لنگم تي رت ڀيٽا
گادي نشينن جي مقبرن آڏو ٻاهر ميدان ۾ هڪ گول پٿر اُڀي حالت ۾ کتل آهي. پٿر تي رت هاريل آهي. ماڻهو ان پٿر کي ”روهي“ چون ٿا. اهڙيون روهيون ڪوهستان ۾ ٻين هنڌن تي به کتل آهن، جن تي بلوچ قبيلا قديم وقتن کان ٻڪر قربان ڪري ان جو رت هاريندا آهن. اهڙي ئي هڪ روهي، جوهي تعلقي جي ڳوٺ ڇني لڳ ٻروچن جي قبرستان ۾ سردار شهڪ خان جي ڀر ۾ آهي، ان تي پڻ هر وقت رت جا لينگها ڏسي سگهجن ٿا، اها روهي ساڍا ٽي چار فوٽ اوچي آهي ۽ لنگم جهڙي آهي.
نئنگ ۾ قربانيءَ واريءَ روهي ننڍي پر ساڳي شو لنگم جهڙي آهي. هن روهيءَ تي لاهوتي يا ٻيا زيارتي جانور ڦنڊر ڪهي رت هاري خيرات ڪري ويندا آهن ۽ ڪا باس باسي ويندا آهن، يا باس پوري ٿيڻ تي هتي اچي قرباني ۽ خيرات ڪن. پر اهو هر ڪنهن لاءِ لازمي آهي ته قربانيءَ جو رت ان لنگم تي هاريو وڃي. هيءَ روهي زمين ۾ اندر پاڙ کان وٺي چوٽيءَ تائين ڏيڍ فوٽ آهي.
مائي روهيءَ جي چؤديواريءَ کان ٻاهر، هڪ قبر ماڪوڙي شاهه جي آهي. جنهن کي ”معصوم“ چون ٿا. روايت آهي ته هن ڄمڻ شرط دائيءَ سان ڳالهايو هو. هن قبرستان ۾ ڪنهن به مقبري کي ڇت ناهي. چون ٿا ته ڇت ٻڌڻ جو حڪم ناهي. سڀئي چؤديواريون چيروليءَ سان پلستر ڪيل آهن.
نئگ ۾ ميلو به لڳي ۽ ملاکڙو به ٿئي. زبردست محفل لڳندي آهي. نئگ لاهوتين جي اهم منزل آهي. ان کانپوءِ لاهوتي ڀت جبل جي واٽ وٺي شاهه جي ڪنڊن وٽان ٿيندا، ڀت جبل ٽپي اڳتي وڌندا ته چنگڻ جبل ايندو. چنگڻ ڏسي لاهوتين جو هيان ڇڄيو پوي، ڇو ته اهو لاهوت جي پنڌ ۾ اتانهين کان اتانهون جبل آهي. چنگڻ تي ڪمزور ۽ بيمار لاهوتي مريو به پون ڇو ته اتي پاڻي جي به سخت کوٽ آهي. چنگڻ ڏسڻ لاهوتين لاءِ اطمينان جو سبب آهي ڇو ته اڳتي پنڌ ايترو ڏکيو ناهي. ان ڪري لاهوتي چوندا آهن، ”چنگڻ ڏٺو ته لاهوت ڏٺو!“