حاجي امام بخش جوڻيجو کان عبدالعزيز جوڻيجو تائين
هي خاندان اصل ۾ ڳوٺ چوکنڊي جا آهن. هنن جي وڏي امير بخش جوڻيجو جي ڏاڏي علي بخش جوڻيجو اتان لڏي هتي اچي ڳوٺ ٻڌو اهو ڳوٺ سندس نالي علي بخش جوڻيجو جي نالي تي سڏجي ٿو. هن خاندان جا وڏا پنهنجي علائقي جي راڄن جا پريا مڙس رهندا آيا آهن. حاجي امير بخش جوڻيجو جو والد حاجي امام بخش جوڻيجو برک زميندار هو. شوقيه طور پوليس کاتي ۾ ڀرتي ٿيو ۽ صوبيدار طور رٽائرڊ ٿيو. ان وقت صوبيدار کي ايترا اختيار هئا جيترا هن دور ۾ ايس ايس پي کي. پوليس جو وڏو دٻ دٻو هوندو هو. پر حاجي امام بخش جوڻيجو پوليس ۾ رهي عوام جي خدمت ڪئي محافظ هئڻ وارو ڪردار ادا ڪيو. سخاوت ۾ پنهنجو مٽ پاڻ هو. سندس گهر ۾ 1916ع ۾ امير بخش جوڻيجو جنم ورتو. جنهن اڳتي هلي. سنڌ ۾ بهترين سياستدان، سماج سڌارڪ، عوام دوست، سخي، سنڌ جي ثقافت جو امين طور نالو ڪڍرايو. پاڻ پرهيز گار نيڪ انسان ثابت ٿيو. جنهن تي نه فقط سندس خاندان وارا پر سندس علائقو، دادو ضلع ۽ سنڌ جا ساڃاهه وند ماڻهو هر طرح سان ساراهه ڪن ٿا. پاڻ سڄي ڄمار عوام جي بي لوث خدمت ڪرڻ ڪري نه صرف علائقي ۾ پر سڄي سنڌ ۾ سندس خوشبو پکڙي ۽ پاڻ عوامي خدمتگار ۽ سنڌ جي ثقافت جو امين سان مشهور ٿيو. امير بخش جوڻيجو اهو عظيم شخصيت هو جنهن بيماري واري حالت ۾ به عوام جي خدمت ڪئي. ڊاڪٽرن ۽ پنهنجي فيملي وارن جي گذارشن تي عمل ڪري عوام کان پري نه رهيو. آخري دم تائين عوام جي خدمت جاري رکي. سندس عوام ۾ مقبوليت جو اندازو سندس وصال بعد سندس آخري سفر ۽ چاليهي تائين خانپور جوڻيجو ويجهو سندس ڳوٺ علي بخش جوڻيجو ۾ تعزيت لاءِ ايندرن جو تعداد ۽ انهن ماڻهن پاران سندس جدائي ۾ هنجون هارڻ ۽ مرحوم جون انهن تي شفقت انهن تي مهربانين جون ڳالهيون پئي ڳايون ۽ اهي ڳالهيون ڳائيندڙ پنهنجي نيڻن جا بند روڪي نه سگهيا. سندن نيڻن مان نير وهڻ لڳا. پاڻ 5 ڀيرا پنهنجي تڪ مان ايم پي اي چونڊيو پر روايتي سياست سدائين وانگر پاڻ پنهنجن کي نوازڻ بجاءِ علائقي جا بنيادي مسئلا حل ڪرڻ جي ڪوشش ۾ مصروف رهيو.
امير بخش جوڻيجو لاءِ اهو مشهور هو ته پاڻ هن دور جو حاتم طائي جو تسلسل هو. هڪ هٿ سان ڏي ته ٻئي هٿ کي خبر نه پئي سندس مدد سان علائقي جا ڪيترائي غريب تعليم حاصل ڪري روزگار سان لڳا. پاڻ لطيف سائين جي هن ڌرتي جي ثقافت جا امين هئا. پاڻ روايتي وڏيرڪي سياست نه ڪئي. پاڻ روايتي وڏيرا سياستدانن وانگر اسيمبلي ۾ ننڊون نه ڪيون پاڻ اسيمبلي ۾ پنهنجي علائقي ۽ سنڌ جي حقن سنڌ جي مسئلن تي اسيمبلي ۾ بيباڪ ٿي ڳالهايو. ڪراچي هجي يا حيدرآباد يا ڳوٺ ۾ هر وقت ڪم ڪارين لاءِ ايندڙن جا ميڙا هر ماڻهو جي ڪم ڪارين لاءِ دلي طرح ڪوشش ڪندا هئا. پاڻ عوام جي رش مان بيزار نه ٿيندا هئا، عوام جي خدمت کي عين عبادت سمجهي ڪيو ۽ عوام جي خدمت ڪندي عوام جا مسئلا حل ڪرائيندي خوشي محسوس ڪندو هو. هن عظيم انسان جو وصال علائقي تي وڄ وانگر ڪريو. عام چوڻي ته ”پٿر پرايو سور سڀڪا پنهنجي روئي“ وانگر علائقي جي عوام سندس وصال کي ائين محسوس ڪيو جهڙوڪ سندس سر تان ڇانورو ختم ٿي ويو آهي.
