حضرت غوث الحق مخدوم سرورنوح رح
حضرت مخدوم نوح جن جو اويسي طريقو هوجڏهن الله تعاليٰ پنهنجي ڪنهن ٻانهي کي ڪنهن ظاهري مرشد جي وچ ۾ پوڻ دارن پنهنجي بي انتها فضل سان خاص خلوت ۽ لُدني تعليم عطا فرمائي ته اهڙي فيض کي ”اويسيت“ چئبو آهي کين الله تعاليٰ ڪنهن ظاهري مرشد جي وسيلي بجاءِ پاڻ تعليم ۽ تلقين ڪرڻ فرمائي هئي تنهن ڪري پاڻ اويسي طريقي وارا ليکيا وڃن ٿا ڪتاب سراج العارفين ۾ لکيل آهي ته حضرت مخدوم نوح رح جن ڪوبه مرشد نه ورتو هو ۽ رات ڏينهن رب سائين جي ذڪر ۾ رهندا هئا. جيڪو به مريدٿيندو هو تنهن کي به ذڪر لاالله الالله ڏيندا هئا ۽ کين انهي ذڪر ۾ مشغول رهڻ جي هدايت ڪندا هئا پاڻ انهي ذڪر ۾ ايتري قدر مشغول رهندا هئا جو سندن چپ مبارڪ ذڪر جي مشغولي سبب هميشه پيا چرندا هئا روايت آهي ته هڪ دفعي جڏهن حجام سندن سنوارت ڪري رهيو هو تڏهن شهپرن جي سنوارت وقت حضرت مخدوم نوح جن کي عرض ڪيو ته سائين تيسين چپ نه چوريو جيسين آئون شهپرن جي سنوارت ڪري وٺان تنهن تي پاڻ فرمايائون ته ابا! سج يا آسمان کي تون چرڻ کان روڪي سگهين ته آئون پنهنجي زبان ۽ چپن کي الله سائين جي ذڪر کان روڪي ڇڏيان حضرت مخدوم نوح رح جي روحاني ۽ علمي طاقت جي خبر ملڪان ملڪ پکڙجي وئي ته روزانو سوين نوان ماڻهون سندن خدمت ۾ حاضر ٿي سندن مريد ٿيندا هئا. ۽ جڏهن به روحاني سفر تي ڪنهن ڳوٺ شهر ۾ ويندا هئا ته سوين ماڻهو کانئن ذڪر جي تلقين وٺندا هئا ۽ صدق دل سان سندن مريد ٿيندا هئا پاڻ ٻين بزرگن وانگر نئين مريد جي وارن جي چڳ ڪٽڻ يا مٿو ڪوڙڻ پسند نه ڪندا هئا. عام طور تي هر وقت ۽ هر روز مسجد شريف ۾ مريدن ۽ معتقدن جا ميڙا سندن حاضري ۾ رهندا هئا پر سندن مقرر ڪيل دستور موجب سال ۾ هڪڙو ڀيرو ذوالحج مهيني جي 9 تاريخ يعني حج واري ڏينهن سڄي ملڪ جا مريد وڏي تعداد ۾ وٽڻ حاضر ٿيندا هئا ۽ عيد نماز ساڻن گڏ ادا ڪري پوءِ پنهنجي ڳوٺ هليا ويندا هئا سندن شادي بابت ”سڪينه الروح“ ۾ لکيل آهي ته جنهن ۾ سندن ارشاد آهي ته حضرت عيسيٰ عليه جو ڇڙو رهڻ ڏسي مون به پهرين ارادو ڪيو ته شادي نه ڪجي ۽ ڇڙو ڇانڊ رهجي پر جڏهن ڏٺم ته قرآن شريف ۾ فرمايل آهي ته دنيا جي تعلقات ٽوڙن يا دنيا جي فرض کان مُنهن موڙڻ اسلام ۾ روا نه آهي ۽ جڏهن ڏٺم ته اسان جي آقا ۽ حضور جن شاديون ڪيون آهن ۽ اولادي ٿيا آهن تڏهن مون به پيغمبري متابعت ڪرڻ عين ضروري ڳالهه سمجهي ۽ شادي ڪيم پاڻ پٽ پاراتو ڏيڻ جي سخت خلاف هئا پاڻ چوندا هئا ته ڪنهن ظالم کي به پٽ پاراتو ڪرڻ ناجائز ۽ نادرست آهي.