19. ایہہ جانے تے اوہ جانے توں پہن دانے۔ (کہاوت)
پہن؛ ڀُن، ڀُڃ. دانے؛ داڻي، داڻا، ڪڻا.
ھر ماڻھو، پنھنجي پنھنجي معاملي ۾ ھوشيار ۽ ڀڙ ھوندو آھي. چوندا آھن؛ نه ڪنھن کي عقل منجھايو آھي، نه ڪنھن کي سونھن سڪايو آھي. ري-گُھرئي ٻين کي مت ڏيڻ، ھڪڙي ڇسي ۽ بيوقوف ماڻھوءَ جو ڪم آھي. ھر ڪنھن کي ڇڏي ڏجي ته پنھنجي وت، وس ۽ وسيلن آھر، دنيا اندر لوچي ۽ لھي. سندس ڪنھن به ڪم اندر نه دائو دخل رکجي ۽ نه وري ٽنگ اڙائجي. جنھن به ٻين جي معاملن ۾ ٽنگ اڙائڻ جي ڪوشش ڪئي، تنھن کي سواءِ رسوائيءَ جي ڪجھ به پلئه نه پيو آھي.
وتايي فقير ڏانھن پڻ اھڙي ھڪڙي روايت منسوب آھي، جنھن ۾ ھر جانور جو پڇ ان ڪري ماپڻ پئي چاھيائين ته ڏسي ته ڪنھن جانور سان ان معاملي ۾ زيادتي ته ٿيل ناھي. ڄاڻڻ پئي چاھيائين ته گڏھ جو پڇ ڊگھو ھوندو آھي يا گھوڙي جو، مينھن جو ڊگھو ھوندو آھي يا ڳئونءَ جو. ان تحقيق دوران، گڏھ جو پڇ ماپيندي، جڏھن اِٽَ ٺڪاءُ ٿي ويس ته دماغ جا ست ئي طبق روشن ٿي ويس. پَٽَ تان سور جي سيٽ سھسائيندي، چيلھ تي ھٿ ڏئي سڌو ٿيندي واتان نڪري ويس؛ ”اڙي وتايا! ڪنھن جو ننڍو، ڪنھن جو وڏو، تنھن ۾ تنھن جو ڇا؟“
مطلب؛
۱ . ھيءَ ڄاڻي، ھوءَ ڄاڻي، تون ويٺي ڀُڃ داڻي. (ترجمو)
۲ . اي ڄاڻي ته او ڄاڻي؛ تئين ٻيٺي اٽا تور. (سرائيڪي)
۳ . قاضي ڄاڻي، قاضيءَ جي قيام ڄاڻي. (سنڌ)
۴ . اڱر ڄاڻن، لوھر ڄاڻي. (سنڌ)
۵ . ٻين جي ڪمن منجھ، دخل اندازي نه ڪجي.