علائقي جي عوام جي حاجي امير بخش جوڻيجو سان اهڙي محبت چاهت، عقيدت، پيار ڏسي سندس فرزند عبدالعزيز جوڻيجو جيڪو ايريگيشن کاتي ۾ سپرنٽنڊٽ انجنيئر جهڙي اهم پوسٽ تي هو ان کي احساس ٿيو ۽ هن فيصلو ڪيو ته هو پنهنجي والد جي مشن کي پورو ڪرڻ لاءِ عوام جي بي لوث خدمت ڪرڻ واري جذبي تحت سپرنٽنڊٽ انجنيئر جي پوسٽ ڇڏي سياست ڪندو. ڪجهه دوستن سندس اهڙي فيصلي کي ساراهيو ڪن کيس اها پوسٽ ڇڏي سياست ڪرڻ کان روڪيو پر هن خاندان جي رت ۾ عوام جي خدمت وارو جذبو شامل آهي. جڏهن ميڊم فريال ٽالپر سندس ڳوٺ ۾ امير بخش جوڻيجو جي وصال تي تعزيت ڪرڻ آئي ته ميڊم فريال ٽالپر به کيس نوڪري ڇڏي علائقي جي عوام جي خدمت خاطر سياست ڪرڻ جو چيو، ان بعد نوڪري ڇڏي سياست شروع ڪئي. عبدالعزيز جوڻيجو جو والد امير بخش جوڻيجو پ پ سان ئي وابسته هو پر بعد ۾ پ پ قيادت سان ڪجهه اصولي اختلافن ڪري پ پ ۾ رهي ڪري ڄام صادق علي جي دور ۾ چونڊن ۾ آزاد اميدوار طور فارم ڀرائي ڪاميابي حاصل ڪئي ۽ پرويز مشرف دور ۾ گريجوئيٽ جي شرط جي ڪري پاڻ لياقت جتوئي وارن جي حمايت ڪئي ۽ سندس حمايت سان جتوئي گروپ جو قومي ۽ صوبائي اسيمبلي ميمبر ڪامياب ٿيو. 2008ع وارين چونڊن ۾ مسلم ليگ (ق) جي ٽڪيٽ تي ڪي اين شاهه مان صوبائي اسيمبلي تي فارم ڀرايو پر محترمه بينظير ڀٽو جي شهادت بعد پاڻ ورڪ نه ڪئي، جيڪڏهن ان ليول تي ورڪ ڪري ها ته يقينن علائقي جي عوام ۾ مقبوليت جي ڪري اهڙي صورت ۾ به ذاتي حيثيت سان سيٽ ڪڍي وڃي ها.
عبدالعزيز جوڻيجو ايريگيشن جي سپرنٽنڊٽ انجنيئر جي عهدي تان استعيفيٰ ڏئي سياست شروع ڪرڻ تي علائقي جي عوام ۾ خوشي جي لهر ڇائنجي وئي. کين محسوس ٿيو ته سندن محسن امير بخش جوڻيجو جي وصال بعد سندس فرزند عبدالعزيز جوڻيجو علائقي جي عوام جي مالڪي ڪندو. علائقي جي عوام لاءِ ڇپر ڇانوَ بنبو.
