گمبٽ جي ڊاڪٽر ڪئپٽن مفتون سان نيويارڪ ۾ مُلاقات
آئون ٻئي ڏينهن مين هٽن ۾ مفتون سان پڻ مليس ۽ اتي ئي سامهون بروڪلن جي پل ڏسي، ان اونهي سمنڊ جي بيماريءَ جي ڳالهه ڪئي هئيمانس.
ڪائسان (Caisson) جيڪو هن بيماريءَ جو نالو پڻ آهي، اهو هڪ وڏو لوهي دٻو ٿئي ٿو، جيڪو ڪمپريسڊ هوا سان ڀريل ٿئي ٿو. ان اندر ماڻهو ويهي جبلن جي اندر سرنگون کوٽين ٿا يا سمنڊ اندر هيٺ پلين جي بنياد لاءِ ٿنڀا هڻن ٿا.
“هيءَ بيماري سخت دردناڪ ٿئي ٿي ۽ ڪيترين حالتن ۾ موت به رونما ٿئي ٿو،”
ڊاڪٽر مفتون ٻڌايو: “ٻاهرين دٻاءَ جي تڪڙي تبديليءَ ڪري انسان جي جسم مان نڪرندڙ نائٽروجن جا Bubbles انساني جسم کي ڀڃيو رکن ۽ بيهوش به ڪن ٿا. انسان جي نرم عضون مان رت چوسجيو دل ۽ دماغ ۾ پٺيءَ جي ڪنڊي ڏي Neuralgic سور ۽ ڪڏهن ڪڏهن Paralysis به ڪري ٿو.”
سائنس جا شاگرد “Henry’s Law” کان واقف آهن ته:
When the pressure of a gas over a liquid is decreased, the amount of gas dissolved in the liquid will also decrease.
ان جو هڪ پرئڪٽيڪل مثال ڪوڪا ڪولا يا ڪنهن ٻئي مشروب کولڻ جو آهي. ان جو ڍڪ کلڻ تي گئس ٻاهر نڪرڻ جو سوساٽ ٻڌڻ ۾ اچي ٿو ۽ مشرب مٿان Bubbles به نظر اچن ٿا. اها ڪاربن ڊاءِ آڪسائڊ گئس ٻاهر نڪرندي نظر اچي ٿي، جيئن بوتل اندر هاءِ پريشر ٻاهر جي Atmospheric pressure برابر پهچي.
“اهڙي طرح نائٽروجن Intert Gas آهي، جيڪا انسان جي جسم ۾ اسٽور ٿيل آي.” ڊاڪٽر مفتون ٻڌايو: “۽ پوءِ جڏهن انسان غوطا خوري ٿو ڪري ته هن جي جسم ۾ مليل نائٽروجن، گئس جي صورت ۾ جسم کان ڌار ٿيو، ٻاهر نڪريو اچي ۽ جي اها نائٽروجن انسان جي جسم مان تڪڙو تڪڙو نڪرڻ شروع ڪري ته هن کي خارش، هڏن جي سور کان اڌ رنگ ۽ موت به اچي سگهي ٿو، جيڪو هن پل (بروڪلن برج) جي ڪنسٽرڪشن دوران ڪم ڪرڻ وارن کي ٿيو.”
ڊاڪٽر مفتون سان منهنجي پهرين ملاقات 1998ع ۾ ڪراچي جي سول اسپتال ۾ ٿي هئي. هو تازو 1997ع ۾ چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج مان MBBS ڪري، سول اسپتال ۾ هائوس جاب ڪري رهيو هو. آئون جهاز جي هڪ خلاصيءَ کي وٺي اتي آيو هوس. هي جيتوڻيڪ نئون ڊاڪٽر ٿي آيو هو، پر سخت محنتي ۽ ڪم جو ڄاڻو لڳي رهيو هو. ان بابت پاڻ به ٻڌايائين ته هو هميشه سٺين مارڪن سان پاس ٿيو آهي. “هائوس جاب ختم ٿيڻ تي ڇا ارادو آهي؟” مون پڇيو هئومانس.
“خبر ئي ناهي. اسان غريبن جي ڪهڙي Choice جيڪو نصيب ۾ رب لکيو هوندو.” هن چيو.
“توهان ڪم جا به ڄاڻو آهيو، همٿ وارا ۽ سٺي صحت به رکو ٿا. آرميءَ جي چونڊ ۾ ڇو نٿا Try ڪريو.”
مون کيس پير جي ڳوٺ جي برگيڊيئر ڊاڪٽر نظام الدين ڏانور ۽ خيرپور جي ڪرنل مشتاق شيخ جا مثال ڏنا، جن جي چواڻي فوج ۾ پگهار کڻي گهٽ آهي، صبح جو سوير اٿڻو پوي ٿو، ڊسيپلينڊ زندگي آهي، پر Quality of Life آهي.
