يڪ ٿنڀي
ريلوي اسٽيشن جي اولهه ۾ هڪ ٽڪريءَ تي ننڍڙيون درگاهون آهن. مجاورن کان پڇبو ته هر هڪ قبر پويان هڪ ڊگهو شجرو ۽ ڪٿا ٻڌائڻ کان پوءِ نذرانو گهرندا. انهن جي قبرن لڳ هڪ دلچسپ غار آهي. مختصر ڏاڪڻيون چڙهي ڏاڪڻ جي در ۾ ٻڌل گهنڊ وڄائي، جتيون لاهي پوءِ غار جي درتي پهچبو جنهن کي ڪاٺ جو در هڻي بند ڪيو ويو آهي.
گهنڊ وڄائڻ کان اڳ ئي غار سنڀاليندڙ فقير پهچي ويندو. ٽڪريءَ تي هئڻ ڪري فقير اڳواٽ ئي تاڙيو وٺن ته، ڪيترا ۽ ڪهڙي حيثيت جا ياتري اچي رهيا آهن. اسان غار جي در مان اندر پير ئي مس پاتو ته، فقير غار جي ڪٿا شروع ڪئي، ”هتي قلندڙ شهباز چله ڪشي ڪندو هو، هن ڳڙکيءَ مان قلندر شهباز مڪي مديني ويندو هو ... “ ان کان پوءِ فقير غار جي ٻهاري ڏيڻ شروع ڪئي، جنهن جو مطلب هو ته اهو فقير هن مقدس آستاني جو ٻهاريدار ۽ سنڀاليندڙ هئڻ ڪري نذراني جو حقدار آهي. مقدس هستين ۽ آستانن جي خدمت ۽ سنڀال ڪرڻ وڏي سعادت آهي ان ڪري ان فقير کي نذرانو ڏيئي ياتري پاڻ به سعادت حاصل ڪري سگهي ٿو. محمد عليءَ فقير جي تريءَ تي چار آنا رکيا ته فقير کي ڳالهه نه وڻي، منهن ڦيري زهر جو ڍڪ پي ويو. مقدس غار سنڀاليندڙ کي فقط چار آنا! فقير کي شايد گهٽ ۾ گهٽ پنجين ڏهين رپين جي نوٽ جو آسرو هو.
غار سچ پچ مقدس آهي. اصل ۾ اها غار پٿر جي زماني ۾ انساني هٿن سان گهڙي رهائش لائق ڪئي وئي هئي. غار جي مرڪز ۾ هڪ سنهڙو ٿنڀو به ڇڏيو ويو آهي، شايد ان ڪري ته غار جي ڇت ڊهي نه پوي. ڇا ڪو ماڳ فقط ان ڪري مقدس ٿي سگهي ٿو ته، ڪنهن درويش ان ۾ چله ڪشي ڪئي هجي! اهي ماڳ به ته مقدس سڏي سگهجن ٿا، جتي قديم انسان جياپي لاءِ جتن ڪيا هئا! غار ۾ داخل ٿيڻ جي واٽ سوڙهي آهي پر اڳتي هلي اها ڪجهه ڪشادي پر بي ترتيب ڪمري ۾ بدلجي وڃي ٿي. مرڪز ۾ موجود هڪ ٿنڀيءَ سبب هڪ غار جو نالو ئي ”يڪ ٿنڀي“ پئجي ويو آهي. غار جي پوئين پاسي به هڪ اڌ گهڙيل غار آهي، جنهن ۾ فقط هڪ ماڻهو سولائيءَ سان سمهي يا رهي سگهي ٿو. ان غار تي به هڪ فقير جو قبضو نظر آيو. ان پوئين غار کي مقدس نٿو سمجهيو وڃي. جنهن ڏينهن ڪنهن فقير جي ذهن ۾ خيال آيو اهو هڪدم اعلان ڪندو ته فلاڻي درويش کيس خواب ۾ اچي ان ننڍڙي غار جي فضيلت ٻڌائي آهي. ان کان پوءِ ان غار جي در تي ڪو جهنڊو لڳندو ۽ نيٺ نذراني جي هڪ ننڍڙي پيتي به رکجي ويندي.