عبدالعزيز جوڻيجو جو ماضي جڏهن ايريگيشن جو آفيسر هو. ايس ڊي او کان سپرنٽنڊٽ انجنيئر تائين هڪ مثالي آفيسر هو. ايس ڊي او جي حيثيت ۾ جن به سب ڊويزنن ۾ انجنيئر جي حيثيت سان جن به ڊويزنن ۾ سپرنٽنڊنٽ انجنيئر جي حيثيت سان روهڙي سرڪل ۾ رهيو جنهن به حيثيت ۾ جتي به رهيو. آبادگارن جي دلين تي راڄ ڪيو. پاڻ باهمٿ فرض شناس، ايماندار، عوام دوست ۽ جدوجهد ڪندڙ آفيسر طور مشهوري ماڻي. پاڻ نصير ڊويزن، داد ڊويزن جهڙين ڊويزنن کي ڪاميابي سان هلايو. جتي پڇڙين ۾ پاڻي جي مسلسل کوٽ جون شڪايتون عروج تي هيون پر پاڻ نه صرف انهن ڊويزنن پر جتي به رهيو ٽيل ۾ پاڻي پهچايو. پاڻ هڪ آفيسر جي حيثيت سان مال نه پر عزت ٺاهي. عبدالعزيز جوڻيجو لاءِ مشهور آهي ۽ مون کي به ذاتي طور خبر آهي ته پاڻ ڪڏهن ڪڏهن خرچ لاءِ گهران ڏوڪڙ گهرائيندو هو ۽ اهو انوکو مثال آهي ته سڻڀين پوسٽن تي رهندي گهران به خرچ ڪري ڇڏيندو هو. جهڙي ريت پاڻ ڪامياب عوام دوست آفيسر طور پاڻ ملهايو ۽ نالو ڪڍرايو اهڙي ريت سياست ۾ اچڻ بعد عوامي خدمت ڪرڻ ڪري پاڻ کي بهترين سياستدان طور مڃرايو آهي. سياست ۾ اچڻ شرط پنهنجي ڪردار، پنهنجي عوام دوستي عوام جا ڪم ڪاريون ڪرڻ، عوام جا مسئلا حل ڪرڻ لاءِ ڪوششون ڪرڻ ڪري مختصر عرصي ۾ عوام جي دلين ۽ دماغ ۾ ڇائنجي ويو. حاجي امير بخش جوڻيجو جي شخصيت ته نرالي هئي ان جي جاءِ ته ڪير به والاري نه سگهندو پر عبدالعزيز جوڻيجو عوام جي اعتماد تي لٿو آهي. حاجي امير بخش جوڻيجو جي وصال بعد عوام ۾ جيڪا مايوسي اڀري اها ختم ٿي وئي آهي عبدالعزيز جوڻيجو علائقي جي عوام جي مسئلن کي حل ڪرڻ لاءِ مسلسل پاڻ پتوڙي رهيو آهي. پاڻ ننڍي چونڊ ۾ پي ايس ڪي اين شاهه تان ڪامياب ٿيو آهي. جڏهن اسيمبلي ميمبر نه هو تڏهن به هن تڪ ۾ وقت ڏنو ۽ هاڻ به پاڻ پنهنجي علائقي کي مسلسل ۽ مڪمل طور وقت ڏئي رهيو آهي. سندس ڪوششن سان ڪيترن ئي ڳوٺن کي روڊ رستا، بجلي، پيئڻ جو صاف پاڻي، اسڪولن جون بلڊنگون مليون آهن. مقامي ليول جا روينيو، پوليس، صحت، تعليم ۽ ٻين کاتن سان تعلق رکندڙ ماڻهن جا ننڍا مسئلا جيڪي مسئلا ته ننڍا آهن پر عام ماڻهوءَ لاءِ اهي ننڍا مسئلا انتهائي وڏا آهن جنهن ملڪ ۾ ڪرپشن، رشوت، اقربا پروري هجي. جنهن ملڪ ۾ عوام جي محافظ پوليس پنهنجي اسٽيٽ قائم ڪريو ويٺي هجي. جتي عوام جي خدمت لاءِ مقرر ڪيل ڪامورا پاڻ کي بي تاج بادشاهه محسوس ڪندي عوام کان پري رهڻ جي ڪوشش ڪن. پنهنجا دروازا عوام لاءِ بند رکن ساڻن ڪم ڪارين لاءِ ملڻ لاءِ عوام کي ڪئين ڪلاڪ انتظار ڪرڻو پئي ۽ عام ڪم ڪارين جا به اگهه مقرر ڪري ان لاءِ پنهنجا ايجنٽ مقرر ڪري ڇڏيا هجن اتي مسڪينن غريبن جا ننڍا مسئلا به