ڊاڪٽر مفتون کي شايد منهنجي ڳالهه وڻي ويئي، جو هو نه فقط آرمي جي چونڊ ۾ ويٺو، پر ڪامياب به ٿي ويو. هن جي شروع واري پوسٽنگ جيتوڻيڪ وانا (جنوبي وزيرستان) ۽ سياچن ماٿري جهڙين ڏکين ۽ اڻانگين جاين تي ٿي، پر هي عجيب ماڻهو آهي جو جِتي ڪٿي خوش. جِتي ڪٿي محنت ۽ پورهئي ۾ اڳيان اڳيان. ننڍي سپاهي توڙي آفيسر، بيمار جي خدمت دل و جان سان ڪرڻ وارو. شايد اهي ئي ڳالهيون هيون، جنهن ڪري قدرت هن کي نوازيو. “آبِ دوز دوائن” ۾ مهارت جي ٽريننگ لاءِ هي نه فقط پڙهائيءَ ۾ لائق ثابت ٿيو، پر جسماني طرح سخت جان وارو پڻ. اهو هڪ وڏو اعزاز سمجھيو وڃي ٿو جو هن ننڍيءَ عمر ۾ اهو ڪورس ڪيو. ان بعد اهو پڻ هن جو سٺو ڀاڳ هو جو هيترن ڊاڪٽرن ۾ هي ئي آمريڪا جي هن سفر لاءِ چونڊجي ويو. ڪيترا سندس ساٿي چوندا اٿس ته ڪهڙي جنرل کان سفارش ڪرائين ٿو جو هر دفعي توکي ڪاميابي نصيب ٿئي ٿي؟ ته کِلي چوندو اٿن، ته اسان جي سفارش ڪرڻ وارو وڏو جنرل مٿي ويٺو آهي. اسان غريب ڳوٺ جي ماڻهن کي ڪير ٿو هِتي سڃاڻي، جو آئون ڪنهن ٻئي کي سفارش لاءِ چوندس.
ڊاڪٽر مفتون جو نهال خان سولنگيءَ نالي هڪ ڳوٺ سان تعلق آهي، جِتي پاڻ پهرين مارچ 1973ع تي ڄائو. هي ڳوٺ جيڪو اڳ ۾ گمبٽ تعلقي ۾ هو (هاڻ سوڀوديرو ۾ آهي) ان جي اسڪول مان مفتون پنج درجا پڙهيا، ان بعد مئٽرڪ تائين هنڱورجا جي اسڪول مان تعليم حاصل ڪئي ۽ انٽر سائنس گورنمينٽ سائنس ڪاليج گمبٽ مان ڪرڻ بعد MBBS چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج مان ڪئي.
ڊاڪٽر مفتون ٻڌايو ته هن ۽ هن جي ڀائرن ڀينرن هر امتحان ۾ هميشه سٺي پوزيشن کنئي. منهنجي خيال ۾ ان جي شاباس جا صحيح حقدار مفتون ۽ سندس نو ڀائرن ڀينرن کان وڌيڪَ هن جو والد محترم ماستر علي ڏنو سولنگي صاحب آهي، جنهن مان اڄ جي والدين کي Inspiration حاصل ڪرڻ کپي ته هن هڪ ڏورانهين ڳوٺ ۾ رهي محدود آمدنيءَ ۽ وڏي عيال هوندي به پنهنجن ڏهن ئي ٻارن کي اعليٰ تعليم ڏياري. اڄ سندس ٻه پٽ ۽ هڪ ڌيءَ ڊاڪٽر آهن. ڊاڪٽر عباس به چانڊڪا مان پڙهي نيول اسپتال شفا ڪراچي مان هائوس جاب ڪيو ۽ هاڻ آرميءَ لاءِ Apply ڪيو اٿس ۽ ڊاڪٽر فردوس چانڊڪا ۾ آهي. ننڍي ڀيڻ ثريا چارٽرڊ اڪائونٽنسي ڪئي آهي ۽ باقي ڀائر ڀينر زولاجي، ڪيمسٽري ۽ ٻين سبجيڪٽن ۾ (MSc پوسٽ گريجوئيشن) ڪئي آهي.
مفتون وارن جو جهاز ٻه هفتا کن نيويارڪ ۾ رهي، پوءِ ٻين ملڪن ڏي روانو ٿي ويو پر ساڻس ٻه ٽي دفعا ملڻ ۽ خبر چار ڪرڻ جو موقعو ۽ پڙهندڙن لاءِ لکڻ جو بهانو ملي ويو. بروڪلن برج جي حوالي سان هڪ اڌ ٻي ڳالهه اها ته هيءَ پل جڏهن 1883ع ۾ ٺهي راس ٿي، ته ماڻهن کي اهو خوف هو ته اها گهڻي بار سبب ڪري نه پوي. تن ڏينهن ۾ پل کي ٽيسٽ ڪرڻ جو ٻيو طريقو ته نه هو. 1884 ۾ هن پل جي مٿان ايڪيهه هاٿين جي ڌڻ کي هڪ ئي وقت بيهاريو ويو. ان بعد ماڻهن جي دلين تان خوف لٿو. هونءَ هن پل مٿان ڪيترن ماڻهن خودڪشي به ڪئي آهي. ڪن مشهوريءَ خاطر خودڪشي جا دڙڪا ڏنا آهن ۽ ڪن وري پنهنجي لئه رکڻ يا بهادريءَ جو ثبوت ڏيڻ لاءِ هن پل تان هيٺ پاڻيءَ ۾ ٽپو ڏنو، جن مان ڪجهه بچي ويا، ڪجهه مري ويا. 1895ع ۾ ڪلارامڪ آرٿر نالي پهرين عورت هئي جنهن پل مٿان پاڻيءَ ۾ ٽپ ڏنو. هن ڊگهن جورابن ۾ ويهه پائونڊ ريتي ڀري اهو سوچي ٽپ ڏنو ته هن جا پير پهرين زمين کي ڇهندا. بهرحال اها مرڻ کان بچي وئي.