شخصيتون ۽ خاڪا

ورق ورق گلاب

سنڌ جي ماڳ مڪانن ۽ شخصيتن تي لکيل مضمونن ۽ لکڻين جي هن مجموعي ”ورق ورق گلاب“ جو ليکڪ نور سنڌي آهي. هن ڪتاب ۾ سنڌ جي ڪيترن ئي ماڳ مڪانن، قديم شهرن، ڳوٺن جو تاريخي پس منظر، ماضي حال، صوفي سنتن، سنڌ جي ڪيترن ئي حال حيات، وصال ڪري ويل شخصيتن، انوکن ڪردارن ۽ سول سوسائٽي ۾ ڪردار ادا ڪندڙن جي نجي زندگي ۽ سماجي خدمتن جو احوال شامل ڪيو ويو آهي.
  • 4.5/5.0
  • 5657
  • 907
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • نورسنڌي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book ورق ورق گلاب

مشهور شاعر، اديب سماج سڌارڪ سيد شاهنواز شاهه ”عارف الموليٰ“

درگاهه حضرت حسن بخش شاهه هادي جو ٻيو نمبر سجاده نشين سيد شاهنواز شاهه المعروف عارف الموليٰ سنڌ جو مشهور اديب، شاعر، سماج سڌارڪ، سنڌ جي ادب، فن ثقافت کي وڌائيندڙ سرپرستي ڪندڙ شخصيت هو. هڪ ئي وقت ڪيترن ئي خوبين جو مالڪ هو، سيد شاهنواز شاهه عارف الموليٰ 20 آڪٽوبر 1922ع ۾ شهدادپور سانگهڙ روڊ تي لانڍي اسٽاپ ويجهو ڳوٺ سبحان شاهه ۾ مشهور شاعر ۽ روحاني شخصيت درگاهه حضرت حسن بخش شاهه هادي جي سجاده نشين سيد ڏنل شاهه جي گهر ۾ جنم ورتو. پاڻ سنڌي فائنل جو امتحان پاس ڪيو، پاڻ پنهنجي مرشد و هادي حضرت حسن بخش شاهه جي شاعري کان متاثر ٿي شاگردي واري زماني کان شاعري شروع ڪئي. شاعري ۾ پنهنجو تخلص پهرين عاجز پوءِ عارف الموليٰ استعمال ڪيو. سندس حسب نسب پيران پير دستگير سان ملي ٿو، سندس وڏا عراق کان ملتان شريف، اتان ٻين هنڌن تي ۽ پوءِ ڊٺڙو شريف لڳ اچي رهائيش اختيار ڪئي، ان کان اڳ قاضي احمد لڳ پکرين ۾ به رهيا، سيد شاهنواز شاهه عارف الموليٰ کي ننڍي هوندي کان راڳ ويراڳ سان چاهه رهيو. ان دور جا مشهور ڪلاڪار گهرائي درگاهه تي راڳ ڪرائيندو هو. سندس ڪوششن سان حضرت حسن بخش شاهه جو ميلو عروج تي پهتو، ان زماني ۾ هي ميلو حضرت قلندر لال شهباز ۽ لطيف سائين جي ميلي کان پوءِ سنڌ ۾ 3 نمبر تي هوندو هو، جتي 3 راتيون راڳ رهاڻ جون محفلون، ادبي ڪانفرنسون، مشاعره، سگهڙن جون ڪچهريون، تاريخي ملاکڙو، اٺن، گهوڙن، ڍڳن جي ڊوڙ جا مقابلا، پڃري کڻڻ جا مقابلا ٿيندا هئا. 3 ڏينهن راتيون درگاهه تي لنگر عام هوندو هو. هن ميلي ۾ صوفيانه راڳ ويراڳ مشهور هو، ملاکڙن ۾ لائوڊ اسپيڪر تي ڪامينٽري جو رواج پاڻ حضرت حسن بخش شاهه جي ميلي جي ملاکڙي کان شروع ڪيو. پاڻ اديبن، شاعرن، فنڪارن، سگهڙن، ملهن جي به سرپرستي ڪندا هئا. ادبي دنيا ۾ پنهنجو ايڏو وڏو نالو ڪڍرايو جو، سنڌ اندر ٿيندڙ ادبي ڪانفرنسون، مشاعره سندس شرڪت بنا اڌورا سمجهيا ويندا هئا، پاڻ اڪثر اهڙن پروگرامن ۾ مخدوم طالب الموليٰ جن سان گڏ شريڪ ٿيندا هئا. پاڻ بهترين افسانه نگار پڻ هئا، ان وقت جي مشهور رسالن ۽ اخبارن جي ادبي صفحن ۾ سندس افسانه شايع ٿيا، ڪيترائي افسانه اڻ ڇپيل آهن، اهي سڀ افسانه گڏ ڪري حسن بخش شاهه جيلاني اڪيڊمي پاران سندس 35 هين ورسي تي ڇپايا ويا آهن، سندس شاعري ۾ هر رنگ شامل هو. حمد، ثناءَ، منقبت، مرثيه، مزاحيه، صوفيانه، عشقيه صنفون شامل آهن. ان دور ۾ پي ٽي وي ۽ ريڊيو پاڪستان جي وڏي اهميت هئي ۽ عارف الموليٰ! جي اتي ٿيندڙ مشاعرن ۾ سندس شرڪت کي لازمي بنايو ويندو هو. پاڻ بهترين في البريح شاعر پڻ هئا، ڪافي مشاعرن ۾ ڏنل طرح تي اڳواٽ شعر لکڻ بجاءِ عين وقت تي شعر لکندا هئا، 1942ع ۾ انگريز سامراج خلاف حر تحريڪ عروج تي هئي، ان زماني ۾ انگريز سرڪار حرن خلاف رڻ ٻاري ڏنو، سيد شاهه نواز شاهه عارف الموليٰ وطن يا ڪفن واري ان ويڙهه ۾ وڙهندڙ حرن کي پناهه ڏيندو هو ۽ سندن هر طرح جي مدد ڪرڻ جي الزام ۾ کيس گرفتار ڪري جيل موڪليو ويو. سندس هدايتن تي سندس پوين حرن جي هر طرح جي مدد جاري رکي، صدر ايوب خان جي دور ۾ جڏهن ون يونٽ مڙهيو ويو ته پاڻ مزاحمتي شاعري شروع ڪئي ۽ اها شاعري مشاعرن کانسواءِ ون يونٽ خلاف سنڌ ۾ ٿيندڙ جلسن ۾ پڙهي ويندي هئي، هڪ مزاحمتي شعر هڪ اخبار ۾ شايع ٿيو ته اها اخبار ضبط ڪئي وئي ۽ عارف الموليٰ جي گرفتاري جا وارنٽ جاري ڪيا ويا ۽ پاڻ ڪيترو وقت انڊر گرائونڊ رهيو.
1965ع واري پاڪ ڀارت لڙائيءَ ۾ پنهنجي وطن جي فوجي جوانن کي همٿائيڻ لاءِ قومي ترانه ۽ گيت جيڪي مشهور فنڪارن جي آواز ۾ ريڊيو پاڪستان تي هر وقت نشر ٿيندا هئا. جنگ واري زماني ۾ انهن جنگي ترانن جي ڌوم متل هئي، پاڻ سنڌ ڌرتي جا قومي شاعر به هئا، سنڌي ماڻهن کي جاڳائيڻ پاڻ ۾ اتحاد ڪرڻ، پنهنجا حق وڙهي وٺڻ حقن جي حاصلات لاءِ مزاحمت ڪرڻ واري شاعري به ڪئي. پاڻ وڏا سخي مرد سماج سڌارڪ شخصيت پڻ هئا. غريبن جي مدد ڪندي سڪون محسوس ڪندا هئا، پاڻ غريبن جا ڀر جهلا هئا. اگر ڪو بااثر غريبن کي تنگ ڪندو هو، ظلم ڪندو هو ته پاڻ غريبن جا هر طرح سان مددگار بنجي ويندا هئا. پاڻ زندگي ۾ مال دولت گڏ ڪرڻ بجاءِ وڏي عزت ٺاهي، پاڻ وڏا مهمان نواز هئا، درگاهه واري اوطاق ڪراچي جي گذري واري بنگلي تي ايندڙ هر ماڻهو کي پنهنجي هٿن سان ماني کارائيندا هئا. ذوالفقار علي ڀٽو سان سندن ويجها تعلقات رهيا، ڀٽو دور ۾ ڪراچي واري بنگلي تي ڪم ڪارين وارن ماڻهن جي وڏي رش هوندي هئي، پاڻ نه صرف انهن کي ماني کارائيندا هئا پر سندن ڪم ڪارين لاءِ هر طرح جي ڪوشش ڪندا هئا. پاڻ قرآن شريف جا قاري ۽ بهترين عالم به هئا، ڳوٺ ۾ درگاهه واري مسجد ۾ جمعي ۽ عيد جي نماز پاڻ پڙهائيندا هئا ۽ پاڻ خطبو به ڏيند اهئا، کين وڏي اسلامي ڄاڻ هئي، پاڻ شاعري جي حوالي سان لطيف سائين، سچل، مولانا رومي ۽ حسن بخش شاه کان متاثر هئا. پاڻ انهن جي شان ۾ شاعري به چئي آهي. پاڻ لطيف سائين جي ڪلام جا پارکو هئا، پاڻ لطيف سرڪار جي عرس مبارڪ جي موقعي تي ٿيندڙ ادبي ڪانفرنسن ۾ اهم ڪردار ادا ڪندڙ هئا. پاڻ مخدوم طالب الموليٰ جن جي ڪري پ پ سان وابسته رهيا. جنرل ضياءَ جي دور ۾ کيس معاشي طور تباهه ڪرڻ لاءِ زرعي زمين جا واٽر ڪورس بند ڪيا ويا، کيس سياسي ڪيسن ۾ ڦاسايو ويو، پر پاڻ جهڪيا نه، ثابت قدم رهيا. وفات کان ڪجهه وقت اڳ پاڻ پنهنجي وصال بابت ٻڌايو ۽ پاڻ پنهنجي هڪ شعر ۾ به اشارو ڏنو ته:
اسين پنهنجا وارا وڄائي وڃون ٿا،
محبتن جا ميلا مچائي وڃون ٿا.
سندس وصال 23 جمادي الاول تي ڪراچي ويندي سپرهاءِ وي تي گاڏي جو ٽاءِ راڊ ٽٽڻ ڪري ٿيل حادثي ۾ ٿيو.