ماڇڪو يا موسيڪانوس
ماڇڪو جي نالي سان قبل مسيح ۾ به هڪ جدا ۽ وڏي رياست جو پڙاڏو اچي ٿو. 326 ق م ۾ جڏهن سڪندر اعظم سنڌ جا علائقا فتح ڪرڻ شروع ڪيا ته تاريخن موسيڪانوس Musicanus جو نالو کنيو. سڪندر جي فتوحات ۾ موسيڪانوس اتر سنڌ ۾ بشمول اروڙ، سبي، گنداوا ۽ بهاولپور جو پنجند جي سرحدن کان ڪجهه هيٺ تائين حاڪم هو. هن هڪ ڀيرو سڪندر هٿان شڪست کاڌي پر جيئن ئي سڪندر موسيڪانوس جي حدن مان ڏکڻ طرف اڳتي نڪري ويو، هن بغات ڪئي. اها بغاوت سڪندر جي هڪ سالار Peithon هٿان چيڀاٽي وئي. موسيڪانوس کان مٿي اتر ۾ اوگزيڊريٽس Oxydrate ۽ ڏکڻ ۾ اوگزيڪانس Oxicanus (لاڙڪاڻو، دادو، نوابشاهه، اڇڙو ٿر جو حاڪم) ۽ سامبس Sambus (ڄامشوري کان سڄو کيرٿر ۽ ڪرخ تائين جو حاڪم)، موريس Moeris (ڪڇ، ٿر ۽ ٺٽي جو حاڪم) ، اربيتاءِ (ٿاڻو بولا خان، ڪراچي جو حاڪم) هئا. چئي نه ٿو سگهجي ته اهي نالا حاڪمن جا آهن يا رياستن جا ڇو ته رياستن جا جدا نالا نه ڏنا ويا آهن.
اسان جي سامهون موسيڪانس جو نالو آهي جيڪو تمام سولائي سان سنڌي شڪل ’ماڇڪو‘ ۾ بدلائي سگهجي ٿو. موريس جنهن علائقي جي حاڪم کي نالو ڏنو ويو آهي، ان جو نالو ’مارُو‘ (مال چاريندڙ) لوڪن جي وطن ’مارو اسٿل‘ (ٿر) سان ڀيٽي يا سڃاڻي سگهجي ٿو. ماڇڪو جي جاگرافيائي بيهڪ به ان ئي جاءِ تي آهي جتي سڪندر جي فتوحات ۾ بيان ڪيل آهي. بلڪل ممڪن آهي ته هڪ وڏي رياست گهٽجي گهٽجي فقط هڪ محدود ايراضيءَ تي نالي تائين محدود ٿي وئي آهي ۽ درياهه جي وهڪرن باقي سڀ ڪجهه وهڪرن ۾ وهائي ڇڏيو آهي.