99. سنگ کنڈھلے منجھیۓ، پیر چٹے کہوڑیۓ،
مچھا سونہنیاں مرد دی، نین سونہنے گوریۓ۔ (کہاوت)
دودھ مٹھا منجھی اے، چال سونہنی کہوڑیۓ،
قول پکا مرد دا، شرم سونہنی گوریۓ۔ (کہاوت)
سنگ؛ سِڱَ. کنڈھلے؛ ڪنڍي، جنھن جا سڱ ڪنڍا يا وريل ھجن. منجھیۓ؛ مينھن جا، وڇير جا. پیر؛ کر، پير. چٹے؛ چٽا، سھڻا. کہوڑیۓ؛ گھوڙي جا، گھوڙيءَ جا. مچھا؛ مڇون. سونہنیاں؛ سھڻيون. مرد دی؛ مرد جون. نین؛ اکيون، نيڻ، چشم. سونہنے؛ سھڻا، وڻندڙ. گوریۓ؛ نوخيز، الھڙ، نوجوانڙي. منجھی؛ مينھن، وڇير.
ھن ڪھاوت اندر، ڪن ساھدارن جي تعريف ڪئي وئي آھي. کين جيئن سگھڙن ڏٺو آھي، تيئن پنھنجي زباني بيان ڪيو آھي. ھڪ ئي خلقت ۾ رب تعالى کوڙ ساريون وصفون وديعت ڪيون آھن. ھڪڙن کي سندن ھڪڙي صفت ٿي نظر اچي ته ٻين کي سندن ٻي صفت، ان کان به اڳري ٿي نظر اچي.
جيئن ھڪڙي جي نظر ۾ مينھن اھا ڀلي آھي جيڪا ڪنڍي ھجي يعني سڱ وريل ھجنس. ٻين جي نظر ۾ اھا ڀلي آھي، جنھن ۾ کير ججھو ھجي. اگر ڏٺو وڃي ته ٻنھي ڳالھين ۾ نقطو ساڳيو سمايل آھي، ڇو جو ڪنڍي مينھن به کير جي ڀلي ھوندي آھي. مھر سان ڏھائيندي آھي ۽ کير جالارو ھوندو اٿس.
اھڙيءَ طرح ھڪڙن گھوڙي جي پيرن جي تعريف ڪئي آھي ته ٻين سندس چال جي. جنھن گھوڙي جا پير سڌا ھوندا، ان گھوڙي جي چال به تکي ۽ سھائيندڙ ھوندي.
پھرين سٽ ۾ مرد جي مڇن جي تعريف آھي ته ٻيءَ ۾ ان مرد کي سھڻو چيو ويو آھي جيڪو قول جو پڪو ھجي. جڏھن ته مڇ تي ھٿ رکي ڦرڻ به قول جو پڪو نه ھئڻ کي سڏيو ويو آھي. مراد ساڳي آھي؛ مرد ته مڇ، يعني مرد اھو جو قول پاڙي.
نوخيز ۽ نوجوان ڪنواريءَ جي اکين کي سھڻو سڏيو ويو آھي. ٻيءَ سٽ ۾ ان جي حياءَ جي تعريف ڪيل آھي. ڏٺو وڃي ته حياءُ به اکين ۾ ھوندو آھي. بي حياءُ عورت ئي ٻين ڏي اکيون کڻي ڏسندي آھي. حيادار، ڌاريي کي اک کڻي نه ڏسندي آھي.
مطلب؛
۱ . سڱ ڪنڍا مينھن جا، پير اڇا گھوڙي جا، مڇ سھڻي مرد جي، نيڻ سھڻا ڪنواريءَ جا. کير مٺو مينھن جو، چال سھڻي گھوڙي جي، قول پڪو مرد جو، شرم سھڻو ڪنواريءَ جو. (ترجمو)
۲ . مينھن ته نانگيل ڀلي، ڍُرڪندي ته ڊيل ڀلي، درياهه جي ته ريل ڀلي، ٻانھياري ٻيل ڀلي. (لاڙ) (نانگيل؛ ججھو کير ڏيندڙ)