حضرت شاهه عبدالڪريم بلڙي وارو رحه
سندن زندگي اعليٰ انساني اخلاق ۽ آدرش جو مثال هئي، روايت آهي ته ان زماني جو دانشمند مخدوم ضياءُ الدين رح واعظ پئي ڪيو، شاهه ڪريم ان وقت اڃا صغير هو ۽ ڌيان سان ويهي واعظ ٻڌو ۽ واعظ ختم ٿيڻ بعد شاهه ڪريم جڏهن گهر وڃڻ لڳو ته ان بزرگ جي شاهه ڪريم تي نظر پئي ۽ ڏسڻ شرط فرمايائون ته سبحان الله هن ننڍڙي جي هن وهي ۾ ئي حضور پاڪ صه سان محبت آهي، جيڪڏهن جواني ۾ کيس ڏسان ها ته چڱو ٿئي ها. شاهه ڪريم جي زندگي اعليٰ انساني اخلاق ۽ آدرش جو مثال هئا، پاڻ اڪثر روزي يا فاقي ۾ رهندا هئا، سخاوت ۾ ايترا جو در تي آيل سواليءَ کي گهر ڀاتين لاءِ تيار ٿيل کاڌو ڏئي ڇڏيند اهئا. ان دور ۾ ارغونن ۽ ترخان جي ڏاڍ، ظلم جو زمانو هو، مقامي ماڻهن تي وڏا ظلم ٿيندا هئا. وٽن ڪو مظلوم دانهن کڻي ايندو هو ته پاڻ انهن جي داد رسي لاءِ ساڻن گڏجي حڪمرانن وٽ ويندا هئا، ڪڏهن به سٺي موٽ نه ٿي ملين، پر پاڻ مايوس ٿيڻ بجاءِ مظلومن کي انصاف ڏيارڻ لاءِ ڪوششون ضرور ڪندا هئا. حضرت شاهه عبدالڪريم رح جن جا پنهنجي وقت جي بزرگن عالمن سان سٺا ۽ ويجها تعلقات رهيا. حضرت غوث الحق، مخدوم نوح سرور جن سان وڏي عقيدت هئن، بيان العارفين موجب پاڻ ظاهري طور سلطان ابراهيم بهاري کان قادري طريقي ۽ ذڪر جي تلقين ورتي هئائين، پر اصل ۾ شاهه ڪريم اويسي طريقي جا بزرگ هئا. شاهه ڪريم جي زندگي بابت احوال پڙهڻ سان خبر پوي ٿي ته سندن همدردي ۽ اعليٰ اخلاق جا ڪيئي مثال موجود آهن، پاڻ صاحب ڪرامت هئڻ جي دعويٰ نه ڪئي. پاڻ چوندا هئا ته ٻيا ماڻهو دنيا جا ٻيا فن ۽ هنر سکيا، آئون ڪجهه به نه سکيس، سواءِ سماع جي. سماع ٻڌڻ وقت ڪيترائي ڀيرا بيت ٻڌڻ سان مٿن وجد طاري ٿي ويندو هو ۽ ڪجهه دير بعد کين هوش ايندو هو. روايتون آهن ته ان وقت سماع کي جنت جي نعمتن مان هڪ نعمت تصور ڪئي ويندي هئي ۽ اهو به چيو ويندو هو ته الله سائين تائين پهچڻ جي اصل واٽ سماع آهي. ان ڪري شاهه ڪريم پنهنجي مريدن کي به سماع ۾ حصو وٺڻ جي هدايت ڪندا هئا. کين اها ڳالهه نه وڻندي هئي ته ڪو مريد سماع اڌ ۾ ڇڏي اٿي وڃي، سنڌ ۾ صوفياڻي سماع جي روايت شاهه ڪريم وٽ ملي ٿي، جنهن کي شاهه لطيف سائين نهايت منظم طريقي سان عروج ڏنو ۽ جاري رکيو.
