سمنڊ ۽ ويرون
ويرن جا وقت مقرر آهن. اهو ڏاڍو عجيب حساب آهي. هر کاريءَ جو پنهنجو حساب آهي ۽ پتڻ جو پنهنجو حساب آهي.پر ٿلهي ليکي پاڻيءَ ۾ ٻن ٽن قسمن جو چاڙهه اچي ٿو.
هڪ مهاڻي ٻڌايو ته، ”وير، چنڊ جي پهرين تاريخ شروع ٿيندي آهي، نائين تاريخ تائين پاڻي گهٽ هوندو آهي، ان کانپوءِ پاڻي چڙهڻ شروع ٿيندو آهي. اهو پاڻي 22_24 تاريخ تائين گهٽجي ويندو آهي، وري25 کان شروع ٿي، پهرينءَ تائين ختم ٿي ويندو آهي. مهيني ۾ ٻه دفعا چڙهندو ۽ ٻه دفعا لهندو آهي.“
پاڻيءَ جي لاهه چاڙهه جو ٻيو نمونو رات ڏينهن جي حساب سان آهي. اهي ويرون ڪڏهن ڏينهن جو وڏيون هونديون آهن ته ڪڏهن رات جو. سامونڊيءَ ٻڌايو ته، ”اهو وقت چنڊ جي حساب سان بدلجندو رهندو آهي. جڏهن چنڊ لهندو آهي تڏنهن وير چڙهندي آهي، پوءِ کڻي رات هجي يا ڏينهن. اسان هڪ ٻئي کان پڇندا آهيون ابا چنڊ ڪٿي بيٺو آهي؟ مثال جواب مليو، ٻن پهرن تائين، ائين اسان کي خبر پوندي آهي ته وير هلي پئي ... گهٽجي پئي.“
جڏهن وير چڙهندي آهي ته، ان کي ”وير“ چئبو آهي جڏهن لهندي آهي ته ان کي ”الڙ“ چئبو آهي. ان عمل جو اهڙو ڪو مقرر ٽائيم ناهي جو هر روز ساڳيو هجي. ان ڪري پورٽ قاسم يا ڪراچي بندر تي واسطيدار يا عملدار، مختلف ڏينهن ۽ کارين ۾ ويرن ۽ اَلڙ بابت هڪ چارٽ ٺاهي وٺندا آهن، کين چنڊ جي تاريخن بابت ۽ مختلف کارين ۽ اونهائين ۽ فاصلن جي ڄاڻ آهي، تنهن ڪري کين خبر آهي ته ڪهڙي تاريخ، ڪهڙي وقت، ڪهڙي پتڻ تي ڪيترو پاڻي هوندو.
فرض ڪجي ته، هن وقت اڄوڪي تاريخ ۾ پورٽ قاسم تي منجهند جو ٻي لڳي ننڍي وير آهي، هر منٽ ۾ پاڻي چڙهندو ويندوتان جو شام جو ساڍي ستين لڳي وير مٿانهين سطح تي هوندي. ان کان پوءِ رات جو ٻي لڳي تائين پاڻي لهڻ لڳندو. پر سڀاڻي وير جو وقت ساڍا ست نه هوندو، لڳ ڀڳ اڌ مُني ڪلاڪ جو فرق ٿي ويندو يعني سڀاڻي اٺين سوا اٺين ڌاري وير مٿانهين سطح تي هوندي.