سنڌ جو قديمي ڳوٺ ابڙان ۽ ان جون مشهور شخصيتون
(نوٽ: حواله سنڌي هنڌن جي تاريخ، مرحوم حافظ محمد بخش خاصخيلي کان ورتل، معلومات ابڙان جي شاعر، ثاقب سومرو جو ڀيڄ ڀٽائي ميگزين ۾ شايع ٿيل آرٽيڪل. ڳوٺ جي ساڃاه وند ڌرين کان ورتل معلومات)
ابڙان جون مشهور شخصيتون
ابڙان ۾ ٽيهن کان وڌيڪ مختلف برادرين جا ماڻهو رهن ٿا. انهن برادين ۾ سيد، ڪلهوڙا، ٽڳڙ، خاصخيلي، ڪنڀر، مشوري، ڀٽي،سومرا، ميمڻ“ لاکا، دُونگهه، انڙ، حجام، ڇڄڙا، نائچ، قريشي، ملڪ، ماڇي، مڱڻهار، تارڙ، راجپوت، چانڊيه، کوسا، اقليتن ۾ مينگهواڙ، باگڙي به شامل آهن. جڏهن ته پاڪستان کان اڳ هتي وڏي تعداد ۾ هندو ديوان رهندا هئا، جيڪي پاڪستان ٺهڻ بعد ٿيل فسادن ڪري نه چاهيندي به هتان لڏي ڀارت هليا ويا، انهن جون جوڙايل جڳهيون اڄ به موجود آهن، جن ۾ انڊيا مان آيسل مسلمان ڀائر رهن پيا.
ابڙان ۾ رهندڙ سيد برادري جي معززين ۾ سيد ڪرم علي شاهه پاڻ 1993ع۾ پ پ حڪومت ۾ وزيراعليٰ جا صلاحڪار به رهيا آهن. پ پ هاري ڪميٽي جا صدر رهيا آهن. سيد مريد حيدر شاهه پاڻ ڪرم علي شاهه جا ڀاءُ آهن. سيد سڪندر علي شاهه ۽ سيد محبوب علي شاهه، ايڊوڪيٽ بار ايسوسيئيشن سيشن ڪورٽ جا جنرل سيڪريٽري رهيا آهن. آغا حب علي شاهه پاڻ زميندار آهن، سڪندر علي شاهه پاڻ زميندار آهن. سيد منور علي شاهه پاڻ پ ٽ الف ضلعي نوشهروفيروز جا اڳواڻ آهن. گدا حسين شاهه پاڻ يو سي ابڙان جا نائب ناظم رهيا آهن. سيد علي حيدر شاهه پاڻ فقراءُ آهن. سيد موج درياهه شاهه پاڻ تعليم کاتي جا رٽائرڊ ايس ڊي اي او آهن، پاڻ پنهنجي پٽن سيد فيض درياءَ شاهه ۽ حسن درياءَ شاهه سان گڏ هن وقت ٺٽ ڳوراهو شهر ۾ رهائش پذير آهن. سيد سجاد علي شاهه، لال محمد شاه، سيد صدرالدين شاهه به شامل آهن. لطف علي شاهه پاڻ ڪراچي ۾ سي اي ڪن پيا. ظفر علي شاهه جڏهن ته ابڙان شهر جي ڀرسان ڳوٺ خدا بخش شاهه جو سيد اميد علي شاهه، سيد علي رضا شاهه، سيد درياءَ شاهه پاڻ زميندار هئڻ جي باوجود فقير منش انسان آهن. سيد غلام رسول شاهه، منظور علي شاهه، سيد غلام مصطفيٰ شاهه، سيد رکيل شاهه، پاڻ ايريگيشن اسڪارپ نوشهروفيروز ۾ پي ڊي آفس ۾ آفيس سپريڊنٽ آهن.
