ماجيران جي ماڙي
جهرڪن کان ڇهه ڪلو ميٽر ڏکڻ ۾ قومي شاهراهه تي اوڀر پاسي، شيخاڻي بند ڏانهن ويندڙ روڊ تي، ڪنڌيءَ تي هڪ ننڍي ٽڪريءَ تي مانجيران جي ماڙي آهي. ڪي ماڻهو هن ماڳ کي ڪافر ڪوٽ به چون ٿا.
ٽڪريءَ تي ڪوٽ جي ديوار، ڪمرن جون اڏاوتون ۽ هڪ ڦٽل اسٽوپا جو کنڊر آهي. اسٽوپا جي ڀرپاسي مان ملندڙ ٺڪراٽي ۾ آرائشي سرون به آهن. اهڙيون ئي سرون، ڪاهوءَ جي دڙي ۽ ٺل ۾ مير رڪڻ وارن اسٽوپائن تان به ملن ٿيون. کنڊر تي سرن جا ڍِڳ پکڙيل آهن پر شايد ئي ڪا اهڙي سر هجي جيڪا سلامت بچي هجي. ائين ٿو لڳي ته ڪنهن هٿ وٺي سِر سان سِر ڀَڳي آهي. جيئن ته هيءُ کنڊر ٽڪريءَ تي آهي تنهن ڪري ٺڪراٽو درياهي دهشتگردي يا زميني لوڻن کان بلڪل محفوظ آهي.
اهو ته طئي آهي ته، هيءُ هڪ قديم اسٽوپا آهي جنهن کي وقت ۽ شايد ڪنهن فاتح گڏجي ڦِٽايو آهي، پر اها ڳالهه حيرت جهڙي آهي ته ڪٿان ڪٿان مُهين جي دڙي واري ٺڪري ۽ پٿر جا چاقو به ملن ٿا. شايد هن ماڳ تي اسٽوپا کان اڳ مُهين جي دڙي واري دور جي ڪا آبادي به رهي هئي.
اسان کي هتان هڪ اهڙي آرائشي سر به ملي جنهن تي راڪاسي شبيهه آهي. گوتم ٻڌ جي تپسيا دوران راڪاسي قوتن مختلف روپ وٺي کيس تپسيا کان جهلڻ جي ڪوشش ڪئي هئي. پهرين کيس لالچون ڏنيون ويون. پوءِ اندروني ڪامنائون اڀارڻ لاءِ سهڻيون پريون موڪليون ويون ۽ نيٺ راڪاسن پنهنجي اصل روپ ۾ اچي ڏندپيٺا پر گوتم ٻڌ پنهنجي تپسيا پوري ڪري، راڪاسن کي شڪست ڏني. اسان کي جيڪا راڪاسي شبيهه ملي، اها ساڳي ڪٿا جو حصو آهي. اهڙيون مورتيون برهمڻ آباد مان به مليون آهن.
ظاهري طور تي، ’ماجيران‘ نالي ڪو به حاڪم سنڌ نٿو ٻجهي ۽ سُجهي سواءِ ’بجيراءِ‘ جي، نيرون ڪوٽ ۽ سيوهڻ وارن قلعن سان نسبت رکي ٿو. ’بجيراءِ‘ راجا ڏاهر جو ويجهو عزيز پر عقيدي جي لحاظ کان ٻُڌ هو.