اسوريا جي راڻي
نائين صدي قبل مسيح (806-811 ق م) ۾ نينوس (king Ninus) جي زال اسوريا جي راڻي سيميرامس (Semiramis) جنهن نينوا ۽ بابل جا شهر ٻَڌايا هئا، بابت ٻڌجي ٿو ته هوءَ هندستان فتح ڪرڻ جي ارادي سان پهتي هئي. هوءَ سونهن ۾ سرس ۽ عقل ۾ ڀڙ ۽ بهادر هئي، روايت موجب سنڌوءَ جي ڪناري تي دشمنن کي هيسائڻ لاءِ هن هڪ اٽڪل ڪئي. هن ڇا ڪيو جو هاٿين جي کلن ۾ بُهه ڀرائي اُٺن تي مڙهائي ڇڏيائين. پر جلد ئي سندس اٽڪل پڌري ٿي پئي ۽ سندس وڏو لشڪر مارجي ويو. ڪن روايتن موجب هوءَ پاڻ به لشڪر جي اڳواڻي ڪندي مارجي وئي. افسوس جو هن جنگ بابت تاريخن مان پروڙ پئجي نه ٿي سگهي، پر هڪ ڳالهه واضح آهي ته جڏهن ڪا روايت موجود آهي ته پوءِ ڪنهن نه ڪنهن حد تائين حقيقت کي نظر انداز ڪري نه ٿو سگهجي.
جيڪڏهن ان ڪٿا ۾ ٿوري به صداقت آهي ته پوءِ چئي سگهبو ته اولهه کان سنڌو ماٿري تي پهرين ڪاهه اها هئي جنهن جو تاريخ ۾ هلڪو پڙاڏو اڃا به ٻڌجي ٿو. اولهه کان ٻي ڪاهه سائرس جي هئي، جنهن کي ايران جا ماڻهو ڪُورُش چون ٿا. ڪي تاريخ دان دارا اول کي سائرس قرار ڏين ٿا. پر ڪن جو ڌيان ڪُورُش ڪبير ڏانهن وڃي ٿو جنهن اخميني شهنشاهيت جو بنياد وڌو هو. ڪُورُش ڪبير ۽ دارا اول جي وچ ۾ فقط هڪ بادشاهه قديم ايران تي حڪومت ڪئي. ڪنبوجيه، سو به مختصر عرصو. ٻنهي صورتن ۾ اولهه کان سنڌو ماٿريءَ تي ٻي ڪاهه اخميني شهنشاهيت پاران ٿي. اولهه کان ٽين ڪاهه سڪندر اعظم جي آهي ۽ ان کانپوءِ ته ڄڻ اولهه ۽ اتر وارن در ڏسي ڇڏيو جو هڪٻئي پويان باختري، ساڪا، سٿيا، پارٿي ۽ ساساني ڪاهي پيا.
سيميرامس کان اڳ ڪير آيو هوندو؟ تنهن بابت ڪجهه چئي نٿو سگهجي پر تهذيبن جي هجرت تي زور ڏيندڙ محقق قديم عراق کان سنڌ ڏانهن وڏي لڏپلاڻ بابت راءِ ڏيندا رهيا آهن جيڪا اڃا ثابت ٿي نه سگهي آهي. هوڏانهن اتر کان آرين جي وڏين کيپن جي آمد واري خيال تي ڪافي محقق زور ڏيندا پيا اچن پر اها راءِ به تڪرار جو شڪار آهي.
سيميرامس جو جنم ڏندڪٿائي انداز ۾ ٿيل آهي پر هن جو ذڪر هيروڊوٽس، ٽيسيئس ۽ ڊايوڊورس (Diodorus) به ڪيو آهي. هو سڀ هن کي زندهه حقيقت چون ٿا. هن لاءِ مشهور آهي ته هن فرات نديءَ جو ڪنڌيو پڪيون ڪرايون، ڪوهه قاف (Caucasus)، عرب، ايشاءِ ڪوچڪ، فارس، ميڊيا ۽ عراق جي سڄي دوآبي (Mesopotamia) تي راڄ ڪيو. هن کي يوناني لهجي ۾ سيمِرَمس ۽ آرمينيائي لهجي ۾ شميرم (Shamiram) چون ٿا. سندس مڙس نينوس باختريا تائين فتوحات ڪيون هيون.
ڪٿائن موجب هوءَ سريا جي مڇي ديوي ديرڪيتو (Derketo) جي فاني ڌيءَ هئي.ڊيرڪيٽو کيس جنم ڏيئي هلي وئي. ڳيرن اچي هن ٻار کي سنڀاليو ۽ ان مهل تائين سنڀاليو جيسين سيماس (Simmas) نالي شاهي ڌنار اچي ان کي سنڀاليو ۽ پاليو. هي جهڙوڪر شڪنتلا جو جنم پيو لڳي! سيميرامس شايد اِشتار ديويءَ (Ishtar) جي پوڄا ڪندي هئي، ڳيري جو تعلق اِشتار ديويءَ سان آهي.
هن راڻيءَ هندستان تي حملي وقت جنهن راجا سان مقابلو ڪيو ان جو نالو Stabrobates يا Satauro-bates هو ، ۽ هوءَ سنڌو ندي ٽپي نه سگهي هئي. هن جي جنگ ٺيڪ ڍيڪ ڪهڙي ماڳ تي لڳي؟ شايد مڪران وٽ؟ ڪجهه به چئي نه ٿو سگهجي. راڻي سيميرامس مون کي هتي سکر وٽ ڇو ياد آئي؟ شايد انڪري ته آئون سنڌ جي هڪ تمام قديم دارالحڪومت اروڙ جي ويجهو هئس.
روهڙيءَ کان اروڙ ڏانهن ويندي واٽ تي ڪجهه پرڀرو هڪ ٽڪري تي بيٺل ٻه مقبرا اسان کي نهارين ٿا.