بيان العارفين مان معلوم ٿئي ٿو ته شاه عبدالڪريم بنيادي طور فقير ۽ زهد جو صاحب هو، سندس شاعر ي۽ قول اعليٰ درجي جا آهن، سندن قولن ۾ دنيا جي مڙني مسئلن جو جواب موجود آهي، پاڻ فجر جو اٿي اذان ڏئي جماعت گڏ ٿيڻ بعد نماز پڙهي مراقبي ۾ ويهندا هئا. ڪم ڪار ڪرڻ وقت به ذڪر الاهي ڪندا رهندا هئا. پاڻ انتهائي سادو کائيندا هئا، سادو پهريندا هئا، کين ننڍي هوندي کان شاعري جو شوق هوندو هو. شاعري سندن رڳ رڳ ۾ سمايل هئي، کانئن اڳ وارن ڪيترن ئي شاعرن جو ڪلام به کين ياد هوندو هو. سندن شاعري نج پراڻي سنڌي آهي، ان ۾ ڪجهه لفظ عربي جا به شامل آهن. پاڻ سٺن اخلاقن عادتن جو روشن مينار هو، صبر، نهٺائي، تحمل جو گهر هئا، ڪو ڪجهه چوندو هئن ته ان کي ورائي ڪجهه به نه چوند اهئا. سندن اندر ۾ ڪاوڙ، ڪينو، بلڪل نه هو، پاڻ وڏا رحمدل پڻ هئا، پاڻ ڪنهن ضعيف کي ڪم ڪندي ڏسندو هو ته ان تي رحم کائي ان جي مدد ڪندو هو. انهن جو ڪم پاڻ ڪندو هو، رياضتن، فاقن، اوجاڳن ۽ عبادتن جي ڪري پاڻ زندگي جي آخري حصي ۾ انتهائي ضعيف ٿي ويا، ليڪن سندن روحاني طاقت پاڻ وڌيڪ هئي. زندگي جا آخري ڏينهن حجري ۾ اندر گذاريا، جتي اڌ رات جو اٿي پنهنجا ۽ ٻين شاعرن جا بيت چوندا هئا. پاڻ 88 ورهين جي ڄمار ۾ 7 ذوالقعد 1023هه آچر رات مغرب جي نماز وقت هن فاني دنيا مان وصال ڪري ويا. سندن مبارڪ روح وڃي حقيقي مالڪ کي پهتو، سندن وصال جي خبر باهه وانگر جڏهن علائقي ۾ پکڙي ته هزارين مريد، عقيدتمند گڏ ٿي ويا، کين سيد پور ۾ سپردخاڪ ڪيو يوو. اهو سيدپور هاڻ شاهه ڪريم بلڙي سڏجي ٿو. شاهه ڪريم تي سندس پڙپوٽي دنيا جي عظيم روحاني شاعر ولي الله حضرت شاهه عبداللطيف ڀٽائي عظيم الشان قبي جو ڪم ڪرايو، ان لاءِ ڪاشي جون سرون ٻيڙين ذريعي ملتان مان گهرايون. شاهه ڪريم جي درگاهه تي شاهه لطيف جو حجرو به آهي.
شاهه ڪريم کي 8 پٽ ۽ 2 نياڻيون هيون، سندن پهريون گادي نشين سندن فرزند ميان دين محمد ٿيو، ماضي ۾ درگاه شاه ڪريم تي هر اسلامي مهيني جي پهرين سومر ڏينهن تي ميلو لڳندو هو، جتي سماع به ٿيندو هو پر هاڻ هر مهيني سهائو سومار ملهايو وڃي ٿو، باقي عرس مبارڪ هر سال 7 کان 9 ذوالقعد تي ملهايو وڃي ٿو، جتي نه صرف سنڌ پر ڀارت مان به مريدن، عقيدتمندن جو وڏو تعداد شريڪ ٿئي ٿو. شاهه ڪريم جو شجره نسب مبارڪ هن ريت حضرت علي عليھ السلام، حضرت امام حسين عليھ السلام، حضرت زين العابدين عيلھ السلام، حضرت محمد باقر عليھ السلام، حضرت جعفر صادق عيلھ السلام، حضرت امام موسيٰ ڪاظم عيلھ السلام، حضرت سيد جعفر الجواري، حضرت سيد الجواري، حضرت سيد جعفر الجواري، حضرت سيد علي الجواري، حضرت سيد حسين الله اڪبر، حضرت سيد ابراهيم، حضرت سيد علي الجواري، حضرت سيد عرف حسين، حضرت ابراهيم، حضرت سيد يوسف، حضرت محمد عرف حسين، حضرت سيد علي، حضرت سيد محمد، حضرت سيد حسين، حضرت سيد امير حيدر هراوي، حضرت سيد امير علي، حضرت سيد امير علي، حضرت سيد جلال بجران، حصرت سيد شرف الدين، امير علي، حضرت سيد جلال بجران، حضرت سيد شرف الدين، حضرت سيد حاجي، حضرت سيد جلال، حضرت سيد هاشم، حضرت سيد حاجي، حضرت سيد جلال، حضرت سيد عبدالڪريم، جڏهن ته حضرت شاهه عبدالڪريم جي سجاده نشينن ۾ سيد دين محمد شاه، سيد لال محمد شاه، سيد شاهه حسين شاهه، سيد محمد دليل شاهه، سيد عبدالغني شاهه، سيد عبدالواصع شاهه، سيد محمد زمان شاهه، سيد محمد علي شاهه، سيد محمد مقيم شاه، سيد واصع شاه، سيد محمد ميان صلاح شاهه، سيد صاحب ڏنو شاهه، سيد غلام حيدر شاه، سيد اعجاز حسين شاهه، موجوده سجاده نشين سيد شاهد حسين شاهه جن آهن، جيڪي ملڪ کان ٻاهر رهن ٿا، ان ڪري قائم مقام سجاده نشين سيد اسد علي شاهه صاحب جن آهن.