فيصلي جي گهڙي
رات جو سمهڻ کان اڳ، ٽيم جي ميمبرن جي گڏجاڻي ۾ اهو مسئلو ويچار هيٺ آيو ته سڀاڻي سفر جو ڇا ڪجي! ضلعي انتظاميا، سکر کان هيٺ ٻيڙيون لاهڻ جي موڪل نه ٿي ڏي. پوئتي اتر ڏانهن ڪشمور کان سکر جي وچ ۾ وري به خير هو. سڀاڻي صبح جو پروگرام موجب ٻيڙيءَ کي سکر بئراج کان مُهين جي دڙي تائين سفر ڪرڻو آهي. درياهه جي ٻنهي ڪپن تي گهاٽا ٻيلا آهن. سکر جو مختيار ڪار ٻڌائي ٿو ته، فقط خيرپور ضلعي ۾ ڌاڙيلن جا گهٽ ۾ گهٽ ٽي ڊزن بي رحم ٽولا پنهنجا ٿاڪ ۽ مورچا ٺاهي ويٺا آهن. پوليس کي مجال ناهي جو اُٻهرائيءَ ۾ يا بنا ڪنهن وڏي تياريءَ جي ٻيلن ۾ لهي سگهي.
سکر اهو ماڳ آهي جتي هن کان اڳ سموريون درياهي مهمون اڌ ۾ ختم ڪيون ويون هيون. ضلعي انتظاميا ڪنهن کي به اڳتي وڃڻ نه ڏنو هو. سڀني جون ٻيڙيون درياهه مان ڪڍائي ٽرڪن ۾ چاڙهي روڊ رستي ڪراچي روانيون ڪري ڇڏيون هيون. هيءَ صورتحال ڪليم لاشاريءَ لاءِ وڏو چئلينج آهي. هو چوي ٿو ته ”درياهي سفر هر قيمت تي جاري رهندو!“
امن امان جي صورتحال پنهنجي جاءِ تي، درياهه ۾ پاڻيءَ جي صورتحال سکر بئراج کان هيٺ ڪنهن واهه جهڙي لڳي ٿي. اهڙيءَ صورت ۾ درياهه جي سير وٺي ڪناري کان پري رهڻ به ممڪن نه هوندو، مٿان وري درياهه جا پنهنجا ور وڪڙ تيز رفتار سفر کي ناممڪن ڪرڻ لاءِ ڪافي هوندا. مون درياهي سفر جي مخالفت ڪئي. مهم جُوئي پنهنجي جاءِ تي! پر اهڙي ڪنهن جوکم کي منهن ڏيڻ لاءِ ڪا نه ڪا تياري ته هئڻ کپندي هئي. اسان وٽ ڪا شيءِ نه هئي، ڪو ڀڳل روالور يا زنگيل بندوق به نه هئي جو کڻي هٿيارن جي ٺلهي دهمان تي ظلمات ٽپي وڃجي. جيڪڏهن هٿيار هجي ته به ڇا ڪري سگهبو. ڌاڙيل ايڏو بهادر به نه هوندو آهي جو سامهون ٿئي، هو ته گهات هڻن ٿا ۽ اوچتو هٿيارن جا ڪاڪڙا کولي پنهنجي مرضي هلائين ٿا.
سڀاڻي درياهه ۾ ٻيڙيون لاهڻ سراسر جوکم ٿيندو. انور ٻه دليو آهي. مُهين جي دڙي جي ڀر ۾ لڳو لڳ ٻلهڙيجي سندن ڳوٺ آهي. هو پنهنجي ڳوٺ وٽ پتڻ تي لهي مائٽن سان ملڻ گهري ٿو، پر هن کي چڱيءَ طرح احساس آهي ته اهي ٻيلا ڪيڏا خوفناڪ آهن. ضلعي انتظاميا اسان جي مدد ڪرڻ چاهي ٿي پر ڪري نٿي سگهي. پوليس وٽ يا ڪنهن به ٻئي سرڪاري اداري وٽ موٽر لڳل ننڍڙيون ٻيڙيون ناهن جن تي هٿياربند سپاهين جو مضبوط جٿو حفاظت لاءِ گڏوگڏ هلي.
ضلعي انتظاميا سکر جي ٻن چئن جهونن مهاڻن کي سڏائي خبرچار ڪئي، ”هيٺ خطرو ته ناهي ... توهان اچو وڃو پيا!“ ويچارا مهاڻا ڊڄي ويا. ڪيئن چون ته ڪٿي ڪهڙو ٽولو ويٺو آهي. ڌاڙيلن سان وير ڪير ٿو پالي سگهي؟
”سڀ خير آ سائين! ... سُک لڳا پيا آهن ... اصل ڪا پهر ڪونهي ... باقي سائين چئي نٿو سگهجي اهي رهزن ٻيلن ۾ پيا ڦرن.“ پوليس کي خبر آهي ته ڌاڙيلن ۽ پاتڻين جا پاڻ ۾ رات ڏينهن جا واسطا آهن. پاتڻي ڪچي جي ماڻهن کي درياهه ٽپائين ٿا گڏوگڏ ڌاڙيل به بندوق ڏيکاريو ٻيڙيءَ تي چڙهيو پون. ٻيلن ۾ سندن حڪومت آهي تنهن ڪري سنڌوءَ جو وهڪرو ۽ ان جي وچ ۾ ٻيٽاريون به سندن ملڪيت آهن. ڌاڙيل به پاتڻين ۽ مڇي جهليندڙ مهاڻن سان هروڀرو ڪو نه وڙهن. انهن جون ٻيڙيون کين ڪم اچن ٿيون.
طوطي خان کي سکر کان هيٺ پتڻن ۽ واهڻن جي خبر گهٽ آهي، تنهن ڪري هن کي هتان جهانگيره ڏانهن موٽ کائڻي پئي. سکر کان هيٺ اهڙي ناکئي جي ضرورت هئي جيڪو مقامي گهٽن گهيڙن ۽ هنڌ هنڌ پاڻيءَ جي اونهائيءَ کان واقف هجي. جهونن مهاڻن جي تسليءَ تي انتظاميا ٻيڙي لاهڻ جي موڪل ڏني ۽ هڪ جهونو ملاح ناکئو ڪري ڏنو جيڪو سيوهڻ تائين هلندو. ان کان اڳتي ٻيو، پوءِ ٽيون ... ائين ناکئا بلجندا رهندا.
اها رات لب مهراڻ جي ڀر ۾ سرڪٽ هائوس جي وڏي هال ۾ گذري. هر ڪو پنهنجي پنهنجي سليپنگ بيگ ۾ گهڙي ويو ۽ سيڪنڊن ۾ بي خبر ٿي ويو. سخت ٿڪ کان پوءِ موت جهڙي ننڊ ايندي آهي.