مشهور شاعر ۽ ولي الله حضرت منٺار فقير راڄڙ
فقير منٺار جي ڳوٺ کاڻي تعلقو کپرو ۾ محنت مزدوري لاءِ ڀيل اچي ويٺا هئا. انهن ۾ هڪ سهڻي ڇوڪري هئي ان تي پاڻ عاشق ٿي پيا. ان ڇوڪري تي ٻيا به ڪيترائي عاشق هئا، فقير صاحب کي عشق آتش ڏاڍو تپايو ۽ پاڻ هڻي وڃي هنڌ ڪيو ۽ محبوب کي راضي ڪرڻ ۾ ڪامياب ويو. رات جو هنن جي ملاقات ٿي ۽ پيار ڀرين ڪچهرين ۾ رات جا 3 ٿي ويا ۽ جڏهن کين نفساني خواهش ٿي ته کين ائين محسوس ٿيو جهڙو اٺ گهوڙا هلي رهيا آهن ۽ مرشد جي آمد تي جيڪو ذڪر ٿيندو آهي اهڙو آواز اچڻ لڳو. پاڻ ان عورت کي چيائون ته اڄ منهنجو مرشد اچي رهيو آهي، پاڻ وري سڀاڻي ملنداسين ۽ پاڻ جتان آواز اچي رهيا هئا اوڏانهن ويا پر اتي ڪجهه به نه هو. اهي آواز اچڻ بند ٿي ويا. واپسي تي پاڻ سوچيندا رهيا ته پکين ڌڻي جو ته وصال ٿي ويو آهي، پوءِ هي ڇا هو؟ ٻي رات به جيڏي مهل نفساني خواهش ٿي ته ساڳي طرح ڪلمي جي تنوار ٻڌڻ ۾ آين ۽ پاڻ وري اڳين رات ملڻ جو انجام ڪري هليا ويا ۽ پريشان حال ۾ سوچيندا رهيا ته آخر هي ڇا آهي؟ ائين ڇو پيو محسوس ٿئي؟ رات جڏهن عورت سان مليو ۽ نفسائي خواهش اڀرڻ وقت هن سان وري به ائين ٿيو ۽ پاڻ عورت کان موڪلائي ايندڙ رات جو انجام ڪري گهر هليا ويا. ليڪن ٽئي ڏينهن ڀيل لڏو کڻي پنهنجي ملڪ رونا ٿيا فقير صاحب هنن جي پويان ويو. لڏي وارا رات گذارڻ جي لاءِ هڪ هنڌ ترسي پيا فقير صاحب هڪ کٻڙ هيٺان سمهي رهيو پر ڪوششن جي باوجود سندس محبوب سان ملاقات نه ٿي ۽ لڏي ناري واري علائقي مان ٽپي ٿر جي وارياسي علائقي ۾ روانا ٿيا. پاڻ نا اميد ٿي واپس ڳوٺ آيا. پاڻ سڄي رات نفساني خيالن ۽ محبوب سان ملڻ وقت ايندڙ آوازن تي سوچيندا رهيا. سوچيندي سوچيندي کين ننڊ اچي وئي ته پاڻ خواب ڏٺائون حضرت مخدوم امين محمد پکن ڌڻي گهوڙي تي چڙهي اچي رهيو آهي، پاڻ گهوڙي جي واڳ ورتي آهي، پکن ڌڻي لهي کين سڏ ڪيو آهي ۽ کين هڪ ڪتاب ڏنو ۽ حڪم ڪن پيا ته هي پڙهه پاڻ عرض ڪيو ته قبله سائين آئون پڙهيل نه آهيان، پکن ڌڻي فرمايو ته اسين اوهان کي پڙهايون ٿا ۽ پاڻ کي هڪ سٽ تي هٿ رکي پڙهائي، ۽ فرمايو ته اسين اوهان سان گڏ آهيون ۽ پکن ڌڻي گهوڙي تي سوار ٿي فقير صاحب کي اتي ان هنڌ وٺي آيا جتي سندس مزار آهي ۽ فرمايو ته اوهان جو هاڻ هي مڪان، مئخانو آهي ۽ فقير صاحب جي اک کلي وئي. ته پاڻ پگهر ۾ شم هئا. صبح جو پاڻ لطيف سائين جو رسالو کڻي پڙهيو ته پاڻ اکر شناس هئا رسالو رواني سان پڙهي رهيا هئا ۽ لطيف سائين جو شعر هڪ دفعو پڙهڻ بعد اهو شعر کين ياد ٿيڻ لڳو. مرشد جي خواب ۾ اچڻ بعد پاڻ فقيري ڏانهن مائل ٿيا ۽ شاعري ڪرڻ لڳا. پاڻ ذڪر الاهي ۾ مصروف هوندا هئا. جڏهن عبادت ۽ ذڪر الاهي کان فارغ ٿيندا هئا ته شاعري ڪندا هئا. شاعري چوندي پاڻ مستي ۾ اچي ويندا هئا. پاڻ الهامي شاعر بنجي ويا.
