جهول جو ڪيريا خاندان: سندن سياسي، سماجي، روحاني، علمي خدمتون
هونءَ به هي خاندان ميان سڏجن ٿا، سنڌ ۾ اهي ماڻهو ميان سڏبا آهن جيڪي فقير منشن، روحاني شخصيتون هوندا آهن، ذات تي ڏات نه آهي، جيڪو وهي سو لهي وانگر هتي سنڌ ۾ ميان سڏجندڙ ڪلهوڙن ۽ڪيريا خاندان جا مريد به رهيا آهن، سندن روحاني، علمي خدمتون تاريخ جو حصو بڻيل آهن.تاريخ تي نظر وجهبي ته سانگهڙ ۾ سرن واري، چوٽياريون ۽ نواب شاهه ضلعي ۾ سڪرنڊ ويجهو ڳوٺ ملان ساند ڪيريو، نوابشاهه لڳ ڳوٺ کٻڙ لکمير جا ڪيريا ميان سڏجن ٿا. انهن علائقن جي ڪيرين جون سماجي، علمي، روحاني خدمتون رهيون آهن.سمن جي اوائلي دور ۾ ڪيريا برادري جون مشهور بزرگ، روحاني شخصيتون ٿي گذريون آهن پر انهن بابت تفصيل سان معلومات ملي نه سگهي آهي اگر باريڪي سان تحقيق ڪئي وڃي ته تاريخي ڪتابن ۾ ڪٿي نه ڪٿي هنن جي وڏن جو ذڪر ضرور ملندو.اهي به حقيقتون آهن ته سنڌ جي تاريخ تي ماضي کان حال تائين ان انداز ۾ ڪم نه ٿيوآهي، سنڌ جي ڪيترن ئي تاريخي، ماڳن مڪانن ولي الله، قديم ڳوٺ، ماضي جي اديبن، عالمن خاندانن جن جا قصا علائقي ۾ ته مشهور آهن پر تاريخ خاموش آهي ۽ اسان جا محقق جيڪا تحقيق ڪن پيا اها به ان انداز ۾ ان ليول جي نه ٿي رهي آهي، جنهن سان تاريخ کان رهجي ويل ماڳ، مڪانن ۽ شخصيتن بابت پروڙ پئجي سگهي، هن ڳوٺ ۾ ماضي ۾ ڪهڙين شخصيتن روحاني فيض ڏنو يا علم کي عام ڪرڻ لاءِ ڪوششون ڪيون اهو معلوم نه ٿي سگهيو آهي، هتي صرف ولي محمد ڪيريو کان وٺي هن خاندان جو ذڪر ملي ٿو هن خاندان ۾ ولي محمد ڪيريو جو فرزند مريد خان ڪيريو ، روحاني شخصيت هو جنهن 1883ع ۾ جنم ورتو ۽ 24 جنوري 1976ع ۾ بمطابق 12 محرم 1394ع تي انتقال ٿيو، سندس تعويذ،دعا،ڦيڻا دعائون ڪرامتون سڄي سنڌ ۾ مشهور آهن، ڪيترائي بيمار، حاجتمند وٽن ايندا هئا ۽ فيض وٺي ويندا هئا. سندس قرآن شريف جي قرات به مشهور آهي. پاڻ علمي، ادبي، تاريخن، اسلامي ڪتاب پڙهندو هو، پاڻ توحيد جو ذڪر ڪندو هو، سندس چهرو مبارڪ روحاني هو، سڄي سنڌ ۾ سندس عقيدتمند هئا، سندس وصال کانپوءِ روحاني فيض وارو اهو سلسلو هن ڳوٺ جي ڪيريا خاندان ۾ بند ٿي ويو، هن ڳوٺ جا ڪيريا اصل ڪٿان جا آهن؟ هتي ڇو آيا؟ ڪجهه معلوم نه ٿي سگهيوآهي، ليڪن هڪ روايت ملي ٿي ته سڪرنڊ ويجهو ڳوٺ ملان ساند ڪيريو جو مسو خان ڪيريو ڪلهوڙو جي دور ۾ اتان لڏي هجرت ڪري موجود ڳوٺ ولي محمد ڪيريو ۾ آيو سندس اخري آرامگاهه ٽنڊو آدم روڊ تي دڙي وٽ آهي ليڪن سندس زندگي جو احوال معلوم نه ٿي سگهيو آهي روايت آهي ته جتي هي ڳوٺ آهي اتي زمين ورتي اتي گهر ٺاهيو ۽ زمينن کي آباد ڪيو ان جي فرزند ولي محمد ڪيريو کان وٺي تفصيل سان احوال ملي ٿو جنهن ڳوٺ جو بنياد رکيو. ۽ ان ڳوٺ جو نالو سندن نالي ولي محمد ڪيريو پويان پئجي ويو، ولي محمد ڪيريو ان وقت جي سانگهڙ جي مشهور خاندانن جهول جي ٽالپرن، ٿهيم، جلالاڻي، ڪنڊياري جي وساڻ خاندان سان گڏ سنڌ جي ٻين خاندانن سان ويجها تعلقات رهيا، پاڻ ان دور جي هر دلعزيز سماجي، عوامي خدمتگار شخصيت طور مشهور هو، ڳوٺ ۾ ايندڙ ديسي، پرديسي فقير فقراءَ کي هٿ سان ماني کارائيندو هو، وڏا خير خيراتون ڪندو هو، کيس 5 فرزند مسو خان، محمد مريد ڪيريو، پيراڻو خان ڪيريو، خدا بخش خان ڪيريو، محمد خان ڪيريو هئا.