آمريڪا جا ڇهه ٽائيم آهن
مئن هٽن ۾ اتر ڏکڻ ويندڙ رستا Avenue سڏجن ٿا، جيڪي اوڀر واري پاسي کان فرسٽ ايوينيو کان شروع ٿي، اولهه ڏي ٻارهين ايوينيو تائين وڃن ٿا ۽ مئن هٽن ۾ جيڪي رستا اوڀر کان اولهه وڃن ٿا، اهي اسٽريٽ سڏجن ٿيون ۽ نمبرون اسٽريٽ ڏکڻ (ڊائون ٽائون) کان شروع ٿئي ٿي، ته 220 نمبر تائين اتراهين ڇيڙي تائين وڃيو دنگ ڪن. گهٽيون ويجھيون ويجھيون آهن ۽ اٽڪل ٽن گهٽين جي گئپ جيترو فاصلو ٻن ايوينيو جي وچ ۾ آهي. ان ڪري هتي هر بلاڪ چورس هجڻ بدران مستطيل آهي ۽ ظاهر آهي ان مستطيل جي ويڪر واري پاسي جو رستو Street ٿيو ۽ ڊيگهه واري پاسي جو رستو ايوينيو ٿيو.
- مٿي هڪ هنڌ نيويارڪ ۾ رهندڙ يهودين بابت لکي آيو آهيان، ته هتي اشڪي نازي يهودي به رهن ٿا، ته سيفاردي به. اشڪي نازي (Ashkenazi) هيبريو زبان جو لفظ آهي جنهن جي معنيٰ جرمن آهي، جيئن عربي زبان ۾ جرمني کي المانيا ٿا سڏين. اشڪي نازي يهودي اهي آهن، جيڪي جرمني ۽ ٻين وچ يورپ وارن ملڪن کان هتي نيويارڪ ۾ آيا ۽ سيفاردي يهودي اهي آهن، جيڪي اسپين، پورچوگال ۽ اتر آفريڪا جي ملڪن کان هتي آيا آهن. سيفاردي پڻ هيبرو زبان جو لفظ آهي، جنهن جي معنيٰ هسپانوي، اندلسي يا آئبيرين آهي. هي ائين آهي ته ڪو چوي ته نيويارڪ ۾ عرب مسلمان ۽ ننڍي کنڊ جا مسلمان رهن ٿا. ٻنهي جو مذهب کڻي اسلام ٿيو، پر ڪلچر، رسم رواج، کاڌا پيتا ۽ ويس وڳا اسانجا ۽ عرب مسلمانن جا مختلف ٿيا. مٿين ٻن وڏن گروپن کان علاوه يهودين جا ٻيا به ڪيترائي ننڍا ننڍا گروپ نيويارڪ ۾ رهن ٿا، جيئن ته ٽائيمانم يودي (جيڪي يمن ۽ عمان پاسي جا آهن)، مزراهي يهودي (جيڪي المغرب ۽ وچ اوڀر کان آيل آهن)، وغيره.
هيبريو يهودين جي پاڪ زبان سمجھي وڃي ٿي، جيڪا اسرائيل جي ٻن سرڪاري زبانن مان هڪ آهي (۽ ٻي عربي آهي)، جرمني پاسي کان آيل اشڪ نازي يهودي يڊيش Yiddish زبان پڻ ڳالهائين ٿا ۽ سيفاردي يهودي لادينو نالي زبان گهرن ۾ ڳالهائين.
