فلڊلفيا آمريڪا جي خوبصورت شهرن مان هڪ
1. The Spiritual Liberty.
2. Some Fruits of Solitude.
3. Letters to his wife, guliema.
4. A Key.
5. Early Quaker Writings
وغيره.
آمريڪا جي رياست پينسلوانيا جو هي وڏو شهر ۽ بندرگاهه فلڊلفيا، جنهن جي مشهور مارڪيٽ اسٽريٽ جي هڪ ريسٽورينٽ “اسٽار بڪس” ۾ گهوٽڪي جي رميش ٿارواڻيءَ سان گڏ آئون ڪافي پيو رهيو هوس، اسلام آباد وانگر هڪ Well Planned شهر آهي، جنهن جو وليم پين ڪئيڪر 1682ع ۾ بنياد وڌو ۽ ڊيولپ ڪيو. فلڊلفيا يوناني زبان جو نالو آهي، جنهن جي معنيٰ ڀائپي وارو پيار (Brotherly Love) چيو وڃي ٿو. مارڪيٽ اسٽريٽ ۽ براڊ (Broad) اسٽريٽ شهر جون اهم گهٽيون آهن، جن جو رخ اوڀر اولهه ۽ اتر ڏکڻ آهي. ٻه نديون شهر کي گهيرو ڪن ٿيون، هڪ ساڄي پاسي هتي جي مشهور ندي ڊيلاويئر ۽ ٻي کاٻي پاسي پهرينءَ کان گهٽ مشهور Schuylkill ندي وهي ٿي. ان کان علاوه جاگرافيءَ جي شوقينن ۽ جهاز راني سان واسطو رکندڙ همراهن لاءِ لکندو هلان ته هن شهر مان ٻه ٽي ڪوئي جي پڇ جهڙيون نهرون پڻ لنگھن ٿيون، جهڙو ڪابس ڪريڪ، Wissahickon ڪريڪ ۽ پيني پيڪ ڪريڪ وغيره.
فلڊلفيا جي هڪ ٻي اهم ڳالهه ته هتي سڀ کان پهرين ريل روڊ ٺهيو. دنيا جون وڏو ٻاڦ جو انجڻيون (Steam Locomotives) ٺاهڻ وارن جي ڪمپني Baldwin لوڪو موٽو ورڪس جو هن شهر ۾ ڪارخانو هو، جيڪو پوءِ بعد ۾ ايڊي اسٽون شهر ڏي شفٽ ڪيو ويو هو.
فلڊلفيا جا رستا اسلام آباد يا ڪراچي ڊفينس سوسائٽي وانگر چوڪڙين ۾ آهن. هڪڙا اتر ڏکڻ وهن ٿا ۽ سندن نمبر ڊيلاويئر نديءَ کان شروع ٿين ٿا، وچ وارو نمبر 14 رستو براڊ اسٽريٽ سڏجي ٿو ۽ ٻيا رستا اولهه اوڀر وهن ٿا، جن ۾ مين روڊ مارڪيٽ اسٽريٽ آهي. هي شهر جڏهن ٺهيو هو ته وليم پين هن روڊ جو نالو هاءِ اسٽريٽ رکيو هو، پر هاڻ هن کي هرڪو مارڪيٽ اسٽريٽ سڏي ٿو. هن اسٽريٽ جي سڌائي (Parallel) ۾ وهندڙ رستا گهڻو ڪري وڻن جي نالن سان آهن جهڙوڪ چيسٽ نٽ اسٽريٽ، وال نٽ اسٽريٽ، اسپروس اسٽريٽ، لوڪسٽ اسٽريٽ وغيره وغيره. هڪ روڊ جو نالو Vine اسٽريٽ به آهي.
ڪافي پي اچي ڪار ۾ ويٺاسين ۽ هاڻ واشنگٽن هلڻ لاءِ فلڊلفيا شهر مان ٻاهر نڪرڻ لڳاسين. سٽي هال بلڊنگ ۽ وليم پين ٽاور وٽان لنگهڻ وقت رميش کي ٻڌايم ته آخري دفعو 1972ع ۾ جڏهن اسان جو جهاز فلڊلفيا آيو هو، ته هن سڄي شهر جون فقط اهي ٻه ڊگهيون عمارتون هيون ۽ هاڻ ته ڪيتريون ئي بلند عمارتون نظر پيون اچن. رميش ٿارواڻيءَ ٻڌايو ته ايندڙ ٻن سالن اندر “لبرٽي پليس” ۽ “ڪامڪاسٽ سينٽر” ٺهي راس ٿيندا، جيڪي فلڊلفيا جون اتاهيون عمارتون ليکيون وينديون.
“راڪي ون، ٽو وغيره فلمون ڏٺيون اٿانو؟” رميش پڇيو.
“ها انهن مان ڪجهه ڏٺيون آهن. توهان جو مطلب آهي ته انهن فلمن جو پس منظر هي شهر فلڊلفيا آهي.”
“جي ها. ۽ هڪ تمام پراڻي فلم 1940ع جي دي فلڊلفيا اسٽوري ۽ هڪ 1993ع جي فلم “فلڊلفيا” هن شهر جي نالي پٺيان آهن.” رميش ٻڌايو.
مٿين فلمن کان علاوه Beloved, 12 Monkeys,، برڊي، ڊريسڊٽ ڪل، فئٽ البرٽ، ان هر شوز فلمون فلڊلفيا ۾ فلمايل آهن.
رميش ٻڌايو ته فلڊلفيا جي ڪيترن ئي يونيورسٽين ۾ پاڪستاني ۽ انڊين تعليم وٺي رهيا آهن، جن مان فلڊلفيا يونيورسٽي، لا سالي يونيورسٽي، ڊريڪسل يونيورسٽي، هولي فئملي يونيورسٽي، آرٽ انسٽيٽيوٽ آف فلڊلفيا وغيره فلڊلفيا شهر اندر ئي آهن. هڪ وقت سينٽ جوزف يونيورسٽي، ٿامس جيفرسن يونيورسٽي ۽ ٽيمپل يونيورسٽي وٽان اسانجو لنگهڻ به ٿيو.
نيويارڪ، لاس اينجلس، هيوسٽن، نيو اورلينس آمريڪا جا بهترين شهر آهن ۽ اهي خوش نصيب آهن، جيڪي انهن شهرن ۾ رهي، تعليم حاصل ڪري رهيا آهن يا نوڪريون ڪري رهيا آهن، پر فلڊلفيا کي پنهنجو سحر ۽ پنهنجي ڪشش آهي، تڏهن ته مارڪ ٽوين جيڪو جوانيءَ جي ڏانهن ۾ هتي جي هڪ اخبار Philadelphia Inquirer ۾ اچي ڪم ڪيو هو، هن شهر فلڊلفيا لاءِ لکيو ته:
“Unlike New York, I like this Philadelphia amazingly, and the people in it. I saw small steam boats, with their signs up for Wissahickon and Manayunk 25 cents only”.
هن شهر فلڊلفيا لاءِ چارلس ڊڪنس پڻ پنهنجي ڪتاب “آمريڪن نوٽيس” ۾ لکيو آهي ته:
“Its is handsome city, but distractingly regular. After walking about it for an hour or two, I felt that would have given the world for a crooked street. The collar of my coat appeared to stiffen, and the brim of my hat to expand, beneath its quakerly influence.”
“رميش هاڻ ڇڪ پنڌ کي. رستي ۾ اصل نه بيهجانءِ.” مون رميش کي چتاءُ ڏنو.
“بالٽيمور ۾ به نه ؟” رميش پڇيو.
“بالٽيمور سان سر لڳي، پر هينئر نه، سڌو واشنگٽن هلي ساهه پٽجانءِ.”