فلڊلفيا جي ڪارن (شيدين) سان ڪير نه پُڄي
“ٻن ٽن ڏينهن کان هل هلان ۾ آهيان ڪمپيوٽر اڳيان ويهي اخبار پڙهڻ جو موقعو نه مليو آهي. هونءَ منوج سماجي ۽ تعليمي مسئلن تي تمام سٺو ٿو لکي.” مون وراڻيومانس.
“هن نظام جي تبديليءَ جي سلسلي ۾ هڪ ڳالهه واهه جي لکي آهي ته اسان جي عورت کي سماج جي تبديلي ۽ ان کي بهتر ۽ انصاف ڀريو ٺاهڻ ۾ ڪردار ادا ڪرڻ کپي. پنهنجي جدوجهد ۽ حاصلات کي عورت جي حقن تائين محدود نه رکڻ کپي. سندن جنگ مخالف جنس سان نه، پر ان نظام خلاف ويڙهه هجڻ کپي جنهن جي گهاڻي ۾ اسين سڀ پيڙهجون پيا.” رميش ٻُڌايو.
“اسان وٽ سنڌ ۾ عورت تي ٿيندڙ ظلمن کي مردن پاران ظلم ڏيکاري، عورتن ۽ مردن جي وچ ۾ ڏار وڌا پيا وڃن.”
“انهن ئي ڳالهه جي منوج نشاندهي ڪئي آهي ته ڇا نام نهاد فيمينسٽ نه ٿيون ڄاڻين ته سنڌ ۾ عورت تي ظلم هن نظام جي بيماري آهي ۽ نه ڪي ان جو بنياد بائلاجيڪل فرق آهي. اڄ يورپ ۾ ته ڪٿي به عورت ڪاري ڪري نٿي ماري وڃي ۽ نه ئي ان تي تشدد ڪيو وڃي ٿو. انهيءَ جو سبب اهو ناهي ته اتي مرد جي جنس ناهي، پر ان ڪري جو اتي هاڻ اسان جهڙو جاگيرداري نظام نه آهي، جنهن نظام عورت کي مجبور ڪيو آهي.”
“اڄ جون فيمينسٽ جڏهن ورجاءُ ڏئي چون ٿيون ته سندن لکڻين جي ڪري جاگيردار، وڏيرا ۽ ڀوتار ردعمل نٿا ڏيکارين، ته فيمينسٽ بلڪل صحيح آهن ... ڇاڪاڻ ته سندن لکڻين مان جاگيردارن يا هن نظام کي ڪو به خطرو نه آهي. سندن لکڻيون هن سماج ۽ نظام جي خلاف نه آهن. ظالم وڏيرا، ڀوتار، پير مير، سردار خوش آهن ته اها جنگ هاڻ نظام جي خلاف جنگ نه، پر هڪ جنس جي ٻي جنس خلاف جنگ آهي ۽ اها ڀلي لڳي رهي ۽ عوام جو ڌيان اصل مسئلن کان هٽيل هجي. پر پڙهيل ڳڙهيل طبقو ان ڳالهه کي سمجھي ٿو ته ذات، قبيلن، برادرين ۽ طبقن ۾ ورهايل سنڌ هاڻ جنس ۾ ورهائجڻ لائق نه آهي.”
“رميش! توکي ائين نٿو لڳي ته تون ٽريڪ تان هٽي ويو آهين؟” مون رميش کي چتاءُ ڏنو.
“ڇا مطلب؟ آئون پنهنجي ڳالهه نه پيو ڪريان، آئون توهانکي منوج ڪمار جي ڏيکاريل راهه پيو ڏيکاريان.”
“آئون ان راهه ۽ رستي جي ڳالهه نه پيو ڪريان، آئون تنهنجي آمريڪي حڪومت جي هاءِ ويز، ٽرن پائيڪ، انٽراسٽيٽ رستن، ٽال روڊ ۽ Access روڊن ۽ routes جي پيو ڳالهه ڪريان ته ٻهراڙي وٺي هلڻ بدران فلڊلفيا شهر لاءِ exit پيو وڃين.”
“ها اهو رستو مون پاڻ ئي کنيو آهي ... توهانکي هي شهر فلڊلفيا ڏيکارڻ لاءِ. ڏٺو مون به چڱي طرح نه آهي، مڙيئي ڪڏهن ڪڏهن پنهنجي يا پرائي ويزا، پاسپورٽ يا سوشل ڪارڊ renew ڪرائڻو پوندو آهي ته اچي نڪربو آهي.”
“رميش توهان مون لاءِ اجائي تڪليف ورتي. هاڻ ته شهر اندر به گهڙي آيا آهيون، ته بس مارڪيٽ اسٽريٽ تي هل ته هڪ Starbucks جي ريسٽورينٽ ۾ ڪافي پيون، جتي جوانيءَ جي ڏينهن ۾جهاز کان شهر ايندي ويندي پيئندا هئاسين.”
“چئبو ته فلڊلفيا توهان جو اچڻ وڃڻ رهيو آهي.” رميش پڇيو.
“اچڻ وڃڻ به ڪو اهڙو تهڙو، هِتان هُتان ڦري گري جهاز کي وري فلڊلفيا موڙي ايندا هئاسين. منهنجي خيال ۾ مون چٽاگانگ، حيدرآباد، هالا ۽ ڪراچي جي گهٽين ۾ ايترو نه گهاريو هوندو، جيترو هن شهر فلڊلفيا ۽ خليج چيزاپيڪ جي بندرگاهه بالٽيمور ۾ وقت ضايع ڪيو هوندو.”
“ٻڌو اٿم ته هتي ڪارَن جو وڏو هولڊ آهي؟” رميش چيو.
“هولڊ ڇا ڌوڙ آهي، گورا محنتي ۽ نوڪرين ۾ آهن ... ڪارا شيدي اسان وانگر ٽوٽي ۽ رولاڪ، سو صبح پهر به هر گهٽي جي چوراهي وٽ ٽولا ٺاهيو ويٺا هوندا ۽ وتندا هئا ايندڙ ويندڙ سان کشٽ ڪندا. اسانجي هڪ جهاز تي سڀ کان گهڻو ڦڏي باز Crew هتي آيو هو، تن ۾ وري هڪ مڪراني دادا هوندو هو. ڏهه کن ڏينهن کان پوءِ جڏهن جهاز فلڊلفيا جي بندرگاهه کان ٻاهر نڪتو ته شهر کي ڀونڊو ڏيئي هي مڪراني دادا مونکي ٿو چوي: “سائين هن بندرگاهه جا شيدي وڏا لاهه آهن. اهي نه هجن ته پوءِ ٻئي نمبر تي پاڻ پاڪستاني آهيون.”
رميش وڏا ٽهڪَ ڏيئي کلڻ لڳو.
“چيومانس “قاسو مڪراني! ڀلا ٻيا ماڻهو پورٽيويڪن، ميڪسيڪن، جئميڪن ۽ گئاٽمالن جيڪي پيا ڦرن، اهي ڪهڙي نمبر تي آهن؟”
وراڻيائين، “سائين اهي سڀ پڇڙيءَ جا زميندار آهن.”