ڪلهوڙا برادري جي معزز ۽ هردلعزيز شخصيت ۾ الهبچايو ڪلهوڙو استاد آهي. قائم الدين ڪلهوڙو، عبداللطيف ڪلهوڙو، ارباب ڪلهوڙو، گل محمد ڪلهوڙو، حاڪم علي ڪلهوڙو پاڻ ننڍا زميندار آهن. ٽڳڙ برادري جي معزز شخصيت ۾ جلال ٽڳڙ پاڻ ڳوٺ جلال جا نيڪ مرد آهن. ڪمال ٽڳڙ، محمود ٽڳڙ، غلام محمد ٽڳڙ انگريزي جو استاد، محمد رمضان ٽڳڙ، محرم ٽڳڙ، مشتاق ٽڳڙ سنڌ يونيورسٽي جا شاگرد آهن. غلام علي ٽڳڙ، ارباب ٽڳڙ، جمع خان ٽڳڙ، حاجي محمد هاشم ٽڳڙ، بلاول ٽڳڙ، خاصخيلي براديري ۾ دودا خان خاصخيلي ڊاڪٽر، نيڪ محمد خاصخيلي، سڄڻ خاصخيلي هاءِ اسڪول گل محمد جتوئي ۾ هيڊ ماستر، غلام مصطفيٰ خاصخيلي، گاگو خاصخيلي، ڏاڏو خاصخيلي، الهه ڏنو خاصخيلي، جڏهن ته ابڙان شهرجي ڀرسان ڳوٺ مٺو خان خاصخيلي آباد آهي،ا تان جي رهواسين جو تعلق پڻ ابڙان سان رهندو اچي. مٺو خاصخيلي، ڳوٺ جي معززين ۾ وڏيرو نجم الدين خاصخيلي، دوست محمد خاصخيلي، سردار غلام محمد خاصخيلي، ضمير حسين خاصخيلي گورنمينٽ ڪاليج نوشهروفيروز ۾ هيڊ ڪلارڪ آهي. غلام عباس خاصخيلي، نور محمد خاصخيلي، خادم حسين خاصخيلي، هيڊ ڪلارڪ گورنمينٽ ڪاليج ٽنڊو آدم، اياز خاصخيلي هيڊ ڪلارڪ گورنمينٽ گرلس ڪاليج نوشهروفيروز جو ڪلارڪ رياض حسين خاصخيلي، مورو گورنمينٽ ڪاليج مورو ۾ هيڊ ڪوارڪ آهي. جهنڊو خان خاصخيلي، ڊاڪٽر نيڪ محمد خاصخيلي، چنه برادري جي معززين ۾ انور چنه واپاري، بخشل چنا زميندار، رسول بخش چنا واپاري، حاجي چنا، محرم چنا صحافي، ميوو چنا شعيه اڳواڻ آهي. ڪنڀر برادري جي معززين ۾ محمد هاشم ڪنڀر، خالد ڪنڀر، احمد ڪنڀر. مشوري برادري جي معززين ۾ حاجي زميندار، مظهر مشوري، عبداللطيف مشوري، غلام شبير مشوري، سرائي امام الدين مشوري، عباس مشوري، ڀٽي برادري جي معززين ۾ محبوب علي ڀٽي، ڊي ڊي او روينيو ڪراچي، گلشير ڀٽي واپاري، حاجي خان ڀٽي، رحمت الله ڀٽي، الله ڏنو ڀٽي، سومرا برادري جي معزز شخصيت ۾ محمد صالح سومرو عرف ثاقب سومرو پاڻ بهترين ليڪ، شاعر پاڻ ڪيتري ئي شاعري ڪئي آهي. لاتعداد مقالا، تحقيقي مضمون، تجزيه،ڪهاڻيون، افسانه لکيا آهن. تارڙبخش خان زميندار، مجتبيٰ تارڙ، راڻو خان، مولا بخش جهنڊير ذات، پيارو خان اڪائونٽس آفيسر تعليم، محمد پريل، حاجي علي، مخدوم بهادر ۾ محمد علي، حامد علي، محمد حسن، غلام علي سومرو ماستر گورنمينٽ هاءِ اسڪول ڳوٺ ٻوهيا، مشتاق