شخصيتون ۽ خاڪا

ورق ورق گلاب

سنڌ جي ماڳ مڪانن ۽ شخصيتن تي لکيل مضمونن ۽ لکڻين جي هن مجموعي ”ورق ورق گلاب“ جو ليکڪ نور سنڌي آهي. هن ڪتاب ۾ سنڌ جي ڪيترن ئي ماڳ مڪانن، قديم شهرن، ڳوٺن جو تاريخي پس منظر، ماضي حال، صوفي سنتن، سنڌ جي ڪيترن ئي حال حيات، وصال ڪري ويل شخصيتن، انوکن ڪردارن ۽ سول سوسائٽي ۾ ڪردار ادا ڪندڙن جي نجي زندگي ۽ سماجي خدمتن جو احوال شامل ڪيو ويو آهي.
  • 4.5/5.0
  • 5657
  • 907
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • نورسنڌي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book ورق ورق گلاب

ڌامرکي شهر جو عروج ۽ زوال ۽ کنڊرات

سانگهڙ ضلعي ۾ جهول ويجهو جهول کان نئون آباد ويندي درٻار شري ڌيرج واري علائقي ۾ ڪلهوڙن جي دور ۾ هڪ ننڍڙو شهر ڌامرکي آباد هو، جيڪو ان زماني ۾ خوبصورت رهائشي عمارتون، اوطاقون، مندرن جو شهر سڏيو ويندو هو. ان کانسواءِ هي ڪاروبار جو مرڪز پڻ رهيو، سونارڪي بازار به مشهور هئي، جڏهن ته مٺائي، سنڌي جُتين جا دڪان ۽ جتيون ٺاهيندڙ موچي به رهندا هئا، چون ٿا ته هن جو اصل نالو ڌرم رکي آهي، روايتون آهن ته هي شهر هندن جو آباد ڪيل هو، ڪنهن آباد ڪيو، هندن جون ڪهڙيون شخصيتون رهنديون هيون انهن جي نالن جي خبر نه پئجي سگهي آهي. هن ننڍڙي شهر ۾ جلالاڻي ۽ ڪجهه ٻين قومن وارا به رهندا هئا. تاريخ سان دلچسپي رکندڙ هن علائقي جي مشهور شخصيت ۽ زميندار جعفر خان جيم جلالاڻي جيڪو ليکڪ ۽ شاعر به آهي ان جو چوڻ آهي ته ڌامرکي ڪنهن مائي جو نالو هو، هتي ڳوٺ ان آباد ڪيو، ان ڪري ان جي نالي پويان ڳوٺ سڏجڻ لڳو، اها مائي ڪير هئي ۽ ڳوٺ ڪڏهن آباد ٿيو تاريخ خاموش آهي. ليڪن ڪجهه تاريخي ڪتابن ۾ ڌامرکي جو مختصر احوال ضرور ملي ٿو ته هتي هندن جي اڪثريت هئي ۽ واپار جو مرڪز هو، هتان کان ويجهو ٻانڀڻ واهه وهندو هو جتي ٻيڙا ٻيڙيون به ٺٽي تائين هلندا هئا، جيڪي ماڻهن جي سواري طور ۽ سيڌو سامان آڻيندا هئا. چون ٿا ته آسپاس ۾ واري جا دڙا هئا هوائون لڳندي اها واري هن شهر ڀرسان گڏ ٿي ويندي هئي جيڪا تيز هوائون لڳندي شهر وارن کي تنگ ڪري رکيو، ان ڪري واڻين اتان جي زميندار فضل خان جلالاڻي جيڪو علائقي جو بااثر هو ان وٽ آيا ۽ کيس نئون شهر آباد ڪرڻ لاءِ زمين ڏيڻ لاءِ منٿ ڪئي ۽ ان کين موجوده ڌامرکي ۾ 16ايڪڙن کان