شخصيتون ۽ خاڪا

ورق ورق گلاب

سنڌ جي ماڳ مڪانن ۽ شخصيتن تي لکيل مضمونن ۽ لکڻين جي هن مجموعي ”ورق ورق گلاب“ جو ليکڪ نور سنڌي آهي. هن ڪتاب ۾ سنڌ جي ڪيترن ئي ماڳ مڪانن، قديم شهرن، ڳوٺن جو تاريخي پس منظر، ماضي حال، صوفي سنتن، سنڌ جي ڪيترن ئي حال حيات، وصال ڪري ويل شخصيتن، انوکن ڪردارن ۽ سول سوسائٽي ۾ ڪردار ادا ڪندڙن جي نجي زندگي ۽ سماجي خدمتن جو احوال شامل ڪيو ويو آهي.

4.5/5.0
5657
907
آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
نورسنڌي
ڇاپو پھريون

جهول جو سخي خان محمد جلالاڻي تاريخ ۽ ادب جو عاشق جعفرجيم جلالاڻي

جهول ويجهو تاريخي قديم ڳوٺ ساڏوي ڀرسان نصير خان جلالاڻي جو ڳوٺ ميرن جي صاحبي جي وقت آباد ڪيل آهي، نصير خان جلالاڻي جو ذڪر ۽ ڪارنامي بابت احوال هن ڪتاب ۾ ذڪر ڪيل آهي، کيس ڪو به اولاد نه ٿيو سندس ڀاءُ موسيٰ خان جلالاڻي کي کي 2 فرزند جعفر خان جلالاڻي ۽ غلام حسين جلالاڻي هئا هي خاندان بنيادي طور هن علائقي جو زميندار سخي، مهمانن نواز، وڏو اوطاقي رهيو آهي، هي خاندان جلالاڻي برادري جا سردار به سڏبا آهن جعفر خان ”اول“ ۽ غلام حسين خان به وڏا انسان دوست، سخي غريبن جا همدرد هئا، غلام حسين کي اولاد نه هو، جعفر خان کي هڪ فرزند نصير خان جلالاڻي هو، جيڪو به وڏن وانگر نيڪ انسان، سخي مهمان نواز، علائقي جي بااثر شخصيت سنڌ جي ڪيترن ئي خاندانن سان ويجها وسيع تعلقات رکندڙ هو، کيس هڪ فرزند خان محمد جلالاڻي هو، اهو به علائقي جي بااثر ۽ هر دلعزيز شخصيت هو، وڏو مهمان نواز بزرگن سان عقيدت رکندڙ سير تفريح جو شوقين هو سخاوت مهمان نوازي، فيصلن ۾ وڏو نالو ڪڍرايو سندس جنم 1907ع تي ٿيو، پاڻ علائقي جي مشهور شخصيت هو. هر وقت سندس اوطاق تي راڳ رهاڻ، سگهڙن جون ڪچهريون ٿينديون هيون، مهمان ۽ مسافر جيڏي مهل به اچن کين ماني ملندي هئي ان وقت جيپون وڏن خاندانن وٽ هيون ۽ هن وٽ به ان دور ۾ وليز جيپ هئي، ڀلا گهوڙا، چوپايو مال پالڻ جو وڏو شوقين هو، ان دور ۾ هڪ روپيه جي وڏي اهميت هئي پاڻ ان دور ۾ فقيرن کي 10 کان 50 روپين تائين خيرات ڏيندو هو، لطيف سائين سان وڏي عقيدت رکندڙ هو، وقت به وقت درگاهه تي حاضريون ڏينديو هو، ۽ اتي به خيراتون ڪندو هو، وٽس 11 کان وڌيڪ ڀلا گهوڙا هوندا هئا، ڀٽائي پير سيد پير محمد جڙيل شاهه سان عقيدت سان گڏ ذاتي ۽ گهرا واسطا هوندا هئا وقت به وقت پير محمد جڙيل هن وٽ ۽ هي ڀٽ شاهه ۾ سندس اوطاق تي ويندو هو پير محمد جڙيل گهوڙي سواري به هن کان سکيو ۽ سندس گهوڙي سواري جي ڪچهرين ۾ تعريف ڪندو هو، وٽس وقت جا فنڪار فن جو مظاهرو ڪرڻ ايندا هئا انهن ۾ ٻين کانسواءِ جيوڻي ٻائي استاد منظور علي خان به شامل آهن. رات جو اونهاري سياري باهه جو مچ ٻرندو هو جتي ڏور بيت وارا سگهڙ اچي گڏ ٿيندا هئا، پاڻ 