احمد سومرو، واپڊا جو رٽائرڊ ڊائريڪٽر، گل محمد سومرو، غلام قادر سومرو، حاجي سومرو، روشن علي سومرو جيڪو نوشهروفيروز ۾ هيڊ ڪلارڪ آهي. غلام نبي سومرو، نصرالله سومرو، عبدالجبار سومرو. ميمڻ برادري جي معززين ۾ بابو ميمڻ، شمن علي ميمڻ، امان الله ميمڻ (ڊپٽي ڊائريڪٽر ايڪسائيز حيدرآباد، پير بخش ميمڻ پوليس جمعدار سانگهڙ، نظام الدين ميمڻ، علي شير ميمڻ پوليس، جمعدار سانگهڙ“ نظام الدين ميمڻ، علي شير ميمڻ، منظور ميمڻ، لاکا برادري جي معززين ۾ رئيس غلام رسول لاکو، محمد ايوب لاکو، ڊاڪٽر غلام محمدلاکو، نبي بخش لاکو. ڊونگهه برادري جي معززين ۾ وڏيرو سلمان، انجنيئرمحمد رمضان پاڻ هاءِ وي ۾ انجنيئر آهن. غلام علي، راڻو خان تڳڙ، برادري جي معززين ۾ حاجي محمد تڳڙ پاڻ سنڌ جا مشهور مولودائي آهن. غلام مصطفيٰ تڳڙ، استاد محمد رمضان تڳڙ، جڏهن ته انڙ برادري جي معززين ۾ زميندار، نصير انڙ، محمد مٺل انڙ، لقمان انڙ. ڇڄڙا برادري جي معززين ۾ مٺل ڇڄڙو، وڏيرو نصير الله ڇڄڙو، غلام حيدر ڇڄڙو، بخشل ڇڄڙو، نائچ برادري جي معززين ۾ استاد محمد هاشم نائچ، فقير سونو خان، پٺاڻ خان نائچ، علي نواز نائچ، قريشي برادري جي معززين ۾ غلام حسين قريشي، قمرالدين قريشي ۽ ٻيا ملڪ برادري جي معززين ۾ سلام الدين ملڪ، ليلو ملڪ، غلام قاسم ملڪ، غلام تقير ملڪ، گلزار ملڪ، اڇو ملڪ، اردو ڳالهائيندڙ قريشين ۾ عاشق حسين قريشي، فياض قريشي، چانڊيه برادري جي معززين ۾ محمد عثمان چانڊيو، محمد قاسم چانڊيو ۽ ٻيا. کوسا برادري جي معززين ۾ گنهور خان کوسو، حجام برادري جي معززين ۾ شفيع محمد، گل محمد عرف گل، نور محمد، دودو، پاڻ حجام ڪو ڌنڌو ڪندا آهن. استاد گل رڌ پچاءُ جو وڏو ماهر آهي. مڱڻهار برادري ۾ حسين بخش مڱڻهار، رجب علي، غلام علي، پير بخش مڱڻهار، مرچ مڱڻهار، شمن مڱڻحار سامل آهن. رجب مڱڻهار ۽ شمن مڱڻهار دهل وڄائڻ ۽ مرچ مڱڻهار وري توتاري وڄائڻ جو ماهر آهي. سولنگي برادري جي معززين ۾ در محمد سولنگي هيڊ ماستر گورنمينٽ هاءِ اسڪول مٺياڻي، محمد عثمان سولنگي، محمد ملوڪ، سوماربه شامل آهن. ٻوهين ۾ نصير الله، غلام قادر ٻوهيو، شفقت ٻوهيو، شاهه نواز ٻوهيو شامل آهن. نوجوان شاعر وفا ڪوڙل چنه جي ڄمڻ جو هنڌ ۽ اباڻو ڳوٺ به ابڙان آهي. (هي احوال ابڙان ڳوٺ جي ادب دوست احمد خان ٽڳڙ، مشهور اديب شاعر ثاقب سومرو کان ورتو ويو).