پنهنجي دور جو ارڏو ڪردار ميهار ملاح
پاڪستان ٺهڻ بعد جڏهن رحيم هنڱورو پاران هٿيار ڦٽا ڪرڻ بجاءِ جدوجهد جاري رکڻ تي اختلاف ڪري پنهنجي ساٿين سان گڏ حر تحريڪ جو ڳڙهه رهندڙ مکي ٻيلو ڇڏي ويو ۽ پنهنجي منهن ساٿين سان گڏ گوريلا ويڙهه جاري رکي جيئن ته پاڪستان ٺهي ويو هو انگريز فوجون واپس ٿي ويون هيون، پر رحيم هنڱورو حرن تي ظلم ڪرائيندڙ ۽ انگريزن جي جاسوسي ڪندڙن کي نشانو بنائڻ لڳو. جڏهن پير سائين پاڳارو جڏهن ولايت کان واپس آيو ته پير صاحب کين هٿيار ڦٽا ڪرڻ جو حڪم ڏنو پر پاڻ اهو چئي هٿيار ڦٽا ڪرڻ کان انڪار ڪيو ته قبله سائين ڪجهه وقت مهلت گهرجي ڪجهه حرن جا دشمن مارڻا آهن ان تي پير سائين مٿن ناراض ٿيا. سگهو ئي رحيم هنڱورو گرفتار ٿيو بعد ۾ سينٽرل جيل مان فرار ٿيڻ جي ڪوشش ڪندي بجلي جو شاٽ لڳڻ ڪري ديوار تان ڪري جڏو ٿي ويو ۽ مري ويو ليڪن اهو به ٻڌايو وڃي ٿو ته رحيم هنڱورو کي بعد ۾ ڦاهي ڏني وئي. ميهار ملاح رحيم هنڱورو جو ساٿي هو ۽ رحيم هنڱورو سان گڏ ڪاروايون ڪيون. جڏهن ته رحيم هنڱورو کي جيلن ۾ سندس جيل جي دوستن جيڪي کوسا هئا جيڪي نوري آباد واري علائقي جا هئا، انهن وٽ رهائيندو هو. رحيم هنڱورو جي گرفتاري بعد ميهار ملاح به گرفتار ٿيو ۽ ڏيڍ سال سينٽرل جيل ۾ رهيو جيل ۾ ٺٽو ضلع جي هڪ اهڙي قيدي سان ميهار ملاح جي ملاقات ٿي جيڪو لطيف جو پارکو هو. ان کان لطيف جي شاعري ٻڌي ۽ ان شاعري اهڙو ته اثر ڪيو جو جيل مان آزاد ٿيڻ بعد غلط ڪم ڇڏي مذهبي ماڻهو بنجي ويو. 5 وقت نماز هر وقت ذڪر الاهي، بعد ۾ پنهنجي ڳوٺ مان لڏي ملدسي ۾ مينگهواڙن پاران خالي ڪيل پاڙي ۾ سهري خميسو ملاح جي گهر ڀرسان رهائش اختيار ڪئي. پهرين مزودري ڪئي بعد ۾ حاجي فيض محمد ڪيريو جي زمين تي هارپو ڪيو. پاڻ صبح جو نماز بعد ذڪر الاهي ان بعد قرآن شريف جي تلاوت ۽ بعد ۾ لطيف جو رسالو پڙهندو هو. لطيف جي سر ڪيڏارو ۽ سر سامونڊي جا بيت ۽ وايون آلاپي روئي ڏيندو هو. جيستائين هلڻ جهڙو هو، ته هر سهائي سومار رات لطيف تي ويندو هو. درگاهه تي مٽي ڀريندو هو. راڳ ٻڌندي مٿس وجد طاري ٿي ويندو هو. ماضي ۾ سندس ڪردار ارڏو رهيو. جنهن ڪري وڏا ڏوهاري کيس پيرين پئي استاد چئي ملندا هئا. ته پاڻ کين شريفانه زندگي گذارڻ جي تنبيهه ڪندو هو. ملدسي يا آسپاس مان ڪنهن غريب جي چوري ٿيندي هئي ته فري ۾ واپس ڪرائڻ جي ڪوشش ڪندو هو. غريب هئڻ جي باوجود سخي هو. کيس اولاد نه هو. کيس هڪ نياڻي ٿي جيڪا 2 سالن جي ڄمار ۾ مري وئي پاڻ سهري جي ڀاءُ محمد فقير ملاح جو پٽ الهڏنو ملاح کي پٽ ڪري نپايو. جيڪو ڦوهه جواني ۾ ڪينسر ۾ مري ويو. ان بعد پنهنجي سالي عبدالله ملاح جو پٽ شمس الدين ملاح کي نپايو جو آخر تائين ساڻن گڏ رهيو ۽ پٽ ٿي نڀايو. پاڻ غريب هئڻ باوجود ڀلا اٺ گهوڙا رکيا. چوپايو مال جو به شوقين هو. سفيد رنگ جا ڪپڙا ململ جو پٽڪو، شوق سان پائيندو هو، سورهيه بادشاهه سندس آئيڊيل هو. ميهار ملاح 1996ع ۾ انتقال ڪري ويو. سندس آخري آرام گاهه گولو پير قبرستان ۾ گهر واري مائي جيندي جا کائونس پوءِ انتقال ڪيو ان جي قبر ۽ ميهار ملاح جون قبرون گڏ آهن