فقير صاحب ڪجهه وقت بعد سودري ڀارت جو علائقو جتي سندس محبوبه ڀيلڻ ۽ سندس خاندان وارا رهندا هئا. اهي ڀيل سندس طالب ٿيا. اتان کان اجمير شريف روانا ٿيا خواجه غريب نواز جي مزار جي زيارت ڪيائون. اتان کان پاڻ هالا شريف پهتا جتي حضرت مخدوم نوح پکڻ ڌڻي ۽ ٻين جي مزارن تي حاضري ڀري ۽ پکن ڌڻي بعد گادي تي ويٺل مرشد حضرت مخدوم محمد الزمان جي زيارت ڪيائون. اتان سيوهڻ شريف ويا جتي کين قلندري سانگه پهرايو ويو. فقير صاحب جي خاص طالبن ۾ احمد آباد انڊيا جو دائود فقير مڱڻهار سيد روشن شاهه هئا. جيڪي سندن خدمت ۾ هئا. دائود فقير لاءِ چون ٿا ته پاڻ منٺار فقير جي دعائن سان رچي لال ٿيو. پاڻ فقير صاحب جي شاعري به ڳائيندا هئا ۽ پاڻ به شاعري ڪئي. سندس گهڻي شاعري منٺار فقير جي شان مان ۾ چيل آهي. دائود فقير جي شاعري جو ڪتاب ته نه ڇپيو پر لکت ۾ درگاهه منٺار فقير تي محفوظ آهي. دائود فقيرجا مائٽ وٽس آيا ته واپس هلو ته اوهان جي شادي ڪرايون ته پاڻ چيو ته نڪاح تي نڪاح نه ٿيندو آهي. آئون ڪن جو پکي بڻجي ويو آهيان ان تي دائود فقير جي مائٽن منٺار فقير کي عرض ڪيو جنهن کيس سمجهايو ته ابا نبي سڳوري صه جي سنت کان انڪار نه ڪر شادي ڪر. پاڻ اهڙو حڪم ملندي مائٽن سان گڏ روانو ٿيو. نڪاح کان اڳ پاڻ يڪتارو گهريو ۽ يڪتاري تي آهيان منجهه غير جي دريا اڪارج يا رسول الله گناهن ڪيس غرقاني ڪر مشڪل آساني ڪلام ڳائيندي پاڻ وجد ۾ اچي ويو ڪلام ختم ڪرڻ سان سندس روح پرواز ڪري ويو. اها خبر جڏهن منٺار فقير کي پئي ته کين وڏو صدمو پهتو ۽ پاڻ سندس ياد ۾ ڪيترائي شعر به چيا، دائود فقير کي سندس ڳوٺ احمدبڙودا۾ سپردخاڪ ڪيو ويو. اتي هر سال وڏي ليول تي ميلو لڳي ٿو. ان دور جو هڪڙو مشهور فنڪار ڇڀر فقير ڀيل، فقير صاحب وٽ حاضر ٿيو ۽ اهڙو ته متاثر ٿيو جو سڄي حياتي اتي رهي فقير صاحب جي شاعري ڳائي. منٺار فقير جي صحبت ۽ دعا سان ڪيترائي شاعر ٿيا. فقير صاحب جا سوين مدح، مولود، مناجات، مرثيو، ڏهر، حرفي لولي شامل آهي. موسيقي ۽ شاعري جو ڄاڻو غلام ڪريم شر،ڪلام منٺار فقير رسالو خدائي ترتيب ڏنو جيڪو ڇپايو ويو ۽ فقير صاحب جي شاعري تي نظر وجهبي ته سچل سرمست کانپوءِ ٻيو نمبر منٺار فقير کي ڏبو ته وڌاءُ نه ٿيندو. سندس شاعري جا 4 رسالا، رسالو خدائي، رسالو مرتضاڻي ۽ رسالو رهنمائي رسالو صدا ئي ڇپيا آهن. رسالو مرتضائي ۽ رهمنائي ٻه دفعا ڇپيا آهن. سندس ڪافي شاعري لکت ۾ نه اچي سگهي آهي.
پاڻ حسن ۽ عشق کي تمام گهڻو ڳايو آهي، سندس شاعري پڙهڻ بعد اندازو ٿئي ٿو ته ٻولي منٺار فقير جي محتاج آهي. پاڻ چئن زبانن سنڌي، هندي، اردو، سرائڪي ۾ شاعري ڪئي آهي. شاعري دل ۾ چُڀي وڃڻ واري آهي.، سندس ڪافي شعرن ۾ قراني آيتون به ڪم آنديون آهن. سندس داستانن جون ڪافيون ته سماج، ريتن، رسمن جي عڪاسي ڪن ٿيون، پاڻ موسيقي جو به ماهر هو. سندس راڳ ويراڳ سان تمام وڏي دلچسپي هئي. هر وقت سندس خدمت ۾ فنڪار هوندا هئا. تقريبن روزانو سندن آستاني تي فقير صاحب ۽ ٻين صوفي شاعرن جو ڪلام ڳائيندا هئا. روايتون آهن ته پاڻ 12 سالن تائين سفر به ڪيا. پاڻ روزي نماز جا پابند هئا. تسبيح تي ذڪر ڪندا هئا. پاڻ گهڻو ڪري گيڙو يا فيروزي پهراڻ ۽ آسماني نيري رنگ جي شلوار پائيندا هئا. ڪاري کٿي ساڻن گڏ هوندي هئي. پاڻ پٽڪو، گيڙو يا سائو ٻڌنداهئا. جڏهن ته ڪندري، بيرا ڳڻ، ناد، سنک، جهولي ۽ ڪشتي گڏ کڻندا هئا. سندن ڪيتريون ڪرامتون مشهور آهن. سندس دعائون مان ڪيترائي ماڻهو رڱجي ويا، سروري جماعت وارا مرشد جي آمدتي منٺار فقير جو ڏهر ڏيندا آهن .پاڻ مرشد جي مان شان ۽ ڪافي شاعري ڪئي اٿن. حضرت مخدوم طالب الموليٰ رسالو خدائي ۾ فقير صاحب بابت لکي ٿو ته منٺار فقير جي شاعري جي زبان سنڌي لوڪ ادب جي زبان آهي. اهو ئي سبب آهي جو سندس زبان کي هر شخص آساني سان پڙهي سگهي ٿو. اها ئي سندس ڪلام جي خاص خوبي آهي.مخدوم امين فهيم رسالي خدائي منٺار فقير لاءِ لکي ٿو ته منٺار فقير سروري جماعت جي مکيه فقيرن مان ۽ پنهنجي دور جو سريلو شاعر هو. سندس ڪلام ۾ عام فهم ۽ ڳوٺاڻي زبان استعمال ٿيل آهي. تصوف جي طالب جون مڙئي تقاضائون سندس ڪلام ۾ موجود آهن. سندس ڪلام ۾ موسيقي جو سڀ ٽڪاءُ تال پڻ موجود آهين.
منٺار فقير پهرين شوال 1353هه عيد الفطر جي نماز پڙهي مائيٽن ۽ فقراءَ کي وٺي پنهنجي آخري آرامگاهه لاءِ جتي پاڻ پنهنجي لاءِ لحد ۽ قبو پهرين ٺهرايو هو اتي. کين چيو ته منهنجي آخري آرام گاهه ڀرسان 2 جايون ٿينديون اهي آئون پنهنجي ٻنهي پوٽن کي ڏيان ٿو. ڇاڪاڻ ته سندن فرزند سندن حياتي ۾ وصال ڪري ويو هو. اتي سندس ڀائيٽي حاجي مير حسن کين چيو ته الله سائين اوهان کي وڏي ڄمار ڏيندو ان تي پاڻ فرمايائون ته آئون اوهان وٽ صرف ڏهه ڏينهن مهمان آهيان. مون گهري ته محرم جي ڏهين تاريخ هئي پر ملي شوال جي ڏهين. پاڻ ڏهين محرم تي وصال واري خواهش ۾ شعر به چيو اٿن.
”ماهه محرم جي ڏهين تاريخ ۾ شل دم ڏيان حب رکي حسين ڏي روئندي هتان راهي ٿيا.“پاڻ 10 شوال تي هن فاني جهان مان لاڏاڻو ڪري ويا. سندس سجاده نشين، سندس فرزند سندس حياتي ۾وصال ڪري ويا. ان ڪري سندس پهريون سندس وڏو پوٽو فقير ولي بخش هو پاڻ 29 محرم 1404 تي وصال ڪري ويا ان بعد فقير ولي بخش جو فرزند فقير ولي محمد سجاده نشين ٿيا سندن وصال 26 رجب 1405هه بمطابق 17 اپريل 1985ع تي ٿيو موجود سجاده نشين فقير محمد بخش ضامن آهي. پاڻ درگاهه تي ڪافي ڪم ڪرايو آهي. تقريبن هر رات جو راڳ ويراڳ ٿئي ٿو پاڻ درگاهه تي ڪافي ڪم ڪرايو آهي. هر وقت درگاهه منٺار فقير تي عقيدمندن جو ميڙو متل هوندو آهي. ڪيترائي سوالي اچن ٿا. سوال پورا ٿيڻ بعد باسون کڻي اچن ٿا. هر سال 10 شوال تي منٺار فقير جو هڪ روزه ساليانو عرس مبارڪ وڏي عقيدت سان ملهايو وڃي ٿو. شاندار ادبي ڪانفرنس مشاعرو ۽ صوفيانه راڳ جي محفل ٿئي ٿي. جنهن ۾ سنڌ جا ناميارا فنڪار فن جو مظاهرو ڪن ٿا. درگاهه تي فقير محمد بخش ضامن پاران لنگر به هلي ٿو. پاڻ فقير منش انسان آهي.