22 سيپٽمبر 1996ع تي وصال ڪيو کيس هڪ فرزند جعفر خان آهي جنهن 1940ع ۾ جنم ورتو پاڻ ننڍي هوندي کان ذهين سلڇڻو همدرد رهيو آهي، سنڌي فائيل پاس ڪرڻ بعد زمينداري ۽ راڄ سنڀالي ٿو، ان زماني ۾ هن علائقي ۾ويجهڙ ۾ اسڪول نه هئا ۽ علائقي ۾ زميندارن گڏجي پنهنجي اولاد کي پڙهائڻ لاءِ پرائيويٽ طور اسڪول کولرايو جيڪو پهرين ساڏوڻي ۾ هلندو هو اتي محمد ابراهيم لاڙڪ نالي پرائيويٽ استاد 2 روپين جي پگهار تي رکيو ويو، ان بعد استاد تبديل ٿيندا رهيا، بعد ۾ خان محمد جلالاڻي پنهنجي خرچ تي ڳوٺ جي ٻارن لاءِ پنهنجي اوطاق ۾ هڪ ڪمري ۾ اسڪول کوليو هڪ استاد مقرر ڪيو ۽ ان ڳوٺ ۾ عبدالله خان عرف مزار جيڪو زميندار هو 51ع ۾ ساڏوڻي ۾ سرڪاري اسڪول کولرايو پنهنجي خرچ تي 2 ڪمرا ورانڊو ٺهرايو ان اسڪول ۾ محمد ملوڪ نالي استاد ادب دوست هوندو هو جيڪو محمد عثمان ڏيپلائي ۽ ٻين اديبن جا ڪتاب ۽ مشهور شاعرن جي شاعري جا ڪتاب پڙهندو هو، شاگردن کي به پڙهائيندو هو، اهي ڪتاب پڙهندي جعفر خان جلالاڻي کي ادب سان لڳاءُ ٿيو ۽ شاگردي دور کان ادبي، تاريخي، اسلامي ڪتاب پڙهڻ شروع ڪيا جعفر خان جلالاڻي انسان دوست غريبن جو همدرد ڪچهرين جو ڪوڏيو لطيف سائين جي شاعري جو پارکو، تاريخ سان گهري دلچسپي رکندڙ وڏو اوطاقي مهمان نواز آهي، روايتي وڏيرن ۽ رئيسن کان مختلف ذهن رکي ٿو ڀلائي وارن ڪمن ۾ دلچسپي رکي ٿو، اسان کي علائقي جي ماڻهن کان معلوم ٿيندو رهيو آهي ته جعفر جيم جلالاڻي شاگردي دور کان هن وقت تائين غريب شاگردن، غريب ماڻهن جي مدد ڪندو رهيو آهي، وڏن وانگر وڏو اوطاقي رهيو آهي واندڪائي ۾ ادبي ڪتاب پڙهڻ جو شوق رهيو آهي کيس سنڌ جي خاص طور علائقي جي تاريخ تي عبور حاصل آهي، کيس شهرن ۾سنڌي ٻولي جي ختم ٿيڻ ۽ سنڌي ٻولي ۾ ٻين ٻولين جا لفظ استعمال ٿيڻ تي پريشاني ۽ افسوس آهي، سندس چوڻ آهي ته ائين نه ٿئي اڳتي هلي ڪتابن ۾ پڙهجي ته سنڌي ٻولي به ڪا هئي، پاڻ نج سنڌي ٻولي ڳالهائي ٿو، سنڌي ٻولي ۾ ٻين ٻولين جا لفظ استعمال ڪندڙن کي ٽوڪيندو آهي ۽ کين سمجهائيندو آهي ته انهن غير سنڌي لفظن بجاءَ سنڌي جا هي لفظ استعمال ڪريو، وٽس لطيف سائين جا مختلف ڇپيل 40 کن رسالن کانسواءِ 1200 کن تاريخي، اسلامي، ادبي، شاعري جا ڪتاب آهن، انهن ۾ ڪافي ناياب ڪتاب به آهن، ڪلاسيڪل ۽ صوفيانه موسيقي سان لڳاءُ رهيو اٿس، ماضي ۾ جڏهن گرام فونا هئا، تڏهن هن به ورتو، جيڪو چاٻي تي هلندو هو اڄ به هن وٽ موجود آهي ۽ گرام فوني تي وڄندڙ رڪارڊن جو به وڏو تعداد موجود اٿس جڏهن ڪيسٽ جي دنيا عروج تي هئي ته هن وٽ مختلف فنڪارن جون 500 کان وڌيڪ ڪيسٽون هيون کيس طلعت محمود، لتا منگيشڪر، محمد رفيع، ڪنور ڀڳت کيس ماستر چندر، جيوڻي ٻائي عابده پروين پسند جا فنڪار آهن سندس چوڻ آهي ته ڪنور ڀڳت جو انداز موهيندڙ آهي. پاڻ هڪ شعر ۾ قوم لاءِ ڪيڏي نه وڏي ڳالهه ڪئي آهي.