گرنٿ صاحب جو درشن
قديم عمارتون، مندر ۽ مسجدون پڇائيندا هڪ گوردواري جي در تي اچي پهتاسون ته ڦڙڦوٽ پئجي وئي. “خبردار ... متان گهڙيان آهيو ... پري هٽي وڃو ...!” هيءَ هتان جي هندو ۽ سک برادري هئي. گوردواري جي سامهون چار پنج پوليس وارا بندوقون کڻي ڦري آيا، “ڪير آهيو؟ ڇا ٿا چاهيو؟”
هيءَ ڦڙڦوٽ ان ڪري متي هئي جو هزارين ڪلو ميٽر پري ڪي انتهاپسند هندو، قديم بابري مسجد ڊاهي رام مندر اڏڻ گهرن ٿا. هيءَ هڪٻئي ملڪ جي شهر ۾ انتهاپسنديءَ جو سنڌ ۾ پڙاڏو هو. پاڪستان ۾ انتهاپسندن مندر ٺاهڻ جي ڌمڪي ڏني هئي، هندو ۽ سک هيسجي ويا هئا، سنڌ سرڪار مندرن کي بچائڻ لاءِ سرڪاري پهرو بيهاريو هو.
اسان پنهنجو تعارف ڪرايو پر اوستائين مسئلو نه نبريو جيسين پنچائت جا چڱا مڙس نه پهتا. چڱن مڙسن اسان جي ڳالهه سمجهي ۽ مندر ۾ گهڙڻ جي موڪل ڏنائون. مندر جو در ٽپي سوڙهي ۽ ڏيڍي گهٽيءَ مان ٿيندا وڏي هال ۾ پهتاسون. چؤطرف هندو مت جي ديوين ۽ ديوتائن جون تصويرون مڙهائي ٽنگيون ويون هيون. هڪ طرف سکن جو مقدس ڪتاب گرنٿ صاحب وڏي احترام سان رکيو ويو هو. گرنٿ صاحب گرمکيءَ ۾ آهي جنهن ڪري ان جون ٻاڻيون فقط انهن تائين محدود آهن جيڪي گرمکي پڙهي ڄاڻن يا ٻڌي سگهن.
سنڌ جي مزاج اها عجيب ڳالهه آهي جو هتي هندو سک پاڻ ۾ ائين هڪ ٿيل آهن ڄڻڪ اهي جدا ڌرم نه هجن، جڏهن ته هندستان ۾ سک ۽ هندو هڪٻئي جو رت پي رهيا آهن. سنڌ جا هندو سکن جو روايتي لباس ڪو نه پهرين، نه ڪڙا، نه ڪرپال، نه ڏاڙهي، نه مخصوص گيڙو پٽڪو. سڄي سنڌ ۾ ڪي ٿورڙا سک آهن جيڪي روايتي لباس پهرين ٿا. هندو لوڪن گرو نانڪ کي ڀڳوان جو اوتار تسليم ڪيو آهي جڏهن ته سِکن پاڪستان ۾ اقليت هجڻ سبب هندن سان قربت رکي آهي اها ٻي ڳالهه آهي ته سک مت جي تعليم هندومت جي ڀيٽ ۾ اسلام کي ويجهي آهي. پنچائت جي موڪل سان مندر جي فلم ٺاهي وئي. گرنٿ صاحب کي ڪئمرا ۾ محفوظ ڪيو ويو ۽ ان پينگهي جو عڪس ورتو ويو جنهن ۾ خاص موقعن تي گرنٿ صاحب کي لوڏيو ويندو آهي. هندو ۽ سک لوڪن ٻڌايو ته سندن برادرين ۾ خوف جي وڏي لهر آهي جنهن ڪري ڪافي هندو هتان لڏي ڪراچي، يورپ يا هندستان وڃڻ جا سانباها پيا ڪن.