وڏا مسئلا آهن ۽ هو پنهنجي جائز مسئلن جي حل لاءِ يا ته ايجنٽن کي ڏوڪڙ ڏين يا ته رلندا رهن مختلف بهانن سان کين شنوائن ڏنيون وڃن ٿيون، عبدالعزيز جوڻيجو جي ڪوششن سان عوام جا اهڙا جائز مسئلا بنا دير حل ٿي رهيا آهن. سندس اهڙي ڪوششن جي ڪري هن عوام ۾ وڏي مقبوليت حاصل ڪئي آهي، 2013ع چونڊن ۾ پ پ پ کيس ٽڪيٽ ڏني، پر ڪن ٽيڪنيڪل مسئلن ڪري سندس نامينيشن فارم رد ٿيو ته اها ٽڪيٽ سندس گهر واري پروين جوڻيجو کي ملي، جنهن کان بعد ۾ استعيفيٰ ورتي وئي ۽ ننڍي چونڊ ٿيڻ واري هئي پر لياقت جتوئي جي پٽيشن ڪري اها سيٽ ان کي ملي، بعد۾ هن ڪيس ڪيو ۽ کٽيو، اتي ننڍي چونڊ ۾ ڪاميابي ماڻي. عبدالعزيز جوڻيجو جي اڪيلي فرزند فهد جوڻيجو جو ذڪر ڪرڻ کانسواءِ هي آرٽيڪل اڻ مڪمل ٿيندو. پيارو فهد جوڻيجو گلاب جي خوشبو جهڙو هڪ مسيحا ڪردار وارو هو. ننڍي هوندي کان ذهين، ماٺيڻو، ڪرڪيٽ کيڏڻ ڏسڻ جو شوقين رهيو. ننڍي عمر ۾ سنجيده غريب شاگردن جي مدد ڪندڙ هو. کيس پنهنجي خاندان جو سياسي وارث بنائڻ لاءِ والدين کيس آمريڪا ۾ پڙهائڻ جو سوچيو ته هو اتي پڙهي قانون جي ڊگري حاصل ڪري پر پاڻ وقت کان اڳ هن فاني دنيا مان لاڏاڻو ڪري ويو پاڻ فرسٽ ايئر جو امتحان پاس ڪرڻ بعد اي سي ڪي اي جو امتحان پاس ڪرڻ لاءِ داخل ڪيو ويو ان دوران پاڻ فيملي سان گڏ عمري جي سعادت حاصل ڪرڻ لاءِ سعودي عرب ويو. جتي کيس بخار، کنگهه، رت جون الٽيون اچڻ لڳيون واپس وطن ايندي آغا خان مان ڪرايل ٽيسٽن مائيٽن ۽ سندس دوستن کي ڇرڪائي وڌو جو کيس هڏي جي ڪينسر ظاهر ٿي. سندس علاج آمريڪا جي بهترين اسپتال مان ڪرايو ويو ڪوبه فائدو نه ٿيو. کيس آمريڪا جي شهر هوسٽس جي اسپتال مان به اعلاج ڪرايو ويو، جتي ڊاڪٽرن ٻڌايو ته هاڻ فهد کي دعائن جي ضرورت آهي. ۽ فهد جي ان اسرار تي آئون پنهنجي ڌرتي تي پنهنجي گهر ۾ پنهنجي ئي وچ ۾ مرڻ چاهيان ٿو مون کي واپس وطن وٺي هلو سندس اسرار تي کيس واپس آندو ويو جتي 19 سالن جي ڄمار ۾ 9 نومبر 2010ع تي دم ڌڻي حوالي ڪيو. فهد سلڇڻو، ننڍي وڏي سان پيار ڪندڙ، غريب امير، نوڪرن کي هڪجهڙي عزت ڏيندڙ هر وقت سندس چپن تي مرڪ هوندي هئي ۽ بيماري دوران ۽ مرڻ تائين ايڏين تڪليفن اچڻ موت کي اکين سان ڏسڻ جي باوجود اها مرڪ جاري رهي. سندس وصال سندس والدين، ڀينرن ۽ مٽ مائٽن لاءِ قيامت کان گهٽ نه هو. فهد جاني جي وصال تي سندس دل تي ڇا گذريو هوندو؟ اهو اندازو هر حساس دل وارو لڳائي سگهي ٿو. دم ڌڻي حوالي ڪرڻ کان اڳ والدين کي گڊ نائيٽ چئي هميشه لاءِ ابدي ننڊ سمجهي رهيو.
حواله
تاريخ مظهر شاهه جهاني.
ڪتاب سميجا راج.
ڪتاب سخي امير بخش جوڻيجو.
ڪي اين شاهه علائقي مان ماڻهن کان ورتل معلومات.