ظالم جي حق ۾ هي دعا گهرڻ گهرجي اي منهنجا رب فلاڻي کي مخلوق کي رحمدل ڪر ته خلق سان نرم دل ٿي هلي. سنڌ جي حاڪم مرزا محمد باقي تي مغل بادشاهه اڪبر ڏاڍو ڏمريو هو سو مرزا کي گرفتار ڪرائڻ لاءِ سنڌ تي لشڪر چاڙهي موڪليو اڪبري فوج سنڌ ۾ قتل غارت ڪندي اڳتي وڌي رهي هئي. ماڻهو حضرت نوح جن وٽ فريادي ٿي آيا. پاڻ فرمايائون ته الله تعاليٰ عافيت بخيئر ڪندو آخر اها فوج هالا ويجهو اچي پهتي جنهن ڪري شهر وارا ماڻهو وٽن اچي حاضر ٿيا ۽ سمورا حال اچي پيش ڪيائون پاڻ ٿورڙي مٽي چپٽي گهرائي تري تي رکي هڪ دعا پڙهي فوج ڏانهن ڪيائون جنهن سان اها فوج انهي وقت اتان پوئتي هٽجڻ لڳي ۽ اهڙي ته ڀڳي جو پنهنجو ساهه وڃي هندستان ۾ کنيائون بادشاهه اڪبر لشڪر جي ڀاڄ جو سبب معلوم ڪرڻ گهريو جنهن تي فوج جي سربراهن چيو ته هالن جي لڳ طوفان دهشت طاري ٿيو جنهن ڪري جانيون بچائي اچي هتي پهتا آهيون ان وقت شاهي درٻار ۾ ڪو درويش ويٺو هو ان عرض ڪيو ته اهو ڪنهن ولي اللله جي ڪرامت جو ڪرشمو آهي ان کانپوءِ اڪبر بادشاهه ٻيهر فوج عبدالرحيم خان خانان جي سرڪردگي هيٺ موڪليو ۽ مخدوم نوح جي خدمت ۾ حاضر ٿيڻ جو به حڪم ڪيو ليڪن عبدالرحيم خانان جي هالا پهچڻ کان اڳ حضرت مخدوم نوح رح هن فاني دنيا مان لاڏاڻو ڪيو . ان وقت سندن عمر 77 سال هئي. پاڻ پيرسن ٿي وڃڻ جي باوجود پاڻمرادو هلندا هئا، وصال وقت کين ڪا به بيماري نه هئي، 27 ذوالقعد 998هه بمطابق 1584ع تي جمع جي رات سوهماڻي جي نماز مسجد ۾ باجماعت ادا ڪيائون. ان بعد حرم سرا اسهيا، مسجد شريف جي دروازي جو ڪڙو هٿ ۾ جهلي هي بيت چيائون:
نه سي جوڳي جوءِ ۾ نه سا سکي چات
ڪاپڙين ڪنواٽ وڏي ويل پراڻا
حويلي ويجهو دروازي تي پهتا ته هي بيت چيائون:
ابوبڪر آءُ، سامين سفر سنڀاهيو
متان ٿي پنان، سارين سنياسين
اهڙا بيت ڏيندي به ڪنهن کي به اهو گمان نه هو ته پاڻ وصال ويجهو آهن، ڇو جو پاڻ وقت به وقت موقعن جي مناسبت سان پنهنجا بيت، ڏوهيڙا ائين پيا ڏيندا هئا، مگر ابوبڪر شاهه لڪياري رحه هڪڙو الله جو بزرگ هو ۽ حضرت مخدوم نوح رحه جو خاص ساٿاري ۽ پيارو هو. ان کي ڪشف ذريعي حقيقت معلوم ٿي وئي ۽ هي بيت چوندي ڳوٺان نڪتو ۽ اچي حاضر ٿيو، ”اچان ٿو اچان ڪج ذرو ڪا جٽا،“ مخدوم نوح رحه جي هدايت تي سندس وصال بعد روڄ راڙو ٿيڻ بجاءِ صبر ۽ سڪونت ۾ رهڻ ڪري رات گذري وئي، ڪنهن کي ڄاڻ نه پئي پر صبح جو سندن وصال جي خبر باهه وانگر پکڙجي وئي ته هر طرف روڄ راڙو شروع ٿي ويو. وصال کان اڳ پاڻ وصيت ڪئي هئي ته اسان کي غسل عبدو فقير ڏيندو جتي به هوندو صبح جو حاضر ٿيندو. غسل بعد تڪڙ نه ڪجو، ڪي غيبي جماعتون به اسان جي جنازي نمازون پڙهنديون. ان بعد اوهان جنازي نماز پڙهجو. صبح سوير عبدو فقير ڪيريو مسجد ۾ اچي پهتو ۽ فجر جي نماز جي تڪڙ مچائي ڏني، حالانڪه جماعت وارا کيس سڃاڻندا نه هئا، ته به پڪ ٿي وين ته عبدو فقير اهو آهي، عبدو فقير سندن جسم مبارڪ کي غسل ڏياريو ۽ جنازو سينگاري ميدان ۾ رکيو ويو ۽ سڀ حاضرين پري ٿي بيٺا ۽ قدرت جو رنگ ڏسڻ لڳا هڪٻئي پٺيان از غيبي جماعتون پي آيون، هڪڙيون جماعتون جنازي نماز پڙهنديون ويون ته پويان ٻيون جماعتون ٿي آيون، جڏهن اهي از غيبي جماعتون جنازي نماز ادا ڪري ويون ته حاضرين جنازي نماز پڙهي ان بعد سندس جسم خاڪي کي ڌرتي ماءُ جي هنج حوالي ڪيو ويو، کين 12 فرزند هئا ڪجهه نياڻيون هيون، سندس 4 شاديون هيون.