سندس چوڻ آهي ته قوم قائم رهندي ٻولي زبان سان زبان زنده رهندي تعليم سان سنڌي قوم کي ڪهڙي آزادي ملي غلامن جي غلامي ملي، انگريز جي غلامي هزار ڀيرا هئي ڀلي سنڌ جي شهرن ۽ ڳوٺن جي هڪڙي هئي ٻولي مال ملڪيت جي لٽ هئي گهٽ اٺ آنا ڏيندو هو، اٺ آنا سنڌ تي خرچ ڪندو هو، سندس شاعري ۾ سنڌ ۽ سنڌ واسين سان ظلم زيادتيون معاشري جي خرابين سسٽم جي خرابي بابت به بهترين شاعري ڪئي اٿس، کيس 2 فرزند عاشق حسين جلالاڻي ۽ عنايت حسين جلالاڻي آهن، عاشق حسين جلالاڻي فقير منشن والد وانگر ادب سان دلچسپي رکندڙ آهي، عنايت حسين يارويس ڪچهرين جو ڪوڏيو، زمينداري وارو ڪم ڪار سندس حوالي آهي.
سندس خيال آهي ته خوابن تي قبرون ٺاهي قوم کي گمراهه ڪيو پيو وڃي، پير پرستي وڌي وئي آهي، جن جي حسب نصب جي خير نه آهي انهن تي مزارون اڏائي ميلا لڳايا پيا وڃن، اولياءِ اهو جنهن جو حسب نسب ۽ پيغام هجي قوم کي ٻڌل ٻڌائيل ڪرامتن جو قائل نه ٿيڻ گهرجي پيغام ۽ هدايت ڪردار جو قائل ٿيڻ گهرجي،
جعفر خان پنهنجو تخلص جيم رکيو ۽ جعفر جيم جلالاڻي ڪافي وقت کان بهترين شاعري به ڪري پيو، ڪافي لکڻيون به لکيون آهن سندس سنڌي نج نالن تي هڪ ڪتاب نالو تري 2008ع ۾ شايع ٿيو آهي ان ۾ نالو تري سان گڏ آخري صفحن ۾ پهرين حصي جي پڄاڻي کانپوءِ ڳوٺاڻي پريت جي ريت، روح جو سفر، سخن سنڌي عرف ڳالهين جا آهن ، سنڌ لاءِ پ جو اکر نحس نڀاڳو، وير وٺڻ سکو، اسين قطع تعلق ڪنهن سان ڪريون بي قدري پنهنجن جي پريجن پراين جي مڃتا جناب شيخ اياز صاحب بابت ٻه اکر، سنڌ جو آبپاشي کاتو پاڻي وڪڻي ٿو، ڪاروڪاري، نقلي دوائن جي ناڦت غير حقيقي نشان، سرڪاري سول اسپتال جي عملو آپريشن ٿيٽر ۾ قائيما سان زوري زنا پٺاڻ سرحد جا مالڪ سنڌ جي تعليم يافته نياڻين کي اپيل، نقلي دوائون سان، موت انگريزيدان سنڌي سڄڻن کي اپيل ايم ڪيو ايم جي الطاف حسين صاحب کي اپيل زباني بيان بازي وارو ڀائي چارو انهي نالوتري ڪتاب ۾ سندس ڪجهه شاعري به ڏنل آهي جنهن ۾ سنڌ، عشق جي شاعري به شامل آهي. ڪتاب ۾ ڪافي ٻه سٽا، چار سٽا ٽي سٽا به شايع ٿيل آهن، ان ڪتاب ۾ سندس ڪيترائي قول به شايع ٿيل آهن انهن ۾ هڪ ۾ چيو اٿس حياتي عمر ساري چل ڀلا جو چٽڪو يا راند رئونشو يا هوا جو جهوٽو يا پاڻي تي ڦوٽو، پاڻ هڪ شعر ۾ چيو اٿس،
انسان ناتي انسان ٿيو، نه مذهبي ڌر جي ناتي نادان ٿيو،
هيءَ جا حياتي آ هيرو جهيڙن ۾ وڃائي نه زيان ڪيو.
هڪ ٻئي شعر ۾ چيو اٿس
قوم هوندي آهي ٻولي زبان سان
جهان ۾ جيئن آهي قومي تشخص سان
پيٽ ته ڪتا به پيا پارين
پر ڪهڙو جئين غلامي جي زند ان سان
سنڌ ڌرتيءَ تان سنڌي وڃي سر ڪندي
واري وانگر وڃي گهر ڪندي
ماءُ جي جهولي ۾ جنهن ٻولي جي ملي لولي
تنهن ٻولي سان بي وفائي ڪندڙ سو ڦر نه حلالي.