نوشهرو فيروز
خيرپور ضلعي جي ڏکڻ ۾ نئون ضلعو نوشهرو فيروز ٺهيو آهي. هيءَ وستي ڪلهوڙن جي سالار فيروز ويراڙ سان منسوب آهي جيڪو ميان نصير جو خاص خليفو هو ۽ پوءِ ميان دين محمد لاءِ ڳيريلي واري لڙائيءَ ۾ به فتحياب ٿيو هو.
نوشهرو فيروز هڪ رومانوي داستان به آهي. پر سياسي تاريخ جي حوالي سان نوشهرو فيروز جي هڪ ٻي اهميت به آهي، اها فيبروري 1843ع جي پهرين هفتي جي ڳالهه آهي جڏهن ٽالپرن ڏٺو ته هاڻي انگريز بنهه نه مڙندا ۽ چارلس نيپئر هر دليل ۽ هر ٺاهه کي رد ڪندو ٽالپر راڄ جي خاتمي لاءِ آخري بهانا پيش ڪري رهيو آهي. جڏهن نيپئر خيرپور ميرس تي قبضو ڪري حيدرآباد ڏانهن رخ رکيو ته ميرن پنهنجا ٻه قاصد ڏانهس اماڻيا جيڪي نيپئر کي نوشهرو فيروز ۾ اچي گڏيا. نوشهرو فيروز ۾ اها قديم جاءِ اڃا تائين بيٺي آهي، جتي ميرن جي قاصدن مرزا خسرو بيگ ۽ يوسف خدمتگار چارلس نيپئر سان ڳالهيون ڪيون. (تازو نوشهرو ضلعو ٿيڻ کان پوءِ اها جاءِ ڊپٽي ڪمشنر جي استعمال هيٺ رهي).
ميرن نياپو موڪليو هو ته، ”اسان پنهنجي مرضيءَ جي خلاف انهيءَ نئين عهدنامي کي به قبول ڪيو آهي ته پوءِ تون ڇو فوج ۽ توپن سان حيدرآباد ڏانهن وڌي رهيو آهين؟“ ميرن جا قاصد نئين عهدنامي جي قبوليت لاءِ ميرن جون مهرون به کڻي ويا هئا ته جيئن اهي دستاويز تي هڻن پر چارلس نيپئر مهرون هڻڻ نه ڏنيون ۽ هڪ خط ڏيئي کين واپس ڪري ڇڏيائين ته وڃي عهدنامي تي عمل ڪرايو ۽ مير رستم کي گهرائي ويهاريو ته جيئن معاملا طئي ٿين. اصل ۾ چارلس نيپئر دل ئي دل ۾ فيصلو ڪري چڪو هو ته حيدرآباد فتح ڪري ميرن جو راڄ ختم ڪجي. ٿي سگهي ٿو ته کيس اهڙيون زباني هدايتون پهتيون هجن. سندس رٿا اها هئي ته حيدرآباد جي فتح دوران ئي سڀني معاملن کي ’طئي‘ ڪيو وڃي، جيئن پوءِ ڪيائين.