وڌيڪ زمين ڏني، ان بعد اتي ويٺل هندو، مسلمانن اتان لڏي نئين ڌامرکي جو خوبصورت شهر اڏيو ۽ اتي واپار شروع ڪيو نئين ڌامر کي هندن پيئڻ جي پاڻي لاءِ ڪافي کوهه کوٽايا، اتي ٺڪاڻا ۽ مندر به ٺهرايا، هتي روينيو وارن جو منزل گاهه به هو، انگريز جي دور ۾ جڏهن هن علائقي ۾ حر تحريڪ شروع ۾ زور ورتو، چون ٿا ته حرن ڪيترن ئي واڻين کي انگريز جي جاسوسي ڪرڻ جي شڪ ۾ ماريو ، ان دور ۾ ڦرلٽ جون ڪارروايون به وڌي ويون، ان ڪري اتان ڪافي هندو عمرڪوٽ، ميرپورخاص، حيدرآباد، ٽنڊوآدم ۽ ٻين شهرن ۾ هليا ويا، رهيل هندو پاڪستان ٺهڻ بعد هندو مسلم فسادن جي ڪري ڊپ ۾ پنهنجا اباڻا گهر، ڪاروبار ڇڏي ڀارت لڏي ويا.هاڻ نئين ڌامرکي ۾ جلالاڻي برادري وڏي تعداد ۾ رهي ٿي، ڪجهه ٻيون ذاتيون به رهن ٿيون، واڻين جي لڏڻ بعد سندن خوبصورت رهائشي جايون ۽ دڪان آهستي جهري پيا ۽ ڪري پيا، انهن جا کنڊر ۽ دڙا باقين رهيل آهن، انگريز دور ۾ هتي پرائمري اسڪول به هو، بعد ۾ بند ٿي ويو، ڪمرن وارو پرائمري اسڪول هاڻ به آهي پر زبون حالي آهي. ماضي جو هي خوبصورت ۽ مشهور شهر هن وقت بنيادي سهولتن کان محروم آهي.حر تحريڪ دوران هتي به انگريز جي جاسوسي ڪرڻ جي الزام ۾ هندن تي حملا ٿيا هئا يا ڪنهن سبب جي ڪري بدامني ٿي هئي ان جو ذڪر ان وقت جي هڪ شاعر نبي بخش جلالاڻي جيڪو 1965ع ۾ وفات ڪري ويو ان جي شاعري مان ملي ٿو. سندس شاعري ڳوٺ وارن کي ياد آهي ڌامرکي ۾ بدامني جو اندازو ان شاعر جي هن شعر مان به لڳائي سگهجي ٿو .
ساراهيان سچو ڌڻي صاحب رب ستار
هيل ڪٽيو اٿن گرو کي اڳتي کڻندا اٻچاءِ ٻار
تنهن تي صلاح ڪري گهرايو چوڪيدار
وٺندي هت اسان جي يا ٿيندي مسلمانن جو پار
چوڪيدار؛ آئون هر حيلي اوهان جو آهيان گولو گنهگار
محبت اٿم مڙهي واري سان ۽ پئنچن سان اٿم پيار
کو ٻو مل خوش آجو اٿم ابي جي آچار
پوءِ پا پڙ پوريون کايو خوش گذارين ننڍا ٻار
وٺي پڪ پنجاري کان خلف ڀڳايون ڄار
ڪيون تار ڪماني کي آيو انسپيڪٽر هندو وهيڪار
چوڏهن سئو جي چوري ٿي ٻيو رات کاٽ لڳو آهي ڌار
ٻڌايون پير بهاري جا ڏنئون علي بخش کي مار
حالت ڪيائون حاڪو سان روئي جمعو وساڻ زاروزار
ويهي هاشم وڌي ڦار الائي ڇٽنداسين،
آيو جوش جلالاڻي کي جنهنجو ڳاڙهيون اکيون اڀڙا ڇڙ هاوار،
هڪل ڪئي حيدر کي ان جا سڻا سڏ سردار،
پوءِ پرور پاڪ دگار بهرن کان بچايو.