم ٿيندي ته، اسان جي ملڪ ۾ موجود قبا، قبرون ۽ درگاهون پوڄا پاٺ جو مرڪز آهن. اتي وڃي ماڻهو درگاهن جي چانئٺ کي سجدا ڪن ٿا. ولين جي قبرن کي ڪعبت الله وانگر ست ڦيرا ڏيئي پنهنجون مرادون پنن ٿا. درگاهن تي ٻاراهو ميلا ملاکڙا لڳن ٿا ۽ ٻيا ڪيترائي بي حيائي جهڙا غير شرعي ڪم ٿين ٿا. جڏهن ته انهن سڀني ڪمن کان الله ۽ ان جي رسول ﷺ سختي سان روڪيو آهي.
هتي ذهن ۾ هي سوال ضرور اڀرندو ته، جڏهن پاڻ ڪريمن به پڪي قبر ٺهرائڻ، قبي اڏائڻ، درگاهه ٺاهڻ کان منع ڪئي آهي ته، خود پاڻ ڪريمن جي قبر مبارڪ مٿان قبو اڏيل ڇو آهي؟ اهو ته نه هجڻ گهرجي ها. تنهن لاءِ مختصر جواب هي ته، ترڪي جي ڪن بادشاهن پنهنجي ذاتي اصرار تي قبي اڏائڻ وارو ڪم ڪيو هو.
جنهن ۾ کين شريعت اسلام ۽ خود وقت جي عالم باعمل مفتين، فقيهن، محدثن جي ڪا به سپورٽ ڪا نه هئي. فقط پنهنجي بادشاهي زور تي ۽ محبت رسول ﷺ جي نالي تي اهو ڪم ڪيائون. جڏهن ترڪن جي خلافت عثمانيھ جي هٿ مان مڪو ۽ مدينو نڪري ويو ۽ حجاز تي نجدين يعني سعودي حڪومت جي بانيڪارن جو قبضو ٿيو ته، هنن سعوديه جي سڄي ملڪ خاص ڪري مڪي ۽ مديني ۾ موجود اصحابن، تابعين، شهيدن، اوليائن وغيره جي قبرن تي قائم ڪيل درگاهن ۽ قبن کي ڊاهڻ شروع ڪيو. آسپاس جون سڀ درگاهون، قبا ۽ پڪيون قبرون ڊاهي واندا ٿيا ته هاڻي حضور اڪرم ﷺ جي روضي پاڪ جو رخ ڪيائون ۽ هنن جو پروگرام هو ته، اهو قبو شرعي لحاظ کان ممنوع آهي. انهي ڪري اهو به ڊاهبو ته، ان وقت جي عالمن سعودي بادشاهه کي ائين ڪرڻ کان روڪيو ۽ چيائون ته، توهان پهرين پوري دنيا جي عالمن کي گهرائي انهي موضوع تي ڳالهه ٻولهه ڪرايو. پوءِ جيڪڏهن سموري دنيا جي عالمن جو متفقه فيصلو ۽ فتويٰ هجي ته، ڊاهيو جي نه ته آئنده روضي جي چراند کان باز رهو. غالباً اهو زمانو 25 1924ع جو هو. مون اهو واقعو حضرت مولانا شبير احمد عثماني جي لکيل مسلم شريف جي شرح فتح الملهم م پڙهيو هو. سموري دنيا جا عالم سعودي بادشاهه وٽ گڏ ٿيا جنهن ۾ برصغير هند ۽ سنڌ جا عالم به هئا.
مولانا عثماني جي لکڻ مطابق ته “دارالعلوم ديوبند مان ويندڙ وفد ۾ آئون به هئس. مون خود باشاهه سان انهي موضوع تي ڳالهايو هو.” انهي گفتگو جو خلاصو هي آهي ته، حضور اڪرم ﷺ جون چند اهڙيون خصوصيتون آهن، جيڪي انسان ذات جي ٻئي ڪنهن فرد ۾ ڪونهي. اهڙي طرح سندن فضيلت ۽ شان جي تقاضا آهي ته، جيترو سندن شان آهي اوتروئي سندن ادب ۽ احترام ڪجي. جيتوڻيڪ قبو ٺاهڻ شريعت جي حڪم جي ڀڃڪڙي آهي پر جيئن ته پاڻ ڪريمن جي قبر مبارڪ مٿان ٺهيل آهي ۽ انهي جي ڊاهڻ جي صورت ۾ قبر مبارڪ مٿان قبي جي ملبي ڪرڻ، ڀڃ ڊاهه، مشينن ۽ ڪرينن جي قبر مبارڪ مٿان لتاڙ، گوڙ گهمسان وغيره سان پاڻ ڪريمن جي سخت بي ادبي ٿيندي. قبو ٺهڻو ته ٺهي ويو پر هاڻي انهي کي ڊاهڻ سان نه رڳو سخت بي ادبي آهي پر پاڻ ڪريمن صلي الله عليھ و آلھ وسلم جي آرام ۾ خلل ۽ ايذاء جو ڪارڻ ٿيندو جيڪو سخت شرعي جرم آهي. بهرحال انهي گفتگو کانپوءِ سعودي بادشاهه قبي ڊاهڻ جو ارادو ملتوي ڪيو.