خوشحال ڳڙهه کان اڳتي
ڇنڇر 4- نومبر 1989ع
فجر جي ٻانگ سان ڪنهن همراهه جي اک کلي، هلچل ٿي ته ٿڏا ٿاٻا آيا. کنگهه کڙڪو ۽ پوءِ ڳالهائڻ جا آواز- ننڊ پوري نه ٿي هئي، اک نه پئي پٽجي. طوطي خان چلهه ٻاري چانهه چاڙهي ۽ همراهه هڪ هڪ ٿي جهنگ مان موٽيا ته روشني پکڙجي چڪي هئي. ڊرائيور خالد سمون نيرن جي “شڪار” لاءِ ڀر واري شهر ويل هو.
نيرن آئي ۽ ورهائجي وئي.
“اٽينشن جينٽلمين!” هيءَ ڪليم لاشاري هو، مهم جو ليڊر، “اڄوڪو سفر ڊگهو آهي ... پاڻ کي جلدي ڪرڻ گهرجي ... ٻي خاص ڳالهه اها ته ان نيرن کي منجهند جي ماني سمجهيو وڃي ڇاڪاڻ ته واٽ ۾ اهڙو ڪو به بندوبست ٿي نه سگهندو. مهرباني!” ڪليم پنهنجي مختصر تقرير ۾ اڄوڪو پروگرام ٻُڌائي ڇڏيو. ٽيم جي ميمبرن، ناشتي کي منجهند جي ماني سمجهي انصاف ڪيو ۽ پوءِ ٻيڙيون تيار ڪرڻ ۽ سامان ٻڌڻ جي ڪم کي جنبي ويا. ٻيڙين ۾ هوا ڀري وئي ۽ کين هٿن تي کڻي درياهه ۾ لاٿو ويو. انجڻيون فِٽ ٿيون، سامان رکيو ويو ۽ سفر جي شروعات جو اعلان ڪيو ويو.
اعلان ٿيڻ شرط آگم پنهنجو ڪم ڪيو. پهرين وڏ ڦڙو پيو ۽ پوءِ بوندا باندي- سڀني مٿي ڏٺو، “هيءَ سازش ڪنهن ڪئي؟” هڪ همراهه چيو.
“غريب جي ڪم ۾ رنڊڪون!” هڪ ٻئي همراهه چيو.
“ٻيڙين تي سوار ٿيو!” ليڊر، بوندا بانديءَ دوران حڪم ڏنو. سڀ ٻيڙين ۾ ويٺا. انور ڀٽائيءَ جا بيت ڏنا:
تڙ تڪڙ تار گهڙڻ، اي ڪاڻيارين ڪم
ڏهه ڏهه ڀيرا ڏينهن ۾، ڏئي ڏوراپا ڏم
عقل، مت، شرم، ٽيئي نينهن نهوڙيا
سياري تهه رات ۾، جا گهڙي وسندي مينهن
هلو ته پڇون سهڻي، جا ڪر ڄاڻي نينهن
جنهن کي راتو ڏينهن، ميهار ئي من ۾.
ڪاري رات ڪچو گهڙو، مٿان وسي مينهن
هڪ ڀؤ بيراهه جو، ٻيو سانڀارا سينهن
شل مَ ڇڄي نينهن، گهڙان، گهورئو ڄندڙو.
مِينهن وسندي پڳ ڇوڙيا ويا. مورڙي ۽ نوريءَ خوشحال ڳڙهه جي پل هيٺان گُهت هڻي، سنڌوءَ جي پيٽ تي ڊوڙ وڌي. اڄ، ڪلهه جي ڀيٽ ۾ مٿن بار گهڻو هو. ڊرائيورن کان سواءِ باقي سڀ ٽيم ميمبر ٻيڙين تي هئا، ان ڪري مورڙئي ۽ نوريءَ جي رفتار ڪلهه جي ڀيٽ ۾گهٽ هئي. پاڻيءَ جي تک ساڳي هئڻ ڪري ٻيڙين جي ڊوڙ مناسب هئي. اڄ سڀني ميمبرن کي ان ڪري به کنيو ويو جو اڄ ان جاءِ تان لنگهڻو هو جتي ڪالاباغ بند تجويز ٿيل آهي. جيڪڏهن ڪالاباغ بند ٺهي چڪو هجي ها ته اڄ سڄو ڏينهن وهندڙ پاڻيءَ تي سفر بدران ڪالاباغ بند جي ڍنڍ ۾ ٻيڙيون هلن ها، هڪ اهڙي ڍنڍ، جنهن جي اونهائي 150 کان 200 فٽ، ڊيگهه 80 کان سؤ ڪلو ميٽر ۽ ويڪر 800 کان هزار ڏيڍ فٽ هجي ها.
ٻيڙيون ڊوڙي رهيو هيون، سنڌوءَ ندي ڊوڙي رهي هئي، نظارا ڊوڙي رهيا هئا، ڪڪر ڊوڙي رهيا هئا، سڀ ڪجهه ڊوڙي رهيو هو. اکيون جبلن جون چوٽيون، لاهيون ۽ پاڻيءَ جو مزاج پرکي رهيون هيون. وڻڪار گهٽ هئي. ڪٿي ڪٿي ڪو وڻ ڪنهن لاهيءَ تان يا چوٽيءَ تان بيهي هيٺ ڏسي رهيو هو. هنن ڇا پئي ڏٺو ؟ سنڌوءَ جو وهڪرو يا سنڌوءَ جي پيٽ تي ڊوڙندڙ رٻڙ جون ننڍڙيون ڪاريون ٻيڙيون ...؟ ڇا هو سنڌوءَ جي نظارن تي موهت هئا؟ بهرحال، اهي اڪيلا وڻ مون کي سنڌوءَ جا پهريدار محسوس ٿيا جيڪي هر ايندڙ ويندڙ تي اک رکيو ويٺا هئا.
“هوشيار خبردار ...!” اوچتو طوطي خان جي رڙ ٻڌي سون. ”ٻيڙيون هن طرف لاڙيو ... هيٺ پاڻيءَ ۾ نوڪيليون ڇِپون آهن ... ٻيڙيون ٽڪريون ته ڦاٽي پونديون ...“ طوطي خان جي هدايت تي ٻيڙيون سندس مرضيءَ تي رخ وٺي هليون. اسان هيٺ پاڻيءَ ۾ جهاتي پاتي، ڪارن ڪڪرن جهڙو هڪ پاڇو پاسي کان لنگهي ويو. پاڻيءَ هيٺ لڪل خطرناڪ ڇِپن جو سلسلو گهوڙا تڙپ کان شروع آهي. ڪنهن ڪنهن هنڌ اهي پاڻيءَ کان ٻاهر اُڀري ظاهر ٿيون. وهڪري جي تک سبب اهي لسيون ٿي ويون آهن ۽ ڊائنوسارن جون پُٺيون محسوس ٿين ٿيون.