هڪ ڇرڪائيندڙ واقعو:
بازار مان لنگهندو جاءِ ڏي وڃي رهيو هئس ته مولانا محمد ابراهيم نوحاڻي ڪنگوري جو ٻڌايل واقعو ذهن تي آيو، هن ٻڌايو ته، پنجاب پاڪستان جا ڪي “حاجي سڳورا دڪان تان پنهنجي پسند جي سوکڙي وي سي آر خريد ڪري هيٺ لهي رهيا هئا. آئون جڏهن کين ڪراس ڪري لانگهائو ٿيس ته انهن مان هڪڙي بازار ڏانهن منهن ڪري چيو ته، “مڪا، مڪا هي تي لاهور وي لاهور هي” (جيڪڏهن مڪو، مڪو آهي ته لاهور به لاهور آهي.) ذهن تي آيل، انهي جملي منهنجي اندر کي ڏاڍي ڪوفت پهچائي. خدا بهتر ڄاڻي ٿو ته، هن ڪهڙي ڳالهه جي ڪري اها ڀيٽا ڪئي. پر حقيقت ۾ بقول شاعر،
چه نسبت خاڪ را، باعالم پاڪ.
سوچيم ته، هي ڪو وڏو نادان (بي سمجهه) ماڻهو آهي جيڪو مڪي جهڙي پاڪ ۽ مقدس شهر کي لاهور سان ڀيٽي فخر سان پيو چوي ته، “لاهور به گهٽ ڪونهي”. ٿي سگهي ٿو ته اهو لاهوري به هجي جنهن وٽ “ربوهه” جنت الفردوس برابر آهي (استغفر الله ربي)
يا اهو پاڪستاني تراني جي، “پاڪ سرزمين شاد باد”، واري فقره جي روشني ۾ لاهور کي به “پاڪ شهر” سمجهي رهيو هو. ڇو ته ورهاڱي کانپوءِ پاڪستان کي “پاڪ ڌرتي. جو نالو ڏنو ويو. حالانڪه الله تعاليٰ مڪي ۽ مديني کي پاڪ ڌرتي (ارض مقدس) هجڻ جي اعزاز سان نوازيو آهي. جنهن کان پوءِ ٻئي نمبر تي فلسطين ۽ شام وارو علائقو، جيڪو هزارين انبيائن سڳورن جو اباڻو ۽ پيدائشي وطن، ۽ سندن دعوت جو مرڪز ۽ آخري آرامگاهه رهيو آهي. پر لاهور ڪهڙي “سچي نبي” جو پيدائشي شهر ۽ سندس دين جي پرچار جو مرڪز رهيو آهي جو اهو پاڪ ۽ مقدس ٿي ويو؟ جيتوڻيڪ پاڻ ڪريمن جي اچڻ کانپوءِ دنيا جي سموري ڌرتي مسلمانن لاءِ نماز پڙهڻ جي قابل بنجي وئي ڇو ته،
شد وجودش رحمت للعالمين
مسجد اوشد همه روءِ زمين.
(يعني: پاڻ سڳورن جي جهانن لاءِ رحمت بنيل وجود مسعود جي برڪت سان روءِ زمين مسجد جي حڪم ۾ اچي وئي جو هر هنڌ نماز پڙهڻ جي اجازت آهي)
اسان مسلمان ته، مڪي شريف جي عظمت سان ٻئي ڪنهن ملڪ يا شهر کي ڀيٽا ڏيڻ به توهين ۽ بي ادبي سمجهون ٿا. ڇو ته مڪي شريف جي عظمت ۽ تقدس، مادي ترقي، دنياوي اسبابن ۽ آسائشن جيڪري ناهي، بلڪه اهو ته روحانيت، آخري وحي الاهي، توحيد و رسالت، ۽ سڀني جهانن لاءِ برڪت و هدايت جو عظيم مرڪز هجڻ ڪري مقدس آهي. اهو ئي ڪارڻ آهي جو خالق ڪائنات قرآن شريف ۾ مڪي شريف جي تقدس جو مختلف حوالن سان ذڪر ڪيو آهي. جهڙوڪ : سورت بقره آيت 126، سورت آل عمران آيت 96 سورت شوريٰ آيت 7، سورت بلد آيت 1_2، سورت والتين آيت 3 وغيره. انهن آيتن مان ڪن ۾ ته، مڪي شريف جو قسم به کنيو ويو آهي. ڇو ته، انهي جي هنج ۾ خدا جي خاص امانت پاڪ گهر بيت الله شريف موجود آهي، جنهن ڪري اهو شهر دنيا وارن لاءِ امن ۽ سلامتي جو هندورو بنيل آهي. جيڪو به اتي پهتو ته، سڀئي خوف خطرا ختم، ڄڻ خدا جي خصوصي حفاظت جي دائري ۾ اچي، اصلي توڙي نقلي شيطانن جي شرارتن کان هر طرح محفوظ ٿي ويو.
مون کي ڪعبت الله تي آخري نظر وجهندڙ انهي “سنڌي جوڙي” ۽ هنن “لاهوري لاڏلن” جي جملن ۾ رات ۽ ڏينهن جو فرق نظر آيو.
شايد اهي جملا ٻنهي ڌرين جي “اندر جو آواز” هئا، جيڪي اسان لاءِ عبرت ۽ نصيحت پرائڻ خاطر هڪ سبق هئا ته جيئن اسان انهن ٻنهي ڌرين جون ڳالهيون ٻڌي پنهنجي ضمير جي آواز کي درست جملن ۾ ترتيب ڏيندي گفتار جي اصلاح سان ڪردار جي به اصلاح ڪريون.
(فبالله التوفيق.)
جاءِ ڏانهن وڃي رهيو هئس ته، حاجي محمد ابراهيم لاشاري صاحب مليو، جنهن چيو ته، “اڄ شام جو حضرت عبد الله بن عمر فاروق رضي الله عنهما جي قبر ۽ سندس گهر جي زيارت لاءِ هلنداسون. ڇو ته، مڪي شريف ۾ 30 سال رهندي به مون کي اها خبر نه پئي سگهي ته، اتي حضرت عبد الله بن عمر فاروق رضه جي قبر ۽ سندس هٿن جو ٺهيل گهر آهي، توهان جي خوش نصيبي چئجي جو اوهان اها زيارت ڪري آيا. سو مهرباني ڪري شام جو ضرور گڏجي هلجو”. حاجي صاحب جي اصرار تي اهو پروگرام طئي ٿيو. جاءِ تي پهچي آرام ڪري ساٿين سان گڏ معمول مطابق مانجهاندو ڪيوسون.