هي ملڪ يونائيٽيڊ اسٽيٽس آف آمريڪا جيڪو US، USA يونائيٽيڊ اسٽيٽس، فقط آمريڪا يا فقط “دي اسٽيٽس” پڻ سڏجي ٿو، پنجاهه رياستن جي فيڊرل ريپبلڪ آهي، جنهن مان 48 رياستن جو هڪڙو ئي وڏو چڪ يعني ٽڪرو ڪئناڊا ۽ ميڪسيڪو ملڪ جي وچ ۾ آهي ۽ باقي ٻن رياستن مان هڪ الاسڪا (جنهن بابت شروع ۾ ٻڌائي آيو آهيان، ته آمريڪا اها رياست روس وارن کان خريد ڪئي هئي، ڪئناڊا جي اولهه ڪنڊ تي آهي. ٻي “هوائي” (Hawaii) رياست جيڪا دراصل ٻيٽن جو جھڳٽو آهي، آمريڪا ۽ جپان جي وچ ۾ پئسفڪ سمنڊ تي آهي. ان حساب سان آمريڪا کي پئسفڪ سمنڊ، برنگ سمنڊ، آرڪٽڪ سمنڊ، ائٽلانٽڪ سمنڊ، خليچ ميڪسيڪو ۽ ڪئريبين سمنڊ ڇُهن ٿا. هوائي رياست ۽ الاسڪا رياستن جا ته پنهنجا ٽائيم آهن، جو اهي آمريڪا جي باقي رياستن کان ڌار ۽ پري آهن ۽ انهن جا ٽائيم هوائي ٽائيم ۽ الاسڪا ٽائيم سڏجن ٿا. باقي 48 رياستون جيڪي هڪ پيس ۾ آهن، تي اسان جي ملڪ پاڪستان يا انڊيا، ملائيشيا، ايران، جپان وانگر هڪ وقت هجڻ بدران چار ٽائيم آهن. مثال طور اسان وٽ پاڪستان ۾ صبح جا اٺ هوندا ته انڊيا ۾ ساڍا اٺ ۽ بنگلاديش ۾ نو. اهو ان ڪري جو ڍاڪا، دهلي ۽ ڪراچي وغيره جي وچ ۾ وڏو فاصلو آهي ۽ هڪ شهر کان ٻئي شهر تائين سج جي روشني پهچڻ ۾ اڌ ڪلاڪ کن لڳائي ٿي. اهڙي طرح (USA) ايڏو وڏو آهي، جو نيويارڪ کان لاس اينجلس تائين سج نظر اچڻ ۾ چار ڪلاڪ لڳيو وڃن. يعني اڄ ڪلهه هتي صبح جو ڇهين وڳي سج نظر اچي ٿو (يعني سج اڀري ٿو) ان وقت پاڪستان ۾ شامَ جا ٽي ٿي چڪا هوندا آهن، جو پاڪستان ۽ آمريڪا جي هن اوڀر واري حصي ۾ نو ڪلاڪن جو فرق آهي. يعني ڪراچي يا حيدرآباد ۾ جيڪو نئين ڏينهن جو سج نمودار ٿئي ٿو، اهو هتي نون ڪلاڪن بعد نظر اچي ٿو ۽ لاس اينجلس (ڪئليفورنيا) تائين پهچڻ ۾ هن کي ٻيا به چار ڪلاڪ لڳيون وڃن. ان ڳالهه مان به اندازو لڳائي سگهجي ٿو، ته هي ملڪ ڪيڏو وڏو آهي ۽ آهي به ته 48 ملڪن جو جھڳٽو جنهن جون ڪيتريون ٽيڪساز جهڙيون رياستون ان جي سڄي ملڪ کان وڏيون آهن.
بهرحال ان حساب سان هتي (يعني هنن 48 رياستن ۾) چار ٽائيم زون ٺاهيا ويا آهن. جيڪي هن ريت آهن:
1. ايسٽرن ٽائيم.
2. سينٽرل ٽائيم.
3. مائونٽين ٽائيم ۽
4. پئسفڪ ٽائيم.
پاڪستان فون تي هڪ همراهه سان ڳالهائڻ دوران پڇيو ته پاڪستان ۽ آمريڪا ۾ ڪيتري وقت جو فرق آهي. ٻڌايو مانس ته نون ڪلاڪن جو.
“پر حسن مجتبيٰ ته ٻڌايو پئي ته تيرهن ڪلاڪن جو فرق آهي.” هن ٺهه پهه وراڻيو.
“هُن به صحيح ٻڌايو اٿئي، جو هو اسان کان به گهڻو پري سان فرانسسڪو ۾ رهي ٿو. اتان واقعي تيرهن ڪلاڪن جو فرق آهي.”
بهرحال اسانجو دلير ڪالم نويس ۽ اديب حسن مجتبيٰ ڪجهه ڏينهن کان هيڏانهن واشنگٽن اچي رهيو آهي، جتي جو ٽائيم زون اهو ساڳيو آهي، جنهن ۾ نيويارڪ ۽ نيوجرسي ٿا اچيو وڃن ۽ اسان وارو ٽائيم زون “ايسٽرن ٽائيم” سڏجي ٿو. هونءَ آمريڪا (USA) جي پکيڙ 96 لک چورس